۱۲ژوئن مصادف با ۲۳ خردادماه روز جهانی مبارزه با کار کودکان است، کودک کار به کودکی اطلاق می شود که به یکی از اشکال کار «سبک/ سخت» و «داوطلبانه/ اجباری» جهت کسب درآمد و نه کسب توانمندی اشتغال دارد. منظور از "کار کودک" درگیر نمودن کودکان در آن دسته از فعالیتهای اقتصادی است که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه ی رشد فردی و اجتماعیشان می‌شود و با آسیب و بهره کشی همراه است. از سال ۲۰۰۲ سازمان بین المللی کار اقداماتی در زمینه مبارزه با کار کودک را آغاز کرده است. خبرنگار خبرگزاری حوزه به مناسبت روز جهانی مبارزه با کار کودک با منصوره بابایی کارشناس مسئول امور آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان قم گفتگویی انجام داده است که در ادامه می‌آید.
در نگاه جامع و کلی وضعیت کودکان کار در جهان چگونه است؟
در جهان ۲۵۰ میلیون کودک کار وجود دارد که بیش از سه چهارم تا ۹۰ درصد از آنها در کشورهای مختلف در حال رشد بوده، در خیابان کار می‌کنند اما در خانه زندگی می‌کنند و نان‌آور خانه هستند. طبق آمار سازمان جهانی کار ۱۲۰ میلیون نفر از ۲۵۰ میلیون کودک کار، وارد بازار کار شده و مشغول به کار تمام‌وقت هستند و ۱۳۰ میلیون کودک دیگر به صورت پاره وقت کار می‌کنند که اغلب آنها پسر هستند.
تقسیم بندی جهانی فعالیت کودکان کار چگونه است؟
براساس تخمین‌های جدید سازمان جهانی کار، ۱۲۲.۳ میلیون کودک کار در منطقه آسیا ، ۴۹.۳ میلیون کودک در آفریقا و ۵.۷ میلیون کودک در آمریکای لاتین و کارائیب زندگی می‌کنند. به این ترتیب، بیشترین کودکان کار در آسیا (حدود ۶۱ درصد)زندگی می‌کنند البته در همه کشورها اعم از کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه و همچنین کشورهای فقیر موضوع کودکان کار دیده می شود ولی نوع کار و مدت زمان حضور در فعالیت متفاوت است.
اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک چیست؟
اقدام سازمان بین‌المللی کار در مورد مقابله با کار کودک طی چهار دهه اخیر گسترش زیادی داشته و پیشرفت‌های مهمی از زمان انتشار اولین گزارش جهانی درباره این موضوع حاصل شده است. با این وجود چالش اصلی سازمان بین‌المللی کار، نحوه تعامل با نظام‌های ملی و حمایت از آنها برای مقابله با کار کودک و محو قطعی آن در جهان است.
برخی از مهم‌ترین اقدامات سازمان بین‌المللی کار در زمینه مقابله با کار کودک را ذکر کنید؟
سازمان بین‌المللی کار در این زمینه اقدامات متفاوتی داشته است که از جمله مهم‌ترین آنها تلاش برای تصویب جهانی کنوانسیون‌های این سازمان در زمینه کار کودک، تضمین تمرکز جدید بر راهبردها و برنامه‌های ملی برای ارتقای رویکردی جامع در زمینه اصول و حقوق مبنایی کار، توسعه زمینه‌های مبارزه با عوامل ریشه‌ای کار کودک، تثبیت حداقل سن پذیرش برای استخدام و تعیین سن آموزش اجباری، توسعه امنیت و سلامت محیط کار برای همه کارگران، با لحاظ اقدامات حفاظتی ویژه برای کودکان در سنین میان حداقل سن استخدام و سن ۱۸ سال و ارائه فهرست جامعی از کارهای خطرناک کودکان، ارتقا و توسعه عملکرد نهادها و مکانیزم‌های نظارتی (مانند دادگاه‌ها، ادارات پلیس و غیره) بر اعمال مؤثر حقوق مبنایی در محیط کار از جمله حمایت علیه کار کودک، توسعه مستمر مشارکت راهبردی و فعال در سطوح بین‌المللی، ملی و محلی و ارتقای جنبش جهانی علیه کار کودک، توسعه و انتقال رویه‌های مطلوب که واجد نتایج پایدار بوده‌اند.
تعریف کودکان خیابانی و کودکان کار چیست؟
بر اساس تعریف یونیسف در سال ۱۹۹۷، کودکان خیابانی به کودکانی اطلاق می‌شود که در شهرهای بزرگ برای ادامه‌ی بقای خود مجبور به کار یا زندگی هستند. در این تعریف دو فاکتور کار و زندگی در نظر گرفته شده. لذا می‌توان این تعریف را به دو مفهوم زیر تفکیک کرد، «کودکان در خیابان» که اینان کودکان شاغل در خیابان هستند که غالبا از خانواده‌های کم‌درآمد و پرجمعیت هستند و علت حضور آنها در خیابان کسب درآمد است. این کودکان با خانواده‌هایشان در ارتباط هستند و بعضا به مدرسه هم می‌روند و «کودکان خیابان» که برای این گروه از کودکان، خیابان به منزله‌ی خانه است. آنها در خیابان در پی سرپناه و غذا هستند و دیگر افراد خیابانی برای آنها در حکم خانواده هستند. این کودکان با مدرسه بیگانه بوده و به نسبت گروه اول بیشتر در خطر سواستفاده‌ی گروه‌های غیرقانونی و تبهکار هستند و متاسفانه عمده‌ی فعالیت کودکان شامل دستفروشی، تکدی‌گری، دزدی و تن‌فروشی است.
چه عاملی موثر هستند که یک کودک را به کارکردن مجبورمیکنند؟
عواملی همچون فقر معیشتی، بدسرپرستی، اعتیاد والدین، جدایی والدین، نداشتن درآمد مستمر پدر و بیکاری، شیوع بالای بیکاری و مشاغل کم‌درآمد پدران، درآمد پایین خانواده و سطح پایین سواد والدین می تواند علل اولیه و موثر باشد البته نوع شاغل به کار پدران از جمله کارگری و مشاغل آزاد کم‌درآمد مانند دستفروشی و جمع‌آوری ضایعات، باربری، تکدی گری و خرید و فروش مواد مخدر در اشتغال به کار کودکان نیز نقش دارند.
وضعیت کودکان کار در کشور ما چگونه است؟
ایران نیز از کودکان کار تهی نیست این کودکان به دلیل کم سن و سال بودن و عدم نظارت دستگاه‌ها در بسیاری از موارد استثمار شده و بر اساس ارزش واقعی کار خود حقوق دریافت نمی‌کنند در ایران آمار دقیقی از تعداد کودکانی که در بخش های مختلف کار می کنند در دسترس نیست ولی برخی امارهای غیر رسمی تعداد این کودکان را بیشتر از ۹۰۰ هزار نفر برآورد کرده اند، یعنی ۹۰۰ هزار نفری که رسماً ثبت شده اند. از این تعداد نیمی کار ثابت دارند و به صورت تمام وقت کار می کنند و نیمی دیگر به عنوان کارگر فصلی در کوره پز خانه های آجر پزی و قالی بافی ها مشغول کار هستند در مجموع ۸۰ درصد کودکان خیابانی، کودکان کار هستند که به علت فقر اقتصادی خانواده‌ها، مجبور به کار در خیابان هستند و بیشتر آنها در استان‌های خراسان، تهران، لرستان و کردستان به سر می‌برند.
چه آسیب هایی کودکان کار را تهدید می کند؟
بیسوادی، بازماندگی از تحصیل یا سوء تغذیه ، محرومیت از دوران شیرین کودکی ؛آلوده شدن کودکان به ویروس اچ آی وی، اعتیاد، افسردگی، خودزنی، خودکشی، آزارهای جنسی، خشونت کنترل نشده و ...همگی آسیب‌هایی هستند که کودکان کار را تهدید می‌کند.
۳۱۳/۶۱
