به گزارش خبرگزاری حوزه، علیرضا کلانتر مهرجردی در مطلبی با اشاره به سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، آورده است: واژه توسعه از مفاهیم پُر بسامد در ادبیات سیاسی اقتصادی دوران معاصر است. کلان واژه ای برگرفته از جامعه شناسی سیاسی غرب که به مثابه یک معیار، به طبقه بندی کشورها و جوامع انسانی بر اساس آن مبادرت می شود. شاید یکی از مهم ترین پُرسه ها برای مخاطبان و ذینفعان سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، سوال از معیار و سنجه مفهومی آن باشد که چرا پیشرفت و نه توسعه؟ البته بد نیست به همین بهانه فرصت را غنیمت دانسته و گُزیده بیاناتی از مقام معظم رهبری(دامه ظله العالی) به عنوان مطالبه گر اصلی سند الگو را مجددا در معرض نظر قرار دهیم:
"...الگو های رایج توسعه، از لحاظ مبانی غلط و بر پایه اُومانیسم و اصول غیر الهی هستند و از لحاظ آثار و نتایج نتوانسته اند وعده هایی را که در خصوص ارزشهایی نظیر آزادی و عدالت داده بودند محقق کنند ... این جوامع اگرچه پیشرفت هایی داشته اند اما پیشرفت ها، تا اعماق آن جوامع نفوذ نکرده و به اخلاق، عدالت، معنویت و امنیت منتهی نشده است..." (۶/۲/۱۳۹۵)
"...پیشرفت غربی هیچ جاذبه ای برای انسان آگاه امروز ندارد پیشرفت کشورهای پیشرفته غربی نتوانست فقر را از بین ببرد، نتوانست تبعیض را از بین ببرد نتوانست عدالت در جامعه مستقر کند نتوانست اخلاق انسانی را مستقر کند. آن پیشرفت بر پایه ظلم و استعمار و غارت کشورهای دیگر بنا شد..."(۱۵/۵/۱۳۹۵)
روشن است که در فرمایشات مُعظم له، توسعه به مثابه سیستم و مدل، به اعتبار مبانی، هدف و کارکرد آن مورد سوال جدی قرار می گیرد که اولا به لحاظ ایجابی، نتوانسته آثار مطلوب و فراگیری را برای جامعه هدف در بر داشته باشد و ثانیا به لحاظ سلبی، به قیمت عقب راندن دیگران در جهان گیتی توام گشته و بوده است.
در کلان ترین تصویر پیشرفت و توسعه را، می توان در دلتای سه ضلعی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به نظاره نشست و از آن سخن گفت. عموما به باور رایج هنگامی که در هر یک از محورهای سه ضلعی فوق، ما از توسعه سخن می گوییم به ناگاه ذهنمان و چشم مان به نماد ها و نمودهای مادی و عینی آن عرصه سیر می کند گویا برای رسیدن به این مقاصد توسعه، لازم است در جهت تغییر صورت ها و ساختن سازه ها و استقرار نمای آن تعجیل و همت داریم. در مصداق آوری برای توسعه سیاسی به نماد هیات حاکمه، تعداد احزاب و تشکل های سیاسی، تعداد صندوق های رای و یا تعداد سازه های مرتبط با حکمرانی توجه می دهیم.
در مصداق آوری برای توسعه اقتصادی، به نماد زیر ساخت های مرتبط مثل راهها، نیروگاهها، فرودگاهها، بانک ها، پل ها و ادوات مرتبط از این دست توجه می دهیم و در مصداق سازی توسعه فرهنگی، به نماد ساختمان های حوزه فرهنگ، تکثر و تعدد سازمان های فرهنگی، بودجه فرهنگی و محصولات فرهنگی و ...متوجه می سازیم. در بهترین حالت در طیف این برداشت –توسعه - لازم می دانیم نهاد علم و دانشگاه، به عنوان مادر پیشران همه عرصه های فوق (که البته به شرط ملاحظاتی، درپیشرانی آن شکی نیست) اولا در صورت و تعدد آن، گسترش فراهم سازیم و ثانیا به سمت کسب علوم مدرن تهییج و تسهیل گردانیم.
آنچه در برداشت از واژه توسعه دور می نماید- و البته تجربه زیسته هم به میزان زیادی آن را تایید می کند- کم التفاتی به زمینه های اجتماعی فرهنگی است. بسیاری از کشورهای مدعی در مدار توسعه مثال های خوبی هستند از توسعه بدون پیشرفت! یا به عبارتی توسعه بدون توجه به زمینه های اجتماعی فرهنگی خود، کافی است به معدود کشورهای اطراف نظر کنیم و حتی دور نرفته و بر همین ره، روند حاکمیت همین معنا را در سیر ادوار تاریخ سیاسی جامعه خودمان به تصور و نقد آوریم. نمونه هایی، که هم و غم خود را صرفا کسب، استحصال و ساخت عینی و مادی آنچیزی قرار دادند که در نمای بیرونی دیگران توسعه یافته دیدند اگر چه در همین هم، گزینشی عمل کردند.
آنچه در تمایز و تفاوت میان دو مفهوم توسعه و پیشرفت در رویکرد ایجابی می توان گفت به تعبیری تفاوت و تمایز میان تحول و تغییر درون زا و تحول و تغییر برون زاست. طبعا در تغییر درون زا، این ملت و جامعه است که قدرت پویایی و خودشکوفایی می یابد و جلوی شیبی و سرازیر شدن هر چیز و هر پدیده ای و لو زیبا و چشم نواز را مانع می شود. نقد آنچه بوده، هستیم و ساختن از دریچه این رویکرد، آن نگاهی است که در سند الگو پایه اسلامی ایرانی پیشرفت مورد معنا و منظور است. به تعبیر امروزی تر، تمایز میان توسعه و پیشرفت در دو نگاه تغییر و تحول از دریچه نرم (زیربنا) و تغییر و تحول از دریچه سخت (روبنا) نهفته است.
آن گونه که اشاره شد در مفهوم توسعه؛ برای کشور در مدار توسعه، برداشت مادی و تجربی اولیت دارد و در این معنا فیزیک و طبیعت اصالت می یابد و در مفهوم پیشرفت، رویکرد و برداشت، معنا و انسانی اولویت دارد. به نظر می رسد در مفهوم پیشرفت بر خلاف توسعه، انسان و اجتماع در تلاقی با واقعیت نوپدید به محور و مرکز موضوع مبدل شده وضروری است این معنا نورافکنی کند. بنابراین پیشرفت به معنای مدل و سیستم بومی و متکی بر مبانی اسلامی و فرهنگ ایرانی است که می تواند جامعه را به سرمنزل مقصود از آسایش و آرامش هادی گردد.
انتهای پیام/
