به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام مجید فولادی به بیان احکام حجاب و عفاف در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها پرداخته است که در شماره های گوناگون تقدیم شما فرهیختگان خواهد شد:

* حجاب در قرآن

- درخواست ازدواج

و لکِنْ لا تُواعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلاَّ أَنْ تَقُولُوا قَوْلاً مَعْرُوفاً وَ لا تَعْزِمُوا عُقْدَةَ النِّکاحِ حَتَّی یَبْلُغَ الْکِتابُ أَجَلَهُ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ ما فی‏ أَنْفُسِکُمْ فَاحْذَرُوهُ‏ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلیمٌ (بقره/٢٣۵).

با زن ها در خلوت قرار ملاقات نگذارید، مگر این که با گفتار شایسته‏ای خواستگاری خود را ابراز کنید؛ و تا وقتی مدت انتظارشان(عده)‏ سپری نشده است، عزم بر ازدواج با آنها ننمایید و بدانید که خداوند از نیّات درونی شما آگاه و با خبر است؛ پس از او بترسید و بدانید که خداوند بخشنده و مهربان است.

نکته های آیه:

١. هر چند آیه در مورد قرار ملاقات مخفیانه در زمان عده وفات است، اما به طور کلی قول و قرار مخفیانه در دیگر موارد، مانند: عده طلاق و یا حتی موارد غیر عده نیز جایز نیست.

٢. خواستگاری با صراحت از زن در ایام عده، بی‏‌ادبی یا بی‌‏سلیقگی و نوعی گستاخی است، اما غیر مستقیم و با کنایه مانعی ندارد.

٣. از عبارت «یَعْلَمُ ما فِی أَنْفُسِکُمْ فَاحْذَرُوهُ؛ بدانید که خداوند از نیّات درونی شما آگاه است پس از او بترسید»، معلوم می شود هر نوع قراری چه مخفیانه و چه آشکار با نامحرم که به قصد ازدواج نباشد، جایز نیست و کسی که بداند خداوند از درون او آگاه است، تقوا را رعایت می‏کند.

۴. بانوان همواره باید مراقب افراد شیاد و هوس باز باشند. تفسیر نور، ج‏١، ص: ٣۶٨.

احکام فقهی ارتباط با نامحرم

١. اگر کسی در عده، عقد ازدواج ببندد باطل است، بلکه اگر آگاهانه این کار را انجام دهد سبب می‏‌شود که آن زن برای همیشه نسبت به او حرام گردد. (برای دانستن احکام ازدواج با زن در زمان عده و فروعات آن، مراجعه کنید به مسائل ٢٣٩٨ الی ٢۴٠٢ رساله توضیح المسائل مراجع تقلید).

٢. زنی که در عده وفات است واجب است از هرگونه آرایش و زینت و استعمال عطر و پوشیدن لباس رنگارنگ و استفاده از طلاجات خودداری کند و اگر به طور عمد از زینت و آرایش استفاده کند حرام است بنابراین در ایام عده هیچ مردی حق ندارد قول و قرار مخفیانه در خصوص زناشویی بگذارد که شرعاً حرام است اما خواستگاری به‌طور کنایی مانعی ندارد.

٣. به‌طورکلی هر گونه ارتباط سری و مخفیانه با نامحرم به صورت تلفنی، نامه‌نگاری، چت کردن، پیامک و از این قبیل که به قصد ریبه وفساد باشد جایز نیست.

۴. سلام کردن به نامحرم اگر بدون قصد ریبه و خوف فتنه باشد اشکالی ندارد. اما بهتر است به بانوان جوان سلام نکنند زیرا سلام کردن واجب نیست؛ اما اگر سلام کردند جواب آن واجب است و تنها اکتفا شود به جواب سلام به طور متعارف و معمولی.

۵. سؤال: اگر مردی به طور مخفیانه زنی را فریب دهد که از شوهرش طلاق بگیرد تا با او ازدواج کند، این طلاق و عقد دوم چه حکمی دارد؟

پاسخ مراجع: اگر طلاق شوهر اول از روی رضایت او باشد، درست است و عقد دوم هم صحیح است، اما این زن و مرد مرتکب گناه بزرگی شده‌اند. احکام ازدواج، ص ۱۴۹.

- حرمت ارتباط نامشروع و دوستی با نامحرم

خطاب به مردان

محْصِنینَ غَیْرَ مُسافِحین‏ وَ لا مُتَّخِذی أَخْدان‏( مائده/۵).

شما مردان باید پاکدامن باشید نه زناکار و نه آن که زنان را در پنهانی دوست خود بگیرید

خطاب به زنان

محْصَناتٍ غَیْرَ مُسافِحات‏ وَ لا مُتَّخِذاتِ أَخْدان‏(نساء/٢۵).

ازدواج شما باید با زنانی باشد که پاکدامن باشند، نه با زنان بدکار و نه آن زنانی که دوست پنهانی می‏‌گیرند.

نکته های آیه

١. در انتخاب همسر به اصل ایمان وپاکدامنی توجّه شود.

٢. ارتباط نا مشروع خواه به صورت آشکار بوده باشد (غَیْرَ مُسافِحات) و یا به صورت انتخاب دوست پنهانی (وَ لا مُتَّخِذاتِ أَخْدان) نامشروع، ممنوع و حرام است.

٣. اخدان به معنی دوست و رفیق است، اما معمولا به افرادی گفته می‏شود که با جنس مخالف خود، ارتباط نامشروع و پنهانی برقرار می‏سازند

۴. پاکدامنی، هم برای مردان وهم برای زنان، شرط است. یعنی این که مردان نباید به طور پنهانی با زنان و زنان حق ندارند به طور پنهانی با مردان، رابطه دوستی برقرار کنند و خدا این کار را در کنار عمل نامشروع زنا بیان فرموده‌ است(غَیْرَ مُسافِحات).

۵. شرطِ بقای ازدواج، پاکدامنی، دوری از فحشا و روابط نامشروع است.

۶. برقراری روابط نامشروع و پنهانی؛ حتّی با غیرمسلمان هم ممنوع است.

بنابراین تنها راه ارتباط صحیح با نامحرم فقط و فقط ازدواج است و لا غیر.

تفسیر نور، ج‏٢، ص ۴٨، تفسیر نمونه، ج‏٣، ص ٣۴٧.

احکام فقهی ارتباط با نامحرم

سؤال ١: آیا در اسلام چیزی به نام صیغه خواهر و برادری با نامحرم مشروعیت دارد؟

پاسخ مراجع: صیغه خواهر و برادری با نامحرم مشروع نیست و تنها راه ارتباط با زن بدون شوهر، ازدواج است، یا به صورت موقت و یا دائم.

سؤال٢: آیا دوستی و ارتباط صمیمی بین محرم و نامحرم جایز است؟

پاسخ مراجع: دوستی دختر و پسر جایز نیست چون ترس افتادن در گناه در میان است.

سؤال٣: ارتباط شغلی دو همکار زن و مرد چگونه است؟

پاسخ مراجع: اگر موازین شرعی رعایت شود و باعث مفسده ای نشود اشکالی ندارد.

رساله دانشجویی، ص ۱۲۵، ارتباط دختر و پسر، ص ۲۲۵.

- حجاب زنان سالمند

و الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتی‏ لا یَرْجُونَ نِکاحاً فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُناحٌ أَنْ یَضَعْنَ ثِیابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزینَةٍ وَ أَنْ یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمیعٌ عَلیمٌ ( نور/۶٠).

زنان سال خورده که امید به ازدواج ندارند بر آنان گناهی نیست اگر پوشش رویین خود را بردارند؛ ولی نباید در برابر مردم، خودآرایی کنند و اگر این‌ها نیز حفظ عفاف نمایند، برای آنان بهتر است که خداوند شنوا و آگاه است.

نکته های آیه

١. خداوند متعال پس از بیان آیات محکم درخصوص حفظ حجاب، حیا و عفت برای بانوان، نسبت به پیرزنان از کار افتاده که امیدی به ازدواج آن‌ها نیست مقداری محدودیت را کم می‌کند و می‌فرماید: لازم نیست حجاب بانوان جوان را رعایت کنند و اگر مقداری از لباس‌های رویین آن‌ها کنار برود اشکالی ندارد.

٢. این معافیت و استثناء دو شرط دارد:

نخست این که به سن و سالی برسند که معمولا امیدی به ازدواج ندارند، و به تعبیر دیگر جاذبه جنسی را کاملا از دست داده‏‌اند.

دیگر این که در حال بر داشتن حجاب، خود را زینت ننمایند.

٣. با این دو قید، مفاسد کشف حجاب در مورد آنان وجود نخواهد داشت و به همین دلیل حکم حجاب برای آنان تخفیف داده شده است.

۴. در پایان آیه اضافه می‏کند که با این همه، اگر آنها نیز عفاف را رعایت کنند و خویشتن را بپوشانند برای آنها بهتر است.

از نظر اسلام هر قدر زن، جانب عفاف و حجاب را رعایت کند پسندیده‏تر و به تقوا و پاکی نزدیک تر است.

۵. از آنجا که ممکن است بعضی از زنان سالخورده از این آزادی حساب شده و مشروع سوء استفاده کنند، و احیانا با مردان به گفتگوهای نامناسب بپردازند و یا طرفین در دل، افکار آلوده‏ای داشته باشند در آخر آیه به عنوان یک اخطار می‏فرماید: (وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ‏؛ خداوند شنوا و دانا است).

آن چه را می‏ گوئید می‏ شنود و آن‌چه را در دل دارید و یا در سر می‏ پرورانید می داند.

۶. این یک حکم الزامی نیست، بلکه اگر آنها مانند زنان دیگر پوشش را رعایت کنند ترجیح دارد

٧. قوانین اسلام مطابق با واقعیّت‏ها و ضرورت‏ها و نیازها و توانایی‏ها است.

تفسیر نمونه، ج‏١۴، ص ۵۴٢، تفسیر نور، ج‏۶، ص ٢١۴.

احکام فقهی معافیت های حجاب

سؤال ١: حد پوشش زنان سالخورده در مقابل نامحرم چه مقدار است؟

پاسخ: زنان مسن به استثناء موها و آرنج تا انگشتان دست و آنچه معمولاً با روسری و مانند آن پوشیده می شود را باید در مقابل نامحرم بپوشانند و از خودنمایی و آراستن خود به زینت هم پرهیز کنند.

سؤال ٢: نگاه کردن نامحرم به آن ها بدون قصد و یا با قصد چه حکمی دارد؟

پاسخ: نگاه با قصد ریبه (لذت ومفسده) به مواضع استثناء شده هم اشکال دارد.

منهاج الصالحین، ج٣، ص ١٣، م ١٨.

سؤال ٣: حکم نگاه به زنان کهنسالی که چهره و موهای خود را آرایش و تزیین کرده اند، چیست؟

پاسخ: در فرض مذکور، نگاه به آنان جایز نیست.

استفتائات موجود در واحد پاسخ به سوالات جامعة الزهراء سلام الله علیها، قم.