به گزارش خبرگزاری حوزه، با حضور جمعی از خانواده های دانش آموزان، حجت الاسلام ایمان شکیبایی به تبیین عوامل مؤثر در تربیت بر محور نهج البلاغه پرداخت.

وی در ابتدا گفت: عوامل مؤثر در تربیت،عواملی اند که به نحو اقتضایی، ساختار تربیتی و شخصیت روحی انسان را سامان می‌دهند که عبارتند از:وراثت، محیط، سختی ها و شدائد، کار، عوامل ماورای طبیعت و اراده انسان، هیچ یک از این عوامل علّت تامّه تربیت نیست بلکه این عوامل به نحو اقتضایی در تربیت مؤثرند و آن چیزی که بالإصالة در تربیت انسان دخیل است فطرت آدمی است. امیرالمؤمنین(علیه السلام) در خطبه ٧٢به این مهم اشاره فرموده اند... و جابل القلوب علی فطرتها: شقیّها و سعیدها حقیقت فطرت، عشق به کمال مطلق است و بستر تربیت حقیقی آدمی به سوی سعادتش همین بستر است.

این استاد حوزه گفت: اما به هرحال عواملی که عرض شد نقش جدّی در تربیت انسان دارند و همین عوامل،شخصیت روحی و شاکله ی انسانی را سامان می دهند،پس باید به درستی شناسایی و در جهت تربیت مطلوب بهره گیری شوند.

*عوامل مؤثر در تربیت بر محور نهج البلاغه
*وراثت
حضرت در نامه ١٧ می فرماید: وَ أَمَّا قَوْلُکَ إِنَّا بَنُو عَبْدِ مَنَافٍ، فَکَذَلِکَ نَحْنُ وَ لَکِنْ لَیْسَ أُمَیَّةُ کَهَاشِمٍ وَ لَا حَرْبٌ کَعَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ لَا أَبُو سُفْیَانَ کَأَبِی طَالِبٍ وَ لَا الْمُهَاجِرُ کَالطَّلِیقِ وَ لَا الصَّرِیحُ کَاللَّصِیقِ وَ لَا الْمُحِقُّ کَالْمُبْطِلِ وَ لَا الْمُؤْمِنُ کَالْمُدْغِلِ، وَ لَبِئْسَ الْخَلْفُ خَلْفٌ یَتْبَعُ سَلَفاً هَوَی فِی نَارِ جَهَنَّمَ. اما این سخنت که گویی، ما فرزندان عبد مناف هستیم، آری ما نیز چنین هستیم، ولی امیه کجا و هاشم کجا حرب کجا و عبد المطلب کجا ابو سفیان کجا و ابو طالب کجا مهاجر در راه خدا را با آزاد کرده چه نسبت. و آنکه نسبی صریح و آشکار دارد، با آنکه خود را به خاندانی بسته است، هرگز برابر نباشد. آنکه بر حق است همتای آنکه بر باطل است نبود، و مؤمن کجا و دغلکار کجا؟ و چه بد فرزندی است، آنکه پیرو پدرانی است که همه در دوزخ سرنگون شده اند.

پژوهشگر حوزه و دانشگاه افزود:حضرت در این عبارت هم به اهمیت انکارناپذیر وراثت در تربیت پرداخته و هم این حقیقت را آشکارا بیان فرموده که انسان می تواند با وجود وراثتی ناپاک به پاکی بگراید و راه هدایت را پیش گیرد و از این رو معاویه را مذمّت می نماید.

*محیط
مدرّس نهج‌البلاغه گفت:مجموعه عوامل بیرونی که انسان را از تولد تا مرگ احاطه دارد محیط شمرده می شوند که شامل:محیط خانه و خانواده، محیط رفاقت و معاشرت، محیط مدرسه، محیط اجتماع، محیط جغرافیایی و طبیعی می شود، محیط خانه و خانواده:اولین محیط تربیتی است که انسان را تحت تأثیر خود قرار می دهد و به ساماندهی شاکله ی تربیتی انسان می پردازد. آن حضرت درباره نبی مکرم اسلام در خطبه ١۶١ می فرماید: ابْتَعَثَهُ بِالنُّورِ الْمُضِیءِ وَ الْبُرْهَانِ الْجَلِیِّ وَ الْمِنْهَاجِ الْبَادِی وَ الْکِتَابِ الْهَادِی. أُسْرَتُهُ خَیْرُ أُسْرَةٍ او را به رسالت مبعوث داشت، با نور روشنایی بخش و برهان آشکار و راه هویدا و کتاب راهنماینده. خاندانش، بهترین خاندانهاست.

وی گفت: محیط رفاقت و معاشرت مهم است چرا که انسان موجودی اجتماعی و اهل رفاقت و معاشرت است و به این وسیله هم نیاز فطری خود را پاسخ می دهد و هم تاثیر می گذارد و تاثیر می پذیرد، لذا در نهج البلاغه به موضوع رفاقت توجه شده است.حضرت در نامه ۶٩ فرمود: وَ احْذَرْ صَحَابَةَ مَنْ یَفِیلُ رَأْیُهُ وَ یُنْکَرُ عَمَلُهُ، فَإِنَّ الصَّاحِبَ مُعْتَبَرٌ بِصَاحِبِهِ. بپرهیز از مصاحبت هر کس که عملش ناپسند باشد،که هر کس را به دوستش می شناسند.

حجت الاسلام شکیبایی گفت: محیط اجتماع نیز مهم است چرا که انسان موجودی است که در تعامل با جامعه و روابط و مناسبات اجتماعی رشد می کند و به شدت از آن تاثیر می پذیرد حضرت در نامه ۶٩ فرمود: وَ اسْکُنِ الْأَمْصَارَ الْعِظَامَ فَإِنَّهَا جِمَاعُ الْمُسْلِمِینَ در شهرهای بزرگ سکونت گیر که محل اجتماع مسلمانان است در فراز دیگری از همین نامه فرمودند: وَ إِیَّاکَ وَ مَقَاعِدَ الْأَسْوَاقِ فَإِنَّهَا مَحَاضِرُ الشَّیْطَانِ وَ مَعَارِیضُ الْفِتَنِ. از نشستن بر سر بازارها حذر کن که جایگاه شیطان است و محل بروز فتنه هاست.

وی گفت: آن حضرت نسبت به احوال عرب قبل از بعثت در خطبه ٢۶ فرمود: إِنَّ اللَّهَ [تَعَالَی] بَعَثَ مُحَمَّداً (صلی الله علیه وآله) نَذِیراً لِلْعَالَمِینَ وَ أَمِیناً عَلَی التَّنْزِیلِ وَ أَنْتُمْ مَعْشَرَ الْعَرَبِ عَلَی شَرِّ دِینٍ وَ فِی شَرِّ دَارٍ، مُنِیخُونَ بَیْنَ حِجَارَةٍ خُشْنٍ وَ حَیَّاتٍ صُمٍّ تَشْرَبُونَ الْکَدِرَ وَ تَأْکُلُونَ الْجَشِبَ وَ تَسْفِکُونَ دِمَاءَکُمْ وَ تَقْطَعُونَ أَرْحَامَکُمْ، الْأَصْنَامُ فِیکُمْ مَنْصُوبَةٌ وَ الْآثَامُ بِکُمْ مَعْصُوبَةٌ.خداوند، محمد (صلی اللّه علیه و آله) را مبعوث داشت که بیم دهنده جهانیان باشد و امین وحی او. و شما ای جماعت عربها، پیش از آن، بدترین آیین را داشتید و در بدترین جایها به سر می بردید و در زمین‌های سنگلاخ و ناهموار می زیستید و با مارهای سخت و کرّ همخانه بودید. آبی تیره و ناگوار می نوشیدید و طعامی درشت و خشن می خوردید و خون یکدیگر می ریختید و از خویش و پیوند بریده بودید. بتان در میان شما برپا بودند و خود غرقه گناه بودید.

*سختی ها و شدائد
کارشناس نهج‌البلاغه گفت: از جمله عوامل مؤثر در تربیت انسان،سختی ها و شدائد است که موجب صیقل خوردن گوهر وجود آدمی و شکوفایی استعدادها و کسب کمالات است.
حضرت در حکمت ٢١٧ فرمود فِی تَقَلُّبِ الْأَحْوَالِ، علم جَوَاهِرِ الرِّجَالِ در گردش و دگرگونی های روزگار است که گوهر مردان شناخته می شود.
آن حضرت در حکمت ٢۵١فرمود مَرَارَةُ الدُّنْیَا، حَلَاوَةُ الْآخِرَةِ؛ وَ حَلَاوَةُ الدُّنْیَا، مَرَارَةُ الْآخِرَةِ تلخکامی دنیا، شیرین کامی آخرت است و شیرین کامی دنیا، تلخکامی آخرت.

حجت الاسلام شکیبایی گفت:کار از جمله عوامل تربیتی اقتضایی است که در شکل دادن شخصیت انسان بسیار مؤثر است، حضرت در نامه ٣١ فرمود الحِرفةُ مَعَ العِفّةِ خیرٌ مِن الغِنَی معَ الفُجورِ کارگری همراه با عفت و پاکدامنی، بهتر از داشتن ثروتی است که با گناهکاری به دست آمده باشد.