خبرگزاری حوزه| علم مدیریت در ایران نوجوان است و پژوهش‌های مدیریت در ایران تقریباً نزدیک به صفر است. اگر هم پژوهشی در این زمینه وجود دارد، بیشتر جنبه ترجمه‌ای و صوری دارد. انجمن مدیریت اسلامی با هدف تعمیق و توسعه مباحث مدیریت و سازمان در حوزه‌ها و سامان‌بخشی به امور آموزشی و پژوهشی مباحث مدیریتی، منجر شد تا دانش‌آموختگان حوزوی علم مدیریت گرد هم آیند تا گام‌های لازم برای رسیدن به قله‌های مدیریت اسلامی را طراحی و تدوین کنند. برای آشنایی هرچه بیشتر با فعالیت های این انجمن و اقدامات انجام شده در راستای حاکم سازی مدیریت اسلامی در جامعه گفت و گویی انجام داده ایم با حجت الاسلام والمسلمین ولی الله نقی پورفر که تقدیم شما می گردد.

ببینید:

"رابطه علم و دین"

فیلم کامل گفت‎‌وگوی

* در ابتدا درباره تاریخ تشکیل این انجمن و ضرورت تشکیل آن بگویید.

انجمن مدیریت اسلامی از سال ۸۳ کار خود را آغاز کرده است. درباره ضرورت تشکیل این انجمن نیز باید گفت که انقلاب اسلامی ما یک باب جدیدی در عرصه های فرهنگی اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و... ایجاد کرد و فرهنگ قدرتمند الهی در همه این عرص ها تأثیرات عملی و نظری دارد. حوزه اصلی تأثیر فرهنگ اسلامی هم حوزه الهیات و علوم انسانی است، یعنی علوم انسانی، علوم فرهنگی است. بنابراین تحت الشعاع فرهنگ حاکم و ذهنیت صاحب نظران و محققان آن رشته طبیعتاً در اهداف و برنامه ها مسائل آن علم اثر می گذارد.

مبانی علوم انسانی بر علوم اسلام تأثیران قطعی می گذارد و تحولات اساسی را ایجاد می کند. حال چه اندازه تأثیر می گذارد؟ باید گفت که به اندازه میزان تحقیق صاحب نظران در مسائل علوم انسانی اسلام اثرگذاری ویژه و خاصی دارد.

ضرورت تشکیل علوم انسانی، طبیعتا یک ضرورت روشن در نگاه صاحب نظران اسلامی است. بر همین اساس برای این که حوزه علمیه هم نقش فرهنگی و کاربردی خود را در اداره مملکت و آنگونه که سزاوار است بر عهده داشته باشد و محقق کند، یکی از ساختارهای ضروری برای حوزه در این عرصه، شکل گیری انجمن های علمی بود که نخبگان هر رشته را تجمیع کرده و دستاوردهای حاصل از اسلام را در پیشبرد اهداف و برنامه های نظام اسلامی در آن شاخه مدد دهد.

انجمن مدیریت اسلامی هم در راستای همین نگاه شکل گرفته و عمدتا دو گروه دانش آموختگان رشته مدیریت که طلاب هستند و دوم پژوهشگرانی که به عِرق دینی آمدند و تحقیقاتی در حوزه این رشته انجام داده اند، خبرگان پژوهشگر این عرصه، این انجمن و دیگر انجمن های حوزه علمیه قم شکل گرفته و فعالیت خود را آغاز کرده است.

انجمن مدیریت اسلامی حوزه، هشتمین دوره خود را سپری می کند و هشت دوره از سال ۸۳ هر دو سال یکبار با برگزاری انتخاباتی که در میان اعضای انجمن شکل گرفته است، هیئت مدیره انتخاب شده و رسالت خود را در راستای اهداف و برنامه های انجمن دنبال کرده است.

این انجمن با حضور چه افرادی تأسیس گردید؟

اعضای هیئت مؤسسه انجمن مدیریت اسلامی حجج اسلام والمسلمین و آقایان علی اکبر بخشی، علی آقاپیروز، عبداله توکلی، سید ابوالفضل حسنی، ابوطالب خدمتی، مجتبی درودی، عباس شفیعی، سید صمصام‌ الدین قوامی، ابوالفضل گائینی، امیرعلی لطفی، محسن منطقی و محمد مهدی نادری قمی می باشند.

در دوره هفتم هیئت مدیره انجمن مدیریت اسلامی حجج اسلام والمسلمین و آقایان مجتبی درودی، محمدتقی نوروزی، مهدی محمدی نسب، وحید وثوقی راد، علی عسگری وزیری، ابوطالب خدمتی حضور دارند و بنده نیز به عنوان عضو و رئیس هیئت مدیره و حجت الاسلام والمسلمین مجتبی درودی نیز نایب رئیس این این انجمن هستیم. حجت الاسلام والمسلمین مجید زارع و آقای محمود رستمی نیز جزو بازرسان انجمن هستند.

اهدافی که انجمن مدیریت اسلامی دنبال می کند، چیست و چه وظایفی بر دوش این انجمن گذاشته شده است؟

اگر بخواهم اهداف را در انجمن مدیریت حوزه تعریفش را بیان کنم، تعمیق و توسعه مباحث تخصصی مدیریت اسلامی؛ تقویت و گسترش نظریه پردازی، پرسش گری، آزاداندیشی، نقد و مناظره مبتنی بر آموزه های اسلامی؛ ارتقای شأن و منزلت علمی و معنوی پژوهشگران و استادان؛ بهره برداری بهینه از ظرفیت های تخصصی موجود؛ تقویت ارتباط میان عالمان برجسته و فاضل حوزه؛ صیانت از سنت حوزوی در عرصه مدیریت اسلامی و همچنین شناسایی استعدادها و ذخایر حوزه است.

بر اساس این اهداف، وظایفی به صورت رسمی بر دوش انجمن مدیریت اسلامی گذاشته شده است.

نخستین وظیفه، ارائه برنامه های راهبردی است که هر دو سال یکبار انجام می پذیرد؛ گاهی هم ممکن است برنامه راهبردی ما فراتر از دو سال باشد ولی سیاست گذاری ها در محدوده دو ساله انجام می شود.

نیازسنجی علمی در زمینه مدیریت اسلامی وظیفه دیگری است که برای تحقق این مهم، باید موضوعات و اولویت ها را در این عرصه مشخص کنیم. تشکیل نشست ها و همایش های علمی از طریق برنامه های مختلف که شامل نشست و کارگاه و منشوراتی در این عرصه است، افزایش سطح دانش و مهارت اعضای انجمن از راه های مختلف، تجلیل از پژوهشگران و استادان در زمینه فعالیت انجمن، انتشار کتاب و نشریه علمی، همکاری با انجمن ها و مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی در داخل و خارج از کشور، همکاری با نهادهای اجرایی حوزوی و غیر حوزوی در راستای اهداف و وظایف انجمن، زمینه سازی برای هماهنگی و همکاری مراکز علمی با یک دیگر و همچنین همکاری با حوزه های علمیه از دیگر وظایف این انجمن می باشد.

* تدوین نقشه جامع مدیریت اسلامی

یکی از کارهای اساسی که در انجمن مدیریت اسلامی برای اولین بار در ذیل فعالیت شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت ، تدوین نقشه جامع مدیریت اسلامی است که یکی از محصول انقلاب فرهنگی تا کنون است. این نقشه جامع با همکاری حوزه و دانشگاه بود که علمداری و راهداری آن با انجمن مدیریت اسلامی انجام شد. این نقشه جامع ذیل دبیرخانه شورای تخصصی تحول و ارتقای علوم انسانی اسلامی شورای عالی انقلاب فرهنگی، در کارگروه ملی مدیریت مأموریت تعریف شد و مسئولیت آن نیز بر دوش بنده بود. در این راستا پایگاهی در دانشگاه قم با همکاری شورای عالی انقلاب فرهنگی با عنوان پژوهشکده مدیریت اسلامی تشکیل شد و رسالتش هم مأموریت گرا بود و آن، تدوین نقشه جامع مدیریت اسلامی و رساندن به تصویب و اجماع نسبی دانشمندان و فرهیختگان این رشته بود.

این معنا حاصل شده و با همکاری جامعه علمی حوزه و دانشگاه ما توانستیم به اجماع نسبی برسیم و متن این نقشه در سال ۱۳۹۵ در یک نشست نخبگانی ملی که برگزار شد، به اجماع نسبی و متن رسمی هم در سال ۹۸ به تصویب کارگروه ملی رسید. اولین حرکت علمی در حوزه علوم انسانی شکل گرفت و راه را برای دیگر گروه های علمی باز کرد تا نقشه جامع رشته خود را تهیه کنند.

این نقشه، فاز دوم نقشه جامع علمی کشور است که مجموعه اهداف و برنامه های جامعی دارد؛ یکی از رسالت هایی که در این نقشه جامع برای علوم انسانی تعیین شده این است که علوم انسانی نظام موضوعات خود را در قالب نقشه علمی تدوین کنند که این رسالت را انجمن مدیریت توانسته به انجام برساند و آن را محقق سازد.

این نقشه جامع، جامعیت دارد از این جهت که هم توجه دارد به پژوهش، آموزش و اجرا. به این معنی که در این نقشه، هم به مبانی علمی توجه کرد و هم تمام مسائلی که در حوزه علم مدیریت به آن پرداخته شده، توجه کرده است. همچنین از حیث روش شناسی تحقیق در علوم انسانی مانند مدیریت اسلامی نیز جامعیت دارد. بحث اجتهاد جامع در تحقیقات مدیریت اسلامی را دنبال می کند و چهار روش را به عنوان یک رهنمود علمی ارائه داده که روش های نقلی وحیانی، عقلی و تجربی و شهودی و نحوه تعامل را مطرح کرده است. جامعیت روشی، جامعیت در طرح مبانی علم و جامعیت در طرح مسائل علم دارد. همانطور که گفته شد، مهم ترین مسئله در فرایند تهیه و تصویب نقشه جامع این است که به اجماع نسبی رسیده که این کار بین حوزه و دانشگاه کار بسیار سخت و دشواری است.

در ابتدا فکر می شد که ما نیاز داشته باشیم چندین نقشه داشته باشیم و نقشه های بدیل هم تهیه کنیم، چرا که اختلاف نظرهایی پیش بینی می شد ولی الحمدلله به اجماع نسبی رسیدیم و نقشه تأیید شد و موجب گردید این نقشه صلاحیت نقشه جامع علم مدیریت از منظر اسلام را داشته باشد.

این نقشه جامع به مبانی و مسائل و نظام موضوعات آنها پرداخته و بیش از ۸۰ هزار گزاره و مسئله پژوهشی را جمع آوری کرده است که از این میان اولویت ها برای حوزه و نظام جمهوری اسلامی ایران در حال بررسی است. این کار اساسی است که اولین بار انجام شده و در میان انجمن های علمی خط شکن بوده است.

* تشریح نقشه جامع مدیریت اسلامی (نجما) در نشست های علمی انجمن

نقشه جامع مدیریت اسلامی را طی دو سال گذشته در قالب کارگاه های معرفت افزایی نجما در انجمن مدیریت اسلامی شرح و بحث کرده ایم. اساتید و پژوهشگران عرصه مدیریت اسلامی با آن آشنا شوند. این نقشه جامع برای پژوهش های تفصیلی و کاربردی در حوزه مدیریت و اسلام ریل گذاری می کند. این نشست ملی هر دو هفته یکبار به صورت مجازی برگزار می گردد.

در برگزاری این کارگاه های معرفت افزایی، دانشگاه امام حسین علیه السلام علمدار این حرکت شده است و دانشگاه های معتبر کشور نیز پای کار آمده اند. در حال حاضر سمینار ملی معرفت افزایی و تبیین تفصیلی نقشه جامع دو هفته یک بار صبح پنجشنبه برگزار می شود. این نشست ها با همراهی چهره ماندگار علم مدیریت در ایران، جناب دکتر رضائیان که ناظر علمی این نقشه جامع بوده، انجام می شود این نشست ها با عنوان نجما که مخفف نقشه جامع مدیریت اسلامی است، برگزار می گردد.

درباره ویژگی های این نقشه راه بگویید.

اولین ابتکار در این عرصه، پاسخ به این بود که مبانی علوم انسانی چیست؟ عادت شده که مبانی علوم در شاخه های معرفت شناختی، هستی شناختی، انشان شناختی، ارزش شناختی و روش شناختی مطرح می شود.

شما اگر نقشه علمی جامع کشور و سند تحول آموزش و پرورش را ببینید، این رویکرد را در مبانی دارد، سند الگوی اسلامی ایران پیشرفت هم را که ملاحظه کنید، به این مشکل بر می خورید که منطقا مبانی با چه مؤلفه هایی می تواند باشد؟

در این اسناد بالادستی، معمولا انسان شناختی در کنار هستی شناختی مطرح می شود که ما در سند جامع مدیریت اسلامی مطرح کردیم که این با ارزش های دینی تعارض دارد. چراکه هستی شناختی انسان در برابر هستی شناختی خالق و موجودات دیگر مطرح می شود و به اعتقاد ما این نگاهی سکولاری و غربی است. این نگاه، برای هیئت الهی موضوعیت جدی قائل نیست و انسان را در برابر هستی شناسی عام مطرح می کند. ما مطرح کردیم که در ذیل هستی شناختی، انسان شناختی هم مطرح است و ما باید مبانی ای را بگوییم که هستی شناختی خالق و مخلوق باشد.

در این سند جامع ما مطرح کردیم که مبانی هستی شناختی خالق و مبانی هستی شناختی مخلوق (شاخه آفاق و انفس) داریم. به جهت خلأیی که در این مبانی وجود دارد، برخی در هستی شناختی، مبانی دین شناختی را هم مطرح کرده اند. دین اسلام همه این عرصه های مبانی و مباحث را در بر می گیرد و نمی تواند در عرض این عناوین باشد. متأسفانه در حوزه ما نیز این منطق هنوز محل تأمل است.

مبانی ارزش شناختی عنوانی است که ما به این عنوان تأمل داشتیم که این که اخلاق را به عنوان یک ارزش اسلامی تلقی کنیم؟ آیا مبانی معرفت شناختی و هستی شناختی ما جزو ارزش های اسلامی نیست؟ معرفت به توحید جزو ارزش های اسلامی نیست؟ ارزش به معنای مطلوبیتی است که ما را در مسیر رسیدن به اهداف نقش آفرین باشد و معرفت های اسلامی و اعتقادات اسلامی هم جزو ارزش های اسلامی است.

این ها تحت تأثیر تقسیمات سکولاری است که این نقشه جامع مدیریت اسلامی این را بازخوانی و بررسی کرده که بر اساس این بازخوانی ها و بررسی ها الزامات فقهی و حقوقی هم جزو ارزش است. از این رو ما عنوان را عوض کردیم و گفتیم که ارزش مقصد همه گزاره های دینی ما است که همه ارزش اسلامی است.

ما اینگونه مطرح کردیم که مبانی ما یا ناظر به محتوای علم است که مبانی محتوایی است و یا ناظر به روشی هست که گزاره های این علم را کشف می کند. پس مبانی شامل مبانی محتوایی و مبانی روشی است.

بر اساس آنچه گفته شد، مبانی محتوایی شامل: مبانی معرفت شناختی، مبانی هستی شناختی با ذیل خالق و مخلوق و مبانی الزام شناختی است. در مبانی الزام شناختی مبانی الزامات فقهی، اخلاقی و عرفان عملی است و علاوه بر این که نه نتها الزامات رفتاری، بلکه الزامات قلبی و جوانحی ما که ایمان است، اینها هم جزو الزامات دینی ماست.

این تصویری هست که با پژوهش جدید مبانی تحولی پیدا کرده است و بر اساس نگاه اسلامی یک بررسی و پالایش و جامعیت یافته است. تقسیم بندی گذشته، عرفان عملی و فقه و حقوق ما و حرمت خدا را در بر نمی گرفت. انسان و انفس در مقابل خدا نیست بلکه مخلوق خداست و در برابر او ذلیل هست.

* تشریح مبانی معرفت شناختی و در ادامه مبانی هستی شناختی خالق در انجمن

در سمینارهای نجما که از دو سال گذشته شروع شده است، مبانی معرفت شناختی را توضیح دادیم و در ادامه مبانی هستی شناختی خالق را می خواهیم توضیح دهیم.

ابتکار دیگری که این نقشه انجام داده، این است که ما در تعالیم اسلامی مبانی عام، خاص و اخص داریم، معمولا تا کنون مبانی عام بر مبانی خاص غلبه داشته است. مبانی بستری است که در آن بستر، علم شکل می گیرد و هویت مشخص پیدا می کند. ما یک مبانی عام اولیه داریم که شامل بدیهیات اولیه است و پایه شکل گیری تمام علوم است؛ مبانی عام الهی و اسلامی پایه تمام تحقیقات یک پژوهشگر مسلمان است که در هرعرصه ای که بخواهد تحقیق کند، محکمات دین قطعا مبنای پژوهش او خواهد بود، ولو در علوم تجربی و پزشکی و مهندسی و... باشد، باورهای اسلام، خط قرمز تحقیقات اوست.

مبانی ای هم ناظر به علوم انسانی است که بستر شکل گیری علوم انسانی اسلامی است. هر رشته علمی باید مبانی خاص خود را تعریف کند؛ مبانی خاص فندانسیون ساختمان علمی هست که زیربنای شکل گیری مسائل آن می باشد. بر اساس این مبانی، باید مشخص شود مؤلفه های اساسی در مبانی خاص آن علم چیست؟

ما مؤلفه های سرنوشت ساز این عرصه را شناسایی کردیم که بتوانیم برای حوزه تحول نظام اداری و حاکمیتی کشور ارائه طریق کنیم. به لطف الهی با این نگاه ما به یک نظریه بنیادین اسلامی رسیدیم که این رسمیت ملی هم پیدا کرد؛ نظریه بنیادین مدیریت اسلامی به اعتقاد نجما خانواده محوری در تدبیر نظامات اسلامی است. این نظریه تمام مسائل علم مدیریت اسلامی را تحت الشعاع خود قرار می دهد و در حقیقت مؤلفه‌ی محوری حل مشکلات عجیب و غریب نظام است که با مفقود بودن این مهم مشکلات مختلف را در نظام اداری شاهد هستیم.

این نظریه با تلاش نخبگان علمی که این نظریه را باور کرده اند به دست آمد است که ما در دوره دکتری مدیریت این نظریه را حدود ۲۰ سال مطرح کردیم و چکش کاری شد و این نظریه امروز در قالب سند جامع خانواده به عنوان سند ملی شده است که در سال ۱۳۹۵ در سالروز ازدواج حضرت زهرا و امام علی علیه السلام صادر شد که متأسفانه هنوز جامعه نخبگانی متوجه نقش این نظریه نشده است. در آن سند مطرح شده که خانواده محور نظامات فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و... باید باشد که از آن به عنوان پارادایم استفاده می شود.

البته پارادایم ها نظریات شاملی است که ذیل آن ده ها نظریه شکل می گیرد و در عرصه یک علم تحول اساسی ایجاد می کند. البته پارادایم ها هرچند قابل تغییر و تحول هستند، ولی این پارادایم جزو محکمات علم مدیریت اسلامی است.

مؤلفه دوم در این عرصه وحدت اسلامی است که ارزش فوق تصور دارد. ارزش سوم هم دعوت به خیر و امر به معروف و نهی زا منکر است است که پایه تمام واجبات اجتماعی است.

* برگزاری نشست های علمی و کارگاهی

انجمن مدیریت اسلامی حوزه علمیه قم مانند انجمن های علمی دیگر، متولی برگزاری نشست های علمی و کارگاه های علمی و همچنین انتشار کتاب است که اقدامات خوبی در این عرصه انجام داده است. ما برای کانون های فرهنگی هنری مساجد و سازمان حج و زیارت کارگاه های علمی برگزار کردیم و برای اساتید خارج حوزه نیز نشست های ارتقای مهارت های مدیریتی برگزار کرده ایم. ما این آمادگی را داریم که کارگاه های مختلف برای گروه های مختلف علمی برگزار کنیم.

همچنین پروژه هایی در خلأهای مورد نیاز نظام را دنبال می کنیم. البته کار انجمن، راهبری و سیاست گذاری است که بر اساس آن جامعه علمی و نخبگانی را در جهت پیشبرد اهداف نظام و پیشبرد نگاه مدیریت اسلامی از حیث علمی و نظری گسترش می دهد.

برای تحقق این مهم نشست های علمی برگزار می کنیم و انجمن مدیریت آمادگی دارد که مسئولان حوزوی را که در عرصه های مختلف هستند، در حیث تخصص خود، ارزیابی کند و بر حسب نیاز آنها، کارگاه آموزشی ارتقایی برگزار کند تا موجب حسن انجام خدمت مدیران حوزه شود.

* ۱۲۰ نفر از نخبگان علم مدیریت عضو انجمن مدیریت اسلامی حوزه هستند

ما بیش از ۱۲۰ عضو انجمن مدیریت اسلامی هستند که ۴۰ عضو دارای دکتری مدیریت هستند ولی هنوز از این ظرفیت استفاده خوبی نشده است. این ها توانایی علمی دارند، ولی هنوز در مجامع علمی به کار گرفته نشده اند و بیشتر درگیر کارهای اجرایی شده اند. باید این ظرفیت در سیستم علمی کشور فعال شوند تا شاهد اثرات ارزشمند آن باشیم.

ما بیش از ۲۰ انجمن علمی در حوزه قم داریم که با حضور اساتید و پژوهشگران برجسته علوم مختلف در حال فعالیت هستند، در چنین شرایطی مطرح کردن گروه های علمی و ایجاد این تعدد ها آسیب زاست و موجب می شود در این مسیر انگیزه ها کم شود. یکی از کارهایی که حوزه باید انجام دهد، تقویت انجمن های علمی است، چرا که این انجمن ها بازوی حوزه هستند و مشاور تخصصی مدیریت حوزه در موضوعات مربوطه می باشند؛ لازم است که این جایگاه به عنوان الزامی در پیش روی فعالیت های حوزه ایجاد شود.

شورای عالی و مدیریت حوزه های علمیه در این عرصه نقش اصلی و محوری دارند. ما مطرح کرده ایم که ۱۲ حوزه است که جزو حقوق اصلی انجمن هاست که باید از این وجود ها استفاده حداکثری شود ولی متأسفانه این مسئله هنوز محقق نشده است و مشاهده می کنیم در عرض ما نظام رشته علوم انسانی اسلامی مطرح می شود. معاونت آموزش گروهی برای خود تشکیل می دهد و نظام رشته ها را بررسی می کند که پس از تلاش های زیاد قدری سهم در این عرصه به ما داده شد. اگر هر مجموعه ای بخواهد مدیریت اسلامی را در حوزه ایجاد کند، باید انجمن مدیریت اسلامی بر نوع مواد درسی و تدریس اساتید و ارزیابی را داشته باشد.

توانمندی های انجمن به خوبی به کار گرفته نشده است و با حداقل ظرفیت ها انجمن های علمی کارهای خود را دنبال می کنند. در بحث مدیریت اسلامی وقتی ضرورتی پیدا می شود، کدام مرجع حوزوی باید نیاز مخاطبان را پاسخ دهد؟ باید این هویت برای انجمن ها ایجاد شود و همه به سراغ انجمن ها بیایند. متأسفانه به دلیل نبود این هویت، دیگران به صورت انفرادی به اعضای انجمن می آیند و نامی از انجمن در میان نیست.

درباره مدیریت اسلامی کارهای نظری و علمی شده است، در مرحله عملیاتی شدن در جامعه در چه مرحله ای هستید و در این عرصه چه باید کرد؟

برای ما قدم اول ضرورت شکل گیری نقشه جامع بود که خوشبختانه انجام شد و تبیین نقشه نیز در حال انجام است. علم مدیریت علم نظریه و کاربرد است و صرفا نظری نیست. اصالت علم مدیریت به این است که دستاوردهایش نتیجه بخش باشد.

این علم طبیعتا ارتباط وسیعی با حوزه اجرا دارد و در هر پژوهش، مدیریت اسلامی، حوزه تحقق عملیاتی آن را نیز باید بررسی کند. ما حوزه نظری مدیریت اسلامی را مطرح کردیم و در حوزه مفید و مؤثر بودن آن نیز مطرح شده است که در این عرصه کارآمدی مهم است. در این راستا در موضوع شاخصه های کارآمدی، مطرح شده است که کارآمدی باید اثربخش، دارای کارایی و مطابق با مصلحت نظام باشد و دیگر این که در این مسیر هماهنگ باشد.

نقشه جامع ایجاد شده و در حال حاضر نوپا است؛ در این عرصه ریل گذاری انجام شده و باید جامعه علمی حوزوی و دانشگاهی در این جهت پژوهش های خود را انجام دهند. ما در حال حاضر در مرحله پژوهش در عرصه مدیریت اسلامی هستیم؛ در گذشته پژوهش ها و پایان نامه هایی انجام می شد ولی به صورت مجزا و بعضا بدون هماهنگی با هم بودند. دوستان در این عرصه راه اندازی قرارگاه مدیریت اسلامی را مطرح کردند؛ البته ما در نقشه جامع مدیریت اسلامی، پژوهشگاه ملی تحول و ارتقای مدیریت اسلامی را مطرح کردیم تا توانمندی های جامعه نخبگانی مدیریت را ایجاد کند.

ما یک مرکزی که فرادانشگاهی و حوزوی باشد نداریم، البته در این عرصه اولین نهاد، پژوهشکده مدیریت اسلامی بود که نقشه جامع مدیریت اسلامی از آن متولد شد. ما باید پژوهش های معتبر را داشته باشیم تا در حوزه اجرا نقش آفرین باشد. قدم بعدی ما این است که ستاد راهبری نقشه جامع مدیریت اسلامی را دنبال می کنیم. البته در حال حاضر ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور هست که مراکز بین رشته ای شکل گیرد تا دستاوردهای مبارک نظریه ها در حوزه های مختلف علمی نقش آفرین باشد ولی اینکه به جایگاهی برسیم تا ستاد راهبری بیاید در این عرصه به ما کمک کند، هنوز محقق نشده است.

پایان نامه های مدیریت در سطح ارشد و دکتری باید ۲۰ تا ۳۰درصد با موضوع مدیریت اسلامی باشد که ما بودجه رسمی برای آن تعریف کردیم ولی کارهای انجام شده در این عرصه پراکنده است. باید این موضوع رسمیت یابد و پایان نامه ها در مسیر حل مشکلات در اختیار نظام قرار گیرد، این که صرفا آنها برای انباشت شدن در گوشه کتابخانه ها باشد، اشتباه است.

وقتی بودجه رسمی مستمری تعریف شده باید آنها را جهت دهیم که در خدمت نظام باشد؛ مانند پژوهشگاه تحول و ارتقای مدیریت اسلامی که با تحول ساختاری که دارد در این عرصه می تواند اثرگذار باشند.

* استفاده از ظرفیت مجلس شورای اسلامی در عرصه مدیریت اسلامی

مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی که دارای هویت حوزوی است چند سالی است که در حوزه شکل گرفته است و ما در کارگروه مدیریت آن فعال هستیم و توانایی آن را وارد کار کرده ایم. طرح و لوایحی که در مجلس است اگر صبغه مدیریت دارد، در آن نظر می دهیم. موضوع دیگری دیگر این که در آن در حال فعالیت هستیم، ارائه موضوعات به پژوهشگران مدیریت اسلامی در راستای خدمت به جامعه اسلامی و حل مسائل نظام است. این کارها را در دو سالی که کارگروه مدیریت در این مرکز تحقیقات شکل گرفته، دنبال می کنیم.

این انجمن نقش راهبری و هدایتگری جامعه علمی مدیریت اسلامی است؛ وقتی طرح و درخواستی از مجلس می آید، تمام استعدادهای و توانایی های کشوری را شناسایی کنیم و از توانایی های آنها استفاده ببریم. ما نخبگان زیادی داریم که وقتی طرحی از مجلس می آید، می توانند در بوته نقد و نظر حضور داشته باشند که این کار موجب جامع نگری در این طرح می شود.

همچنین دبیرخانه انجمن های علمی نیز هماهنگ کردیم که بر اساس آن، گردش های دوره ای در استان های مختلف داریم که چند استان انتخاب شد و با سفری که به آنجا داشتیم، با نخبگان آن استان ارتباط گرفتیم. این ارتباط تحول مبارکی را در حوزه های علمیه کشور می تواند داشته باشد و گرایش های تخصصی را در حوزه تقویت کند و به تلاش های علمی که در حوزه در حال انجام است، جهت دهد.

در عرصه نشر چه اقداماتی داشتید؟

ما سه کتاب داریم که برگرفته از جلسات و نشست ها تبدیل به کتاب شده است و فایل آن در سایت انجمن مدیریت اسلامی قرار داده شده است.

اسلام در علوم انسانی اثرگذار است یا این که مادر علوم انسانی است؟

بحثی در اسلام مبنی بر رابطه با علم و دین مطرح می شود که علم را مقدم ذکر می کنند و دین را به تبع آن مطرح می کنند. ما این را نقد کردیم و بیان داشتیم که علم در دامن دین رشد کرده است. اولین علمدار علم حضرت آدم علیه السلام است و علوم را خدا به او آموخته است. علم زندگی را خدا آموخته و انسانی که به زمین پا گذاشته برای تأمین نیازهایش از خدا علم را آموخته است. بنابراین علم در دامن دین شکل گرفته است و این نگاه اسلام است که مادر علم را دین الهی معرفی می کند.

اسلام تقدم ذاتی و مقامی دارد که پیامبران علمداران و مشعلداران علوم بشری هستند؛ این که رسالت انبیا در کلام امام علی علیه السلام این اینطور بیان شده است که آنها آمده اند عقل و فکر مردم را فعال کنند و علت این که مردم دچار مشکلات مختلف روبرو می شوند، به دلیل عدم استفاده از علم است.

حال این سوال پیش می آید که بشری که به ظاهر با اسلام ارتباطی نداشته و به دستاوردهای علمی رسیده است، چه نسبتی با اسلام دارد؟ عقل الهی در تمامی انسان ها هست و از این رو ممکن است به دستاورد درست برسد، ولی چون تربیت دینی ندارند، این امکان وجود دارد که به نتیجه های اشتباه هم برسند. بنابراین به میزانی که انسان ها با ارزش های اسلامی همراه باشد، مورد تأیید اسلام است.

حداقل همراهی با تعالیم دینی این است که در قدم اول مخالفتی با اسلام نداشته باشد؛ در گام دیگر، تأیید اسلام بر آن را بررسی می کند که می شود مرحله تأییدی، یا این که اسلام بخشی از آن را قبول ندارد و بخشی را می پذیرد که می شود مرحله تهذیبی، یا این که اضافاتی به آنها دارد . هنر مدیریت اسلامی این است که در هر چهار فاز حقش را ادا کند.

برای آینده چه برنامه ای دارید؟

یکی از برنامه های آتی انجمن مدیریت اسلامی حوزه ادامه دادن فعالیت های جاری انجمن شامل: برگزاری نشست علمی و نقدکتاب و میزگرد علمی تخصصی با موضوعات مدیریت اسلامی بر اساس مسائل پیش رو است.

همچنین برخی طرح های پژوهشی را دستور کار داریم که در صورت تأمین بودجه انجام خواهد شد که در این عرصه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. تبیین و طراحی الگوی مطلوب انجمن‌های علمی حوزه با تأکید بر چشم‌انداز حوزه علمیه با محوریت بررسی ماهیت، ویژگی‌ها، اهداف و وظایف و تهیه چشم‌انداز انجمن‌ها؛

۲. کلان طرح پژوهشی منابع مدیریت اسلامی پایگاه داده ها شامل: کتب، مقالات، رساله و پایان نامه ها و طرح های پژوهشی؛

۳. تدوین معجم آیات مدیریتی با محورهای: وظایف عمومی مدیریت، مدیریت بحران و مدیریت رفتار؛

۴. خانواده محوری در سیاست گذاری فرهنگی و اقتصادی نظام جمهوری اسلامی؛

۵. مرکز رصد مسائل کلان و خرد نهاد روحانیت شامل: ائمۀ جمعه و جماعات، مبلغان، حوزه های علمیه، نمایندگان نهاد رهبری و... .

گفت و گو: علیرضا سهلانی