حجت الاسلام محمدعلی نیازی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در اصفهان، با اشاره به ضرورت‌ها و باید و نبایدهای پژوهش برای طلاب علوم دینی اظهار داشت: پژوهش از آن جهت که توأم با آموزش است، بایدها و نبایدهایی دارد، در واقع پژوهش ثمره آموزش است و اگر زیرساخت‌های پژوهش فراهم نشود، اهداف آموزش نیز دچار مشکل خواهد شد.

ضرورت شرکت طلاب در کارگاه‌های پژوهشی به صورت مستمر

وی افزود: یکی از بایدها و نبایدهای پژوهش برای طلاب، آشنایی با روش پژوهش است، به این معنا که طلاب را با شرکت دادن در کارگاه‌های پژوهشی دوره مقدمات و سطوح مختلف به روندی در پژوهش سوق دهیم که با پژوهش و روش پژوهش آشنا شوند.

این پژوهشگر علوم دینی با تأکید بر لزوم ارجاع طلاب به منابع بیشتر در دوره‌های مقدمات و در سطوح بالاتر برای آشنایی آنها با روش و درک اهمیت پژوهش، گفت: تحقیقاتی که در ضمن دروس و در سطوح بالاتر و میانی به طلاب می‌دهیم، در واقع این مسئله را به طلبه منتقل می‌کند که آموزش جدای از پژوهش نیست و طلاب لازم است همراه با سطوحی که تمام می‌کنند، پژوهش‌هایی را نیز ارائه نمایند.

حجت الاسلام نیازی با اشاره به ناکافی بودن کارگاه‌های پژوهشی موجود در زمان ارائه رساله و پایان نامه‌ها، تصریح کرد: نباید کارگاه پژوهشی مختص طلاب فقط منوط به زمانی باشد که می‌خواهد رساله یا پایان نامه ارائه کند و در آن مقطع نیز نهایت چند ساعت برای طلبه کارگاهی برگزار شود و تمام، این مقدار آموزش برای پژوهش طلاب کافی نیست، چرا که زمانی پژوهش اهمیت و جایگاه خود را پیدا می‌کند که طلبه روش و ساختار پژوهش را بطور مستمر در مراحل آموزش فرا بگیرد.

این استاد پژوهش اضافه کرد: همان گونه که در آموزش برنامه ریزی داریم، پژوهش نیز باید در سطوح مختلف حوزه علمیه جای خود را بیابد و با برنامه آموزشی، پیرامون بایدها و نبایدها و روش پژوهش در سطوح مختلف، برای طلبه بازگو شود.

ضرورت تبدیل پژوهش به خوراک فکری جامعه جهت رفع نیازها

وی ارائه پژوهش خوب و دقیق را منوط به آشنایی عملی طلاب با روش پژوهش دانست و گفت: برای آن که آثار قوی‌تر پژوهشی را در سنین پایین‌تر از طلاب ببینیم لازم است تا آموزش روش پژوهش را برای طلاب در سطوح مختلف قرار دهیم.

حجت الاسلام نیازی خاطرنشان کرد: در بحث پژوهش و اهمیت آن نیز، حوزه علمیه نباید همه فعالیت‌های خود را موکول به هفته پژوهش کند، با توجه به اینکه دست بسیاری از طلاب درباره روش پژوهش خالی است.

پژوهش باید متناسب با نیاز جامعه و با ابزار خاص، به زمان حال تبدیل شود

وی با اشاره به اهمیت تبدیل پژوهش‌ها و کتب قوی در سطوح بالای حوزه به خوراک فکری و تحلیلی دستگاه‌های مختلف و مخاطبین جامعه، عنوان کرد: چه بسا متن بسیار قوی در دست داریم و پژوهش خوبی نیز انجام شده، اما این پژوهش باید به نیاز جامعه و با ابزار خاص و به زمان حال تبدیل شود، یعنی بر اساس مخاطبان متفاوت این کار انجام گیرد، هم چنان که امروز در عرصه‌های دیگر شاهدیم، افراد کار پژوهشی انجام داده‌اند و مراکز مختلف اعم از صنعت و غیر صنعت آن کار پژوهشی را برای مخاطبین متفاوت جامعه تبیین می‌کنند.

این پژوهشگر علوم دینی افزود: به عنوان مثال در حال حاضر که آموزش و پرورش با مشکلاتی نسبت به نوجوانان روبرو شده، شاهدیم که دست معلمان خالی از پژوهش‌های لازم و کاربردی برای پاسخ به سوالات شناختی مخاطب خود است، لذا باید پژوهش‌هایی که صورت می‌گیرد، پژوهش‌های نیاز محور و آسیب شناسی شده باشد، چرا که اگر واقعا عرصه‌های پژوهشی آسیب شناسی می‌شدند به طور قطع این اتفاقات در عرصه شناختی رخ نمی‌داد.

وی تبدیل محتواهای علمای تراز اول حوزه علمیه را به سطحی که قابل استفاده برای آموزش و پرورش و مخاطبان در سطوح مختلف باشد را یکی از ضرورت‌ها دانست و گفت: لازم است پژوهش‌هایی صورت گیرد که آموزش‌های اعتقادی و احکام را در قالب درسنامه‌های پژوهشی در اختیار آموزش و پرورش قرار دهد، به این معنا که درسنامه‌هایی را در سطح معلمان، کودکان و در سطح ابتدایی و متوسطه تنظیم کنند، البته لازمه آن این است که با کارگاه‌های پژوهشی راه این سطح پژوهشی هموار گردد.

تبدیل پژوهش‌های موجود بر اساس نیازهای مخاطب کار طلاب است

وی عنوان کرد: اگر واقعا طلبه آن چه که نیاز پژوهش است را فراگیرد، می‌تواند پژوهش‌های موجود را با روش پژوهش و درست نوشتن آنها بر اساس نیاز مخاطب در سطوح مختلف تبدیل کند، یعنی تبدیل پژوهش‌های موجود بر اساس نیازهای مخاطب کار طلاب است.

حجت الاسلام نیازی عدم تبدیل محتواهای پژوهشی در سطح مخاطبان جامعه را از اقدامات انجام نشده بیان کرد و ادامه داد: سطح محتواهای موجود در کتابخانه‌ها بسیار بالا است و در سطح مخاطب و به صورت کاربردی نوشته نشده است، لذا تبدیل پژوهش‌های موجود بر اساس نیاز مخاطب کاری است که مغفول مانده، اما لازمه تحقق این مهم این است که طلاب با روش پژوهش آشنا شوند.

وی خاطرنشان کرد: مهم آن است که پژوهش برای جامعه نوشته و به بدنه جامعه وارد شود و زمانی که بدنه جامعه با پژوهش در ارتباط باشد، از پژوهش‌های تراز حوزه عقب نمی‌ماند، بنابراین حوزه اگر می‌خواهد با جامعه در ارتباط باشد، همان گونه که در عرصه آموزش برنامه ریزی دارد، باید در عرصه پژوهش نیز برنامه ریزی و و ساماندهی داشته باشد تا پژوهش‌های موجود را بر اساس نیازهای مختلف جامعه به سطوح مختلف تبدیل کند.

در عرصه پژوهش «مسئله محور» کار نمی‌شود

استاد حوزه علمیه با اشاره به اینکه در عرصه پژوهش مسئله محور کار نمی‌شود، گفت: در عرصه پژوهش دغدغه‌ها و مشکلات جامعه را نمی‌بینیم و رصد نمی‌کنیم، در حالی که پژوهش باید پاسخگوی مشکلات جامعه باشد نه پژوهش‌هایی که تنها قفسه کتابخانه را پر می‌کنند.

وی اضافه کرد: زمانی یک اثر پژوهشگر ماندگار خواهد بود و مشکل جامعه را حل خواهد کرد که مشکل جامعه را شناخته باشیم و سپس مشکلات را به مسئله پژوهشی تبدیل کرده و پژوهشگر به دنبال پاسخ مشکلات باشد، البته مسئله پژوهشی باید برخاسته از کف مشکلات حل نشده جامعه باشد.

رمز ماندگاری یک پژوهش

حجت الاسلام نیازی رصد مشکلات جامعه و یافتن پاسخ آنها را در ماندگاری پژوهش مهم ارزیابی کرد و افزود: امروز پایان نامه‌ها باید میدانی باشد، یعنی مشکلات جامعه را رصد و آنها را به مسئله پژوهشی تبدیل کنند، اینکه طلبه جدای از جامعه و یا جدای از آموزشی که دیده، پژوهشی انجام دهد، پژوهش آن ناقص خواهد بود، بنابراین لازمه پژوهش مفید، موثر و مانا، این است که طلبه در عرصه پژوهش، آموزش دیده باشد.

وی اضافه کرد: لازمه حل مشکلات پژوهشی ارتباط با بدنه جامعه، یافتن مشکلات و آموزش برای نوع پژوهش در آن زمینه و دغدغه و حمایت برای رفع آنها است.

وی خاطرنشان کرد: یکی از ضرورت‌هایی که مغفول مانده این است که پژوهش‌ها نباید جدای از نیاز جامعه باشد، بلکه باید مرتبط با آسیب ها و مشکلات جامعه بوده تا بتواند مسائل را حل نماید.