به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در تهران، حجت الاسلام والمسلمین احمد مبلغی در نشست علمی «ظرفیت های فقه مطهری در فقه معاصر» که در محل موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) برگزار شد، با بین اینکه شهید مطهری یک فقیه و فیلسوف آگاه به مسائل روز اجتماعی بود، گفت: نکاتی که شهید مطهری در باب فقه و اجتهاد ارائه می کند بسیار مغتنم است البته باید توجه داشت محیطی که ایشان به ارائه این مباحث می پردازد، ظرف تخصّصی حوزه نبود یعنی مخاطبان آن، عمدتا مخاطبان حوزوی نبودند بلکه این مطالب را در یک فضای دانشگاهی مطرح می کردند.

وی افزود: شهید مطهری در ارتباط با فقه معاصر از جمله فلسفه فقه سخن گفته است البته آن موقع فلسفه فقه وجود نداشته است امّا گذاره هایی که ایشان ارائه کرده اند مثل گذاره هایی که مرحوم شهید صدر و برخی از فقهای دیگر ارائه می کردند بنابراین در کلام ایشان به اصولی بر می خوریم که این اصول شامل فلسفه فقهی است و از این جهت دارای اهمیت می باشد چون کسی که فیلسوف فقه است می تواند فقه را از حیث روشی اشباع کند و به سمت پاسخ گویی و معاصر سازی فقه معاصر بکشاند.

استاد حوزه علمیه قم در ادامه به تبیین فقه معاصر پرداخت و ابراز داشت: فقه معاصر به این معنا است که فقه کلاسیک با تکیه بر قابلیّت ها و ظرفیت های روشی و تراسی و منابعی خود اوّلاً در حوزه زندگی معاصر ورود پیدا کند و ثانیاً در پی پاسخگویی مؤثر و کار آمد برای زندگی معاصر باشد البته خیلی ها ورود پیدا می کنند امّا ورودشان کارآمد نیست چرا که یا فتوای شان قابل اجراء نیست و یا اگر هم قابل اجرا باشد به از بین بردن بخشی از زندگی منتهی می شود، و این موارد طبعاً نمی تواند در فضای اجتماعی و زندگی واقعی مردم کارآمد باشد.

عضو مجلس خبرگان رهبری گفت: در ادامه شهید مطهری برای تبیین فلسفه فقه به یک زیر بنا و بستر عقلانی برای تحرّک فقه در زندگی معاصر و قدرت پوشش دهی و پاسخ دهی به مسائل زمانه اشاره می کند و می فرماید اصل عدل و اصل تبعیّت احکام از مصالح و مفاسد نفس الأمری و به طبع اصل حسن و قبح عقلی و اصل حجیّت عقل به عنوان زیربنای فقه اسلامی شیعه، معتبر شناخته شده است.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی افزود: همان طور که می بینید شهید مطهری وقتی به حوزه زیر بنا نگاه می کند با نگاه فلسفه فقهی این مبانی را ذکر می کنند. خوب این یک نگاه فلسفی است یعنی تصریح هم می کند که این ها زیر بنای فقه اسلامی است، یعنی نگاه ناظر به زیر بنا را دارد یعنی فقه آمده روی این قرار گرفته است.

وی با اشاره به تاثیر اندیشه فلسفه جهان بینی در فتوای فقها، بیان کرد: جهان بینی فقیه بر اجتهاد تأثیر می گذارد، و شهید مطهری این جهان بینی را داشت. به عبارتی کار فقیه و مجتهد استخراج و استنباط است امّا اطلاع و احاطه او به موضوعات و به اصطلاح طرز جهان بینی اش در صدور فتواهایش تأثیر بسزایی دارد و این فقیه به گونه ای اجتهاد می کند که فقیه فاقد جهان بینی آن استنباط را ندارد.

عضو مجلس خبرگان رهبری ابراز کرد: اندیشه فلسفی دیگر شهید مطهری قبول تاثیر آگاهی از نظام زندگی و ایمان به پیشرفت در روند فقاهت است. ایشان معتقد بود گاهی فقیه از نظام زندگی و روند طبیعی این نظام بی خبر و بی اطلاع است و به آن ناآگاه است و نمی داند که زندگی از حیث طبیعی چه روندی دارد و گاهی فقیه این را می داند لذا اگر فقیهی ایمان داشته باشد به این که زندگی پیشرفت پذیر است و نیز از نوع و ابعاد و محتوای پیشرفت آگاهی داشته باشد در این صورت این فقیه اجتهادش در جهت استخراج داشته های شریعت به نفع اجتماع و در پاسخگویی به مسائل معاصر خواهد بود. لذا شهید مطهری این عوامل را جهت استنباط احکام شریعت و در پاسخ به نیاز های زمان ضروری تلقّی می کند.

وی افزود: در ادامه بعد از بحث فلسفه فقهی باید به بحث روش هم اشاره کرد البته بحث روش ذیل فلسفه فقه می گنجد منتهی بدلیل اهمیّت و امکان ایجاد یک فصل مستقل از فلسفه فقه به عنوان روش شناسی مورد بررسی قرار می گیرد. اما در ارتباط با روش و بررسی آن در افکار و اندیشه شهید مطهری، یکسری عناصر روشی مشاهده می شود که این ها در صورت بررسی و تبادل نظر در حوزه های علمیه می تواند فقه معاصر را تقویّت و پشتیبانی کند و فقه معاصر را در مسیر پاسخگویی قرار بدهد.

استاد موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع) با اشاره به قواعد فقهی تاثیرگزار در بحث روش، گفت: محور اول در قاعده فقهی بحث قابلیّت قوائد فقهی است یعنی پشتیبانی از فقه معاصر. شهید مطهری بحث را اینگونه توضیح می دهد «درست است که بیان احکام، احکام همه ی مسائل به طور جزئی و فردی داده نشده است و امکان هم ندارد زیرا جزئیات غیر متناهی است ولی کلیّات اسلامی به نحوی تنظیم شده که جوابگوی جزئیات بی پایان و اوضاع مختلف مکانی و شرایط متغیّر زمانی است» لذا می بینیم تمرکز ایشان بر کلیّات است.

وی اظهار کرد: حالا باید دید این کلیّات فقط شامل قواعد فقهی است؟ یا اعم از قوائد فقهی است؟ طبعاً اعم است! امّا استاد مطهری قوائد فقهی را به صورت مشخص در این کلیّات محل اهتمام و توجه قرار داده اند.

حجت الاسلام والمسلمین مبلغی در پایان خاطرنشان کرد: محور دوّم در مورد قوائد فقهی کلیّات مبنای شرعی و نقلی آن است البته این مبنا می تواند فکری، کلامی و فلسفی و یا شرعی و نقلی باشد. در ادامه مرحوم شهید مطهری می فرمایند در کتاب اصول کافی بابی تحت همین عنوان وجود دارد که هیچ مسئله ای نیست مگر این که اصول آن در کتاب و سنّت وجود دارد. ۳۱۳/۴۲