خبرگزاری حوزه | انسان به دلیل بعد معنوی و روحانی وجود که از ذات باقی و جاودانه خداوند در انسان دمیده شده است ذاتاً بقا طلب و به دنبال جاودانگی است و این بعد از وجود پس از زندگی در این دنیا در میراثی که از انسان به جای می‌ماند نمود پیدا می‌کند و هر انسانی به اندازه بقا میراثش در این عالم باقی خواهد ماند.

انبیا و اولیا خدا نیز از این قاعده مستثنی نیستند و هر کدام میراثی را از خود به جای گذاشته‌اند که این میراث سبب ادامه وجودی آنها در این دنیا است و بخش بزرگی از آن، میراث معنوی، سیره و مفاهیمی است که از آن بزرگواران به جای مانده است و به همین دلیل است که در روایت داریم «العلماء ورثة الانبیا؛ عالمان وارثان انبیا هستند».

اکنون که در ایام شهادت حضرت زهرا سلام الله علیها قرار داریم با این نگاه مروری می‌کنیم بر میراث معنوی گران‌بهایی که از حضرت صدیقه طاهره (س) برای ما به جای مانده است تا ضمن آشنایی اجمالی با این میراث، ما نیز از وارثان حضرت زهرا سلام الله علیها محسوب شویم و آن را در سینه خود محفوظ کنیم.

حضرت زهرا سلام الله علیها علاوه بر سیره‌ای که در زندگی شخصی مانند محبت و احترام به امیرالمؤمنین (ع) و خانه‌داری، سیره عبادی مانند استمرار بر قرائت قرآن و نماز، فعالیت‌های اجتماعی مانند انفاق در راه خدا، هجرت به مدینه، مداوای مجروحان و رساندن تدارکات برای مسلمانان در جریان جنگ احد و خندق و حضور در فتح مکه و موضعگیری‌های سیاسی مانند مقابله با جریان غصب خلافت و فدک و روشنگری نسبت به راه حق از خود برجای گذاشتند و جان خود را برای دفاع از ولایت فدا کردند میراث روایی و مکتوب گران‌بهایی را نیز بر جای گذاشتند که از جمله مهمترین آنها می‌توان به مصحف فاطمه، خطبه فدکیه، تسبیحات و نماز حضرت زهرا سلام الله علیها اشاره کرد.

روایات، بخش مهمی از میراث حضرت فاطمه سلام الله علیها هستند؛ این روایات از حیث محتوا متنوع و مشتمل بر موضوعات اعتقادی، فقهی، اخلاقی و اجتماعی‌اند؛ برخی از روایات ایشان در کتاب‌های حدیثی شیعه و اهل‌سنت ذکر شده است و شماری از روایات در کتاب‌هایی مستقل با عناوینی نظیر «مسنَد فاطمه» و «اخبار فاطمه» تدوین شده‌اند.

یکی از روایات مشهور حضرت زهرا سلام الله علیها این روایت است که «مَن اَصعَدَ اِلَی اللهِ خالِصَ عِبادَتِه اَهبَطَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَیهِ اَفضَلَ مَصلَحَتِه؛ کسی که عبادت‌های خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، پروردگار بزرگ‌، برترین مصلحت را به سویش فرو خواهد فرستاد.»

برخی از مسندها در طول زمان مفقود شده‌اند و تنها در کتاب‌های رجالی، تراجُم و کتاب‌شناسی‌ها از راویان و نویسندگان این کتاب‌ها سخن به میان آمده است. (معموری، «کتابشناسی فاطمه»، ۱۳۹۳ ش، ص ۵۶۱ الی ۵۶۳)

مصحف فاطمه سلام الله علیها، شامل مطالبی است که حضرت فاطمه سلام الله علیها آن‌ها را از فرشته الهی شنیدند و امام علی علیه السلام آن را نوشته اند.(کلینی، الکافی، ۱۳۶۳ ش، ج ۱، ص ۲) به اعتقاد شیعیان مصحف فاطمه نزد امامان شیعه بوده و هر امام در پایان عمر خود آن را به امام بعدی تحویل داده است (صفار، بصائرالدرجات الکبری، ۱۴۰۴ ق، ص ۱۷۳ و ۱۸۱) و غیر از امامان هیج فردی به این کتاب دسترسی نداشته است. این کتاب اکنون در دست امام زمان (عج) است.(آقابزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ۱۴۰۳ ق، ج ۲۱، ص ۱۲۶)

خطبه فدکیه، یکی از سخنان مشهور حضرت فاطمه سلام الله علیها است که درباره ماجرای غصب خلافت و مصادره فدک در مسجد النبی بیان شده است. چندین شرح درباره خطبه فدکیه نوشته شده است که نام بیشتر آنها شرح خطبه زهرا سلام الله علیها یا شرح خطبه لُمَّه (نام دیگر خطبه فدکیه) است.(همان ج ۸، ص ۹۳) خطبه فدکیه در حقیقت یک دوره آموزش خدا شناسی، پیامبر شناسی، معاد شناسی و دیگر اصول و فروع دین است که به زیبایی غصب خلافت امیرالمرمنین را به اثبات می‌رساند.

دیگر میراث معنوی مشهور حضرت زهرا سلام الله علیها تسبیحات ایشان است که ذکری است که حضرت فاطمه سلام الله علیها از پیامبر (ص) آموختند و از فراگیری آن خشنود شدند.(صدوق، علل الشرایع، ۱۳۸۵ ق، ج ۲، ص ۳۶۶) در منابع شیعه و اهل‌سنت درباره آموختن تسبیحات به حضرت فاطمه سلام الله علیها گزارش‌های متعددی ذکر شده و آمده است که امام علی علیه السلام پس از شنیدن این ذکر، در هیچ شرایطی آن را ترک نکردند.(احمدبن حنبل، مسند، بیروت، ج ۱، ص ۱۰۷) این تسبیحات از بهترین تعقیبات نماز است و در روایت نقل شده است که با ثواب هزار رکعت نماز مستحبی برابری می‌کند.

همچنین نماز حضرت زهرا سلام الله علیها از جمله میراث عبادی برجای مانده از ایشان است که آنها را از پیامبر (ص) یا جبرئیل فراگرفته بودند. در برخی از متون روایی و کتاب‌های دعا به این نماز اشاره شده و نقل شده است که این نماز برای گرفتن حاجت و استغاثه خوانده می‌شود. (سیدبن طاووس، علی بن موسی، جمال السبوع، ۱۳۷۱ ش، ص ۷۰ و ۹۳)

اشعار منسوب به حضرت فاطمه سلام الله علیها که در منابع تاریخی و روایی گزارش شده است نیز از جمله میراث معنوی ایشان است که از نظر تاریخی مربوط به دو دوره پیش از رحلت پیامبر (ص) و پس از رحلت ایشان است و درباره اشعار حضرت فاطمه سلام الله علیها تک‌نگاری‌هایی نیز منتشر شده است. (عالمی، اشعار فاطمه (س)، دانشنامه فاطمی (س)، ۱۳۹۳ ش، ج ۳، ص ۱۱۰- ۱۲۰)

حضرت زهرا سلام الله علیها با برجای گذاشتن این میراث گران‌بها از خود راه و رسم خود را تا قیامت برای شیعیان و دوستداران خاندان اهل بیت (ع) به ارث گذاشتند و این میراث تا حدی ارزشمند است که امام زمان (عج) ایشان را بهترین اسوه و الگوی خود معرفی کردند و ما نیز وظیفه داریم این میراث را حفظ و به آن عمل کنیم.

حسین حسنی