به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین بهمن اکبری، رایزن سابق فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در کشور عمان، در کارگاه آموزشی «عمان کوچک؛ نقش آفرینی های بزرگ» که به همت دفتر ادیان و مذاهب مرکز ارتباطات و بین الملل حوزه های علمیه در سالن مرحوم آیت الله حائری در ساختمان دارالولایه برگزار شد، ضمن بررسی تنوع جغرافیایی، دینی  و جمعیتی عمان، گفت: تحلیل مدل عمان بدون درک مبانی روانشناختی، جامعه شناختی و ساختار دولت مدرن در نظام حکمرانی این کشور ممکن نخواهدبود؛ چراکه قابوس، سلطان فقید و بنیانگذار دولت مدرن در عمان؛ با اتخاذ سیاست مدارا و به هدف ساخت دولتی بدون دشمن در نیم قرن تلاش توانست بنیان های توسعه ای خودی و مبتنی بر حفظ اصالت و درک معاصرت را پی نهد.

علی رغم اینکه عمان تاکنون فاقد قانون اساسی مدرن بوده است، اما دارای نظام پارلمانی است و همه اعضای مجلس مشورتی آن هم توسط مردم انتخاب می شوند؛ و البته در کنار مجلس منتخب مردم(مجلس شورا)، مجلس الدوله قراردارد که همه اعضای آن از میان نخبگان اجتماعی سیاسی و فرهنگی؛ توسط شخص سلطان منصوب می شوند و هنوز بسیاری از امور، با فرمان پادشاهی(مرسوم سلطانی) اداره و تمشیت می شود.

گرچه وعده های مرحوم سلطان قابوس نسبت به تبدیل پادشاهی مطلقه به یک پادشاهی مشروطه هنوز درحال شدن است؛ اما دموکراسی به مفهوم مردمی بودن و قائل بودن به حق دیگران؛ که مهم ترین نیاز مردم منطقه است و از آن با عنوان(خواست احترام) یاد می شود؛ از تجربیات بسیار موفق او در این عمان است و این درحالی است که دیگر دولت های منطقه در برخورد با این نیاز کاملا ناموفق و ناکارآمد بوده اند. که همین مساله موجب شده که این امر در سایر کشورهای عرب غرب آسیا و خلیج فارس امری غریب به نظر برسد.

روند مردمی سازی حاکمیت در عمان با «مشارکت سیاسی متعادل»

گرچه عمان روند مردمی سازی حاکمیت را با ثبات و درنگ آگاهانه طی کرده است؛ که در دوره های تحولی ساخت مجلس شورا متجلی است و در واقع رژیم قبیله‌ای به رژیم مردمی تغییر یافته است؛ اما راه های طی نشده فراوان نیز وجود دارد.

حوادث بهار عربی سال ۲۰۱۱، و اعتراضات مردمی در عمان با شعار افزایش سهم‌های مشارکتی در امور کشور و توجه دولت به مسائل بیکاری و عمدتاً اقتصادی سبب شد تا پارلمان عمان بنا به دستور سلطان قابوس اختیارات تازه‌ای به دست آورد و تقریباً از حالت تشریفاتی و مشاوره‌ای خود خارج شود. پارلمان عمان براساس قانون جدید اجازه یافت تا در مواقع لزوم به استیضاح مشروط وزرای کابینه مبادرت کند و تمهیداتی در راستای اشتغال اندیشیده شود.

توجه به چنین تحولاتی نشان می‌دهد که همچنان نخبگان سنتی در جامعه عمان قدرت اصلی اثرگذاری را در اختیاردارند. آنان معتقدند که گسترش اعضای نخبه ممکن است کنترل بر امور را کاهش و دامنه تضاد را افزایش دهد و بااین‌حال اگر به افراد جدید اجازه ورود به موقعیت نخبگانی را ندهند، ممکن است جنبش‌های اجتماعی آرام‌آرام در این کشور شکل بگیرد. در هر حال نوعی «مشارکت سیاسی متعادل» تجویزی است که نخبگان عمانی برای گذر از این مرحله در تاریخ عمان مدنظر دارند.

اما در تحلیل چگونگی پایان دادن به نزاع های مذهبی قومی در عمان باید گفت: ظهور دولت مدرن به عنوان یکی از مهم‌ترین تحولات عمان معاصر در دهه هفتاد میلادی و با هدف ساخت الدوله بلاعدو: "دولتی بدون دشمن" که از نیم قرن پیش آغاز شده است؛ براساس تغییر رویکردی پایه های سیاسی؛ اجتماعی و فرهنگی سلطنت عمان بر اصل تسامح؛ رواداری و مدارا بنا شده است.

در حقیقت ساخت دولت مدرن در دوره سلطان قابوس با پایان دادن به نزاع های سیاسی اجتماعی و مذهبی قومی از یک سو و مهر اتمام زدن بر مخاصمات مرزی و منطقه ای از سوی دیگر ممکن شده است. زیرا  عمان سرزمین تنوع ها و دورستگی ها: زبانی قومی نژادی و مذهبی است که در گذشته خود شاهد نزاع های مذهبی قومی بسیاری بوده است که با آغاز دولت مدرن در عمان به پایان می رسد.

رایزن سابق فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در عمان افزود: قابوس برای ایجاد امنیت درون زا، ناگزیر از انتخاب استراتژی تسامح و رواداری است و این اصل طلایی را با اعتدال و عقلانیت به عنوان محور تربیت فرد و جامعه عمانی طی نیم قرن تحکیم و سامان می بخشد و آینه ای می شود از این تصویر کلام سعدی: (آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است/ با دوستان مروّت با دشمنان مدارا)

این رواداری و پذیرش دیگری با نگاهی جامع و فراگیر در دو ساحت درون و برون مرزهای عمان و در دو زمینه تسامح اجتماعی فرهنگی و تسامح مذهبی رخ می دهد:

تسامح اجتماعی فرهنگی به دوگونه تحقق می یابد:

۱. تسامح در درون مرزها با القاء هرگونه امتیازات مذهبی، قومی، فرهنگی و زبانی 

۲. تسامح در برون مرزها با ایجاد فضای ارتباطی با جهان پیرامونی، انتخاب کنشگری میانجی برای صلح و دوستی و تعاون و خدمت به همسایگان و دیگران تسامح مذهبی نیز در دو ساحت درون و برون مذهب اباضی شکل می گیرد:

۱. تسامح درون مذهبی؛ با تنزل امامت اباضی به مقام افتاء مفتی اعظم بیان می شود؛ یعنی مفهوم امامت از مصادر رسمی اباضی به مفهوم مقام افتا تنزل می کند و از این پس به مرجع رسمی اباضیه در عمان مفتی گفته می شود درحالیکه که تا قبل از این دوران با عنوان امام اباضی شناخته می شد.

۲. تسامح برون مذهبی با پذیرش و رسمیت دادن به تمام مذاهب و حتی ادیان تحقق جدی می یابد.

از مهمترین موضوعات در بررسی چگونگی تربیت روادارانه در عمان مدرن، بررسی منابع و زمینه های تقویت کننده و مشروعیت بخش استراتژی تسامح است؛ در واقع عمان برای تشکیل دولت بدون دشمن و برای اجرای سیاست مدارا و تسامح خود در نیم قرن اخیر از سه زمینه و منبع مشروعیت بخش بهره گرفته است:

نخست سیره علمی و عملی سلطان قابوس؛ شخصیت علمی، فرهنگی و سیاسی و رفتاری وی؛ یعنی خلقیات و اخلاقیات سلطان قابوس دخالت می‌کند و استراتژی تسامح را تحکیم می بخشد.     

دوم مقتضیات اخلاقی واجتماعی مردم عمان؛ یعنی به گونه‌ای خلقیات و مقتضیات اجتماعی در عمان تغییر فاحش کرده است که شما امروز می‌بینید که رواداری در تار و پود ساخت اجتماعی عمان رسوخ کرده است شما در عمان هیچ نزاعی نمی بینید و یا هیچ سخن درشت و خشنی نمی شنوید.

سومین منبع مشروعیت بخش استراتژی تسامح در ساخت دولت مدرن، مفاهیم اخلاقی و کلامی معاصر مذهب اباضی است؛ ما در نیم قرن اخیر به یُمن تغییرات تمدنی و فرهنگی که در جامعه و سرزمین عمان رخ داده است؛ شاهد تغییرات پارادایمیک کلامی اباضیه نیز هستیم؛ یعنی گذر از افراط به سوی تسامح و مدارا. و این تغییرات روز به روز عمیق‌تر می‌شود که در جای جای کتاب برهان الحق تالیف مفتی اعظم عمان، قابل دریافت است.

۳۱۳/۴۰