به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، همزمان با گرامیداشت هفته حجاب و عفاف، نشست تخصصی حجاب و عفاف از سلسله گفت و گو های تخصصی ویژه بانوان به همت صفحه بانوان خبرگزاری رسمی حوزه در سالن جلسات این رسانه حوزه برگزار گردید.
بر اساس این گزارش:در این نشست که با حضور جمعی از بانوان برگزار شد، دوتن از اساتید حوزه خواهران به بحث عفاف و حجاب در جامعه از دیدگاه آیات و روایات پرداختند.
خانم زهرا داورپناه عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده و خانم ریحانه کارپرور عضو گروه علمی مطالعات اسلامی زنان جامعه الزهرا(س) سخنرانی کردند و در ادامه شرکت کنندگان سوالات خود را مطرح نمودند که اساتید نشست به پرسش های آنان پاسخ دادند.
ببینید:
تصاویر نشست تخصصی بانوان با موضوع عفاف و حجاب در خبرگزاری حوزه
فیلم | حجاب را به درستی تبیین نکرده‌ایم
تجویزهای بدون ظرافت در مسئله حجاب تبعات دارد
زهرا داورپناه در این نشست با اشاره به اهمیت پژوهش در رابطه با مسئله حجاب، اظهار داشت: یک راه گفت و گو در زمینه حجاب این است که زمینه بحث مشخص شود، یکی از چالش هایی که در این زمینه داریم این است که بحث‌هایی که در این رابطه صورت میگیرد خیلی آمیخته است و زمینه‌ها و ابعاد موضوع حجاب در این بحث‌ها مشخص نیست.
معاون ترویج و همکاری های علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه یکی از کارهایی که دائما در پژوهشکده زن و خانواده انجام می شود پژوهش در این رابطه است، افزود: اخیرا فراتحلیلی در رابطه با حجاب در پژوهشکده انجام شد که همه مقاله ها و کارهای علمی که در حوزه حجاب انجام شده بود تحلیل شد و یکی از نتایجی که به دست آمد این است که چقدر کم در این حوزه گفتگو داشته ایم و نیاز است کسانی که اهل مطالعه هستند در این زمینه ورود کنند.
وی با بیان اینکه مطرح شدن زیاد یک موضوع به معنی عمیق شدن درآن نیست، خاطرنشان کرد: گاهی ما یک کلمه را خیلی تکرار میکنیم و تصور میکنیم که خیلی به آن پرداخته شده است اما بعد متوجه می‌شویم در سطح ماندیم.
داورپناه با ارائه تعریفی از علم تصریح کرد: تعاریف قدیم علم به طبقه‌بندی و دسته‌بندی می پرداختند، همین که مسائلی که وجود دارد را طبقه بندی کنیم یعنی کار علمی کرده ایم و در حوزه حجاب طبقه بندی های خوبی نداریم و افرادی که در مبحث حجاب ورود میکنند در زمینه مشخصی وارد نمی‌شوند.
ابعاد متنوع بحث حجاب
به گفته معاون ترویج و همکاری های علمی پژوهشکده زن و خانواده حجاب به مثابه نسبت با حاکمیت یکی از زمینه های مسئله حجاب است که خود میتواند در ابعاد مختلفی از جمله نسبت حکومت با مردم و نسبت مردم با حکومت بررسی شود.
وی افزود: حجاب به عنوان نسبت با جامعه و یا نسبت زنان با مردان تر دیگر موضوعاتی است که ذیل مسئله حجاب طبقه بدی میشود.
داورپناه با اشاره به گفتمانی که از فایده های حجاب سخن میگوید، تصریح کرد: اگر رعایت حجاب طوری معرفی کنیم که منوط به فایده‌هایش باشد اگر کسی به این فایده ها خدشه‌ای وارد کند یا اصلا بگوید که من این فایده‌ها را نمیخواهم آن وقت اصل بحث هم زیر سوال میرود، همین قاعده در موارد دیگری مانند حفظ سلامت مردان با حجاب زن هم حکم میکند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه یکی از بحث های دیگر از زیرعناوین بحث حجاب، حجاب به مثابه لباس است، خاطرنشان کرد: حجاب نه به معنی پارچه، بلکه به عنوان پدیدار فرهنگی و عرفی که نشان از فرهنگ، قومیت ما دارد و با تجربه زیسته ما ارتباط دارد. مثلا نسبت حجاب با زیباشناختی، عرف و فرهنگ چیست میتواند مورد سوال باشد.
وی افزود: گاهی حجاب به عنوان نسبت با خدا مطرح میشود که زمینه فقهی، قرآنی، حدیثی و روایی دارد.
داورپناه با اشاره به شبکه معنایی حجاب، تصریح کرد: یک شبکه معنایی حجاب را میسازد و خود آن هم نیاز به بحث دارد ما در این رابطه ها صحبت نمیکنیم و در جلسات میبینیم که صرفا بحث های کلی مطرح میشود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه ما وقتی با پدیده های پیچیده مواجه هستیم به راحتی نباید تجویزی کنیم، خاطرنشان کرد:این تجویزها، گفتگوها را به قیل و قال تبدیل میکند و وقتی در حجاب تجویزهای بدون ظرافت میشود تبعاتی هم خواهد داشت.
تجویزهای ناصحیح در حوزه حجاب
وی با اشاره به برخی تجویزهای ناصحیح، تصریح کرد: گاهی ما مسئله را درست نفهمیده ایم اما تجویز بسیط میکنیم، به عنوان مثال گفتمان رسمی ما چادر را به عنوان حجاب تجویز کرده، در حالی که ما انواع و اقسام پوشش ها را داشتم که خیلی از آنها متناسب بوده اند یا با اصلاحاتی مناسب میشدند که این پیچیدگی‌ها دیده نشده است. وقتی تجویز بسیط صورت میگیرد، مسئله پیچیده تر میشود و تبعات زیادی را در پی خواهد داشت.
داورپناه ادامه داد: در روبه رو هم کسی که با الزام حجاب مخالفت قطعی میکند هم پیشنهاد درستی ندارد چرا که نمیداند جامعه ما جامعه خانواده محور است و اختلافات بین نسلی و دعواهای بین دخترها و پسرها و هزار و یک اتفاق دیگر را نادیده گرفته است.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با بیان اینکه خیلی وقت‌ها کسانی که دراین عرصه پژوهش میکنند آینده نگری ندارند، عنوان کرد: حجاب یک امر جدا در جهان نیست، ما در دنیایی زندگی میکنیم که هر روز ظاهرگراتر و اینستاگرامی تر میشود، جهانی که در آن تنوع تشویق میشود که «متفاوت شو» و حتی در صداو سیمای جمهوری اسلامی تشویق میکنند که «بذار تنت انتخاب کنه».
وی افزود: در این جهان خیلی هم که خودمان را به زحمت بیندازیم به ما حجاب استایل و فشن حجاب میدهد که خیلی از حجاب به مثابه امر دینی که به معنی پوشیدگی و مستوری است دور است.
داورپناه ادامه داد: وقتی ما برای تبلیغ حجاب از هنرپیشه ها استفاده میکنم فارغ از خوب یا بد بودن او فرهنگ نمایش را ترویج کرده ایم، ذات هنرپیشگی تظاهر و نمایش است و این نشاندهنده این است که ما تحلیل درستی نداریم.
عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده با تاکید بر اینکه حجاب یک بحث سیاسی و اختراع جمهوری اسلامی نبوده است، ادامه داد: حجاب یک امر سیاسی در جان است. همانطور که رهبر انقلاب هم فرمودند که ما حجاب را مسئله نکردیم بلکه دشمنان ما این موضوع را مسئله کردند.
دعوا بر سر تائید
وی با بیان اینکه امروز دعوا سر یک حکم شرعی نیست بلکه سر کسب تایید است، تصریح کرد: اینکه همجنس گراها در جامعه های غربی برای رسم ازدواجشان تظاهرات میکنند همه نشان این است که دعوا سر تایید و به رسمیت شناخته شدن است تا قدرت کسب کنند.
داورپناه با اشاره به اینکه در دین اسلام، برخی کارها گناه است، اما اگر در ملأ عام انجام دهیم مجازات هم دارد خاطرنشان کرد: اگر کافری در جامعه اسلامی زندگی میکند یکی از پیمان هایش این است که تظاهر به گناه نکند. در حکومت اسلامی اجازه نمیدهیم که بعضی چیزها به رسمیت شناخته شود
معاون ترویج و همکاری های علمی پژوهشکده زن و خانواده با اشاره به اینکه زنان در همه کشورها نمادهای فرهنگی به حساب می آیند، عنوان کرد: همانطور که در کتاب وندی براون آمده است حتی در اروپای لیبرال دموکرات هم در مورد پوشش زنان بحث میشود به این خاطر که زنان و پوشش آنها در همه جا یک حساسیت فرهنگی است و به همین خاطر موضوعی است که ذاتا دشوار است و نیاز به گفتگو دارد.
وی با بیان اینکه در مسئله حجاب خیلی وقت ها روی مدل هایی از تبلیغ تمرکز کرده ایم که شاید جوابگو نبوده است، افزود: اگر دغدغه حجاب داریم اگر روی هر کدام از این ها فکر کنیم کلی اتفاقات خوب برای حجاب می افتد، همیشه از کارهای سخت تر غافل بودیم، همانطور که از گفتگوهای سخت تر فرار کردیم، مانند تقویت ایمان دینی، تقویت وفاداری به اصول دین و وفاداری به فروع دین و تقویت عبودیت که کارهای سخت بودند.
داورپناه با اشاره به اینکه متاسفانه دلسوز برای زنان نداریم، افزود: اصلا مسئله زنان هنوز نداریم و متاسفانه بسیاری از طرف های بحث حجاب نگران زنان نیستند و نگران چیزهای دیگری هستند زنان بسیاری در دوران کرونا کار خود را از دست دادند، زنان سرپرست خانواری که کار در منزل میکردند یا بسیاری از زنان دیگر اما هیچ فمینیست و اپوزیسیونی دلش برای آنها نسوخت یا سختی دسترسی زنان سرپرست خانوار به مسکن هم از همین موارد است.
وی با اشاره به تمرکز رسانه ها روی قتل های ناموسی خاطرنشان کرد: درست است که یک قتل ناموسی هم زیاد است اما چرا همینقدر که به مسئله رومینا پرداخته شد به مسئله آسیه پناهی پرداخته نشد، چون جذاب و جوان نیست و مسئله عشقی پیرامونش مطرح نیست و همه اینها تابع ظاهرگرایی امروز جامعه است.
وی افزود: قبل از اینکه فکر کنیم با حجاب حق زنان ضایع شده است مسائل بسیار دیگری بوده است که حق زنان را نقض کرده است و اگر دلسوز حقوق زنان بودیم و مسئله زنان برایمان مهم بود باید به سراغ آنها هم میرفتیم.
درک درست حجاب نیازمند فهم شبکه‌ای است
ریحانه کارپرور نیز در این نشست تخصصی به موضوع رابطه عفت و پوشش اشاره کرد و اظهار داشت: عفاف و رعایت عفاف جنسی از مسائل مشترک بین همه ادیان است و همه ادیان بحث خویشتن داری جنسی را مطرح می کنند، اما در بحث مصداق تفاوت پیدا می کنند.
عضو گروه علمی مطالعات زنان جامعه الزهرا(س) با بیان اینکه در آموزه های دینی ما هم بحث عفاف مطرح شده و هم پوشش و ستر، افزود: در بحث روانشناسی ابعاد ارتباطی انسان را سه بعد می بینیم، ارتباط عاطفی شناختی، ارتباط جنسی و ارتباط رفتاری که در همه این سه زمینه بحث عفاف می تواند مطرح شود اما چارچوب هایی دارد که در ذات خودشان غیرجنسیتی هستند، اما گاهی اوقات وزن اینها نسبت به زن یا نسبت به مرد بیشتر است.
وی ادامه داد: اگر یکی از این چارچوب ها بحث نگاه و دیگری بحث پوشش باشد، در صورتی که بخواهیم معادله ای را تشکیل بدهیم اینها برابر میشوند اما بحث نگاه برای مردان و بحث حجاب برای زنان سخت تر، سخت تر به معنی کیفیتی که اهمیت بیشتری دارند.
کارپرور با بیان اینکه اگر وارد بحث آیات شویم میبینیم که بحث حجاب همیشه بعد از بحث عفاف مطرح شده است، افزود: در آیات قرآن میبینیم که بحث عفاف به ازدواج و تشکیل خانواده هم ارتباط داده شده است. آیات ۲۷ تا ۳۳ سوره نور آیاتی است که به مباحث عفاف و حجاب به صورت منظومه ای پرداخته است.
نگاه منظومه‌ای به احکام
عضو گروه علمی مطالعات زنان جامعه الزهرا(س) با تاکید بر اینکه این آیات بحث کفویت ایمانی را مطرح میکند، خاطرنشان کرد: سوره نور بحث را از تشکیل خانواده شروع می کند و بعد می رود سراغ مصادیق عفاف اینکه شما نمی توانی بدون اذن وارد حریم خصوصی دیگران شوی یکی از مصادیق رعایت عفاف است و در قرآن هم بر روی آن تاکید شده است.
وی با اشاره به آیه حفظ نگاه هم تاکید کرد: این آیه هم ناظر به مصادیق عفاف است و شامل زن و مرد میشود، بعد از آن وارد بحث حجاب می شود که هر دو از مولفه های منظومه عفت ورزی است.
کارپرور با تاکید بر اینکه قرآن بعد از اینکه آیه حجاب تمام می شود سراغ بحث ازدواج می رود، خاطرنشان کرد: بعد از رعایت عفاف و حجاب حالا مقدمه تشکیل خانواده در تراز اسلامی مهیا شده است به ازدواج تشویق میشود و بعد از این مقدمات آیه آخر، می گوید اگر کسانی زمینه ازدواج برایشان فراهم نبود باید خویشتن داری کنند.
به گفته عضو گروه علمی مطالعات زنان جامعه الزهرا(س) یکی از راهکارهای افزایش میل به ازدواج این است که میل به کشف ویژگی های زنانه برای مرد باقی بماند، و انگیزه رفتن به سمت تشکیل خانواده برای ارضای نیاز فراهم میشود اگر کسانی زمینه ازدواج برایشان فراهم نبود هم باید خویشتن داری کنند.
وی با تاکید بر اینکه در مباحث دینی باید فهم شبکه ای داشته باشیم، تصریح کرد: باید احکام را در ارتباط باهم ببینیم اگر بخواهیم بحث عفت ورزی داشته باشیم باید آن را در ارتباط با حیا بدانیم، اما اگر بخواهیم بخشی از احکام را بگیریم مثلا در شرایطی که حفظ نگاه، حجاب و حیا رعایت نشده است و جامعه پر از محرک های جنسی است عفت ورزی کاری بسیار پیچیده می شود و کار را بسیار سخت میکند.
کارپرور با بیان اینکه احکام باید به صورت منظومه ای دیده شود، خاطرنشان کرد: خود قرآن هم این مسائل را چینش کرده است.
وی در ادامه با اشاره به اینکه زن مسلمان چطور میتوان در تمدن سازی نقش داشته باشد، تصریح کرد: در آیه ۵۹ سوره احزاب بحث جدی ای مطرح می شود که در مورد منافقینی است که در مدینه حضور داشتند و با کارشکنی های خود در حال آزار و اذیت سایر مسلمانان بودند و جامعه را به هم می ریختند و نشان میدهد که حضرت رسول در مسیر کارشکنی های منافقین چه راهکار و اصلاحیاتی را انجام می دادند.
زنان اصلاح گران جامعه
عضو گروه علمی مطالعات زنان جامعه الزهرا(س) افزود: جوابی که در این زمینه وجود دارد این است که در راه اصلاح ساختاری جامعه پیامبر اکرم(ص) زنان و دختران را مخاطبان خاص خودشان قرار می دهند و برای تسهیل اصلاح اجتماعی از آنها مدد می گیرند.
وی با بیان اینکه زنان مامور تغییر اجتماع اند و می شود از آن سو استفاده یا استفاده درست شود، بیان کرد: در اسلام این ماموریت به عهده زنان گذاشته شده است به عنوان زنانی که کنشگران فعال هستند به عنوان کسانی که میخواهند یک اصلاح ساختاری جدی انجام بدهند از زنان مدد میگیرند برای اینکه ثبات و پایداری به جامعه برگردد.
کارپرور با اشاره به اینکه بین اینکه کنشگری زنان به چه شکل است و اینکه امنیت میتواند در جامعه برقرار شود ارتباط وجود دارد افزود: زنان در حکومت اسلامی نقش دیگری را بازی نمی کنند کسانی هستند که با این ابزار نقش موثری را ایفا می کنند.
عضو گروه علمی مطالعات زنان جامعه الزهرا(س) با بیان اینکه امنیت روانی، جنسی و اجتماعی در ابعاد دیگر امنیت تاثیر گذار است، افزود: در بعد نخست یک تعریف از امنیت که دور بودن از خطرات مادی و سرزمینی است با اولویت جنس مذکر اتفاق می افتد و برای بعد دوم امنیت که ارزش های معنوی جامعه را تهدید میکند نیاز به قدرت نرم داریم که این قدرت نرم عمده اش توسط زنان در جامعه می تواند تاثیرگذار باشد.
به گفته وی اغلب شهدای جنگ تحمیلی یا مدافعان حرم وقتی که وصیتنامه نوشتند یک توصیه ای به زنان سرزمین می کنند و از آنها می خواهد که این قدرت نرم را برای امنیت در بعد دوم برعهده بگیرند و این را می بینیم که در سیره پیامبر(ص) هم اتفاق افتاده است.
کارپرور با اشاره به اینکه اگر بپذیریم که این امنیت توسط زنان به دست می آید می توانیم بگوییم که زنان از عناصر مهم بستر ساز برای تمدن اسلامی هستند، ادامه داد: اگر با این دید حجاب را برای زنان تبیین کنیم موفق می شویم چرا که از جذابیت اصلی بحث حجاب در دنیای امروز این است که تاچه حدی می توانم در جامعه موثر باشم.
عضو گروه علمی مطالعات زنان جامعه الزهرا(س) ادامه داد: اگر به زن جامعه اسلامی گفته شود که در آینده می‌توانی یک خانواده متعالی به جامعه تحویل دهی، اگر در عرصه سیاست ورود کرد هم می تواند یک بانوی سیاست مدار شود که بهترین عملکرد را داشته باشد که همگی می تواند از اثرات مثبت حجاب باشد اگر که فهم درستی از حجاب داشته باشیم و آن را به جامعه انتقال دهیم.
