به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، در ابتدای این نشست سید محسن محسنی به محلات قدیمی قم اشاره و عنوان کرد: در اواخر دوره قاجار ده محله عمده در شهر قم وجود داشت که این محلات بسیار بزرگ بودند و چندین محله کوچک را دربرمی‌گرفتند که محله ملامحمود یکی از این محلات است که متأسفانه به دلیل دخالت در بافت‌های تاریخی که از دوره رضا شاه آغاز شد این محلات از دست رفتند و برخی محلات نیز چندپاره شدند.
وی افزود: در دوران پهلوی دوم نیز خیابان کشی چهارمردان، موجب چندپارگی محله چهارمردان و محله‌های اطراف آن شد.
در ادامه محمد امیدواریان یکی از اهالی محله ملامحمود در خصوص تاریخ این محله توضیحاتی ارائه و بیان کرد: این محله دوران کودکی من بود که آنجا متولد شدم که در واقع در انتهای غربی بافت تاریخی شهر قم و در بخشی از محله عشقعلی قرار گرفته است.
وی ده محله موجود در استان قم را برشمرد و خاطرنشان کرد: محلات آستانه، عشقعلی، الوندیه، چهارمردان، سیدان، سنگ بند، موسویان، محله مسجد جامع، محله باغ پنبه و محله اسحاقیه از جمله این محلات بوده‌اند.
امیدواریان ادامه داد: محله ملامحمود در محدوده ۳۱۴ هکتاری بافت تاریخی شهر قم قرار گرفته بود که در حقیقت بافت تاریخی قم در منطقه ۷ و ۱شهری واقع شده بود که با احداث خیابان عماریاسر، بافت تاریخی قم دوپاره شد.
امیدواریان علت تخریب محله ملامحمود را به دلیل اجرای سه طرح دانست و اظهار داشت: محله ملامحمود تنها محله‌ای است که در چند سال اخیر با اجرای سه پروژه شهری(توسعه شرقی حرم مطهر، محور فاز ۴ عمار یاسر و بلوار پیامبر اعظم) کاملا از بین رفته که علت نابودی این محله همین سه طرح بوده است.
وی با بیان اینکه محله ملا محمود در قلب بافت تاریخی شهر قم قرار داشته اعلام کرد: این محله در دل محلات یخچال قاضی، تکیه خلوص، گذر قلعه و شادقلی خان قرار داشته است.
امیدواریان همچنین با اشاره به افرادی که در این محله زیست داشتند، گفت: محل زندگی مرحوم ملامحمود، مرحوم رشدیه، مرحوم میرزا علی محرر(امیدواریان) کاتب، آیت الله صادقی(مدرسی)، سید محمد رضوی(بزرگان شهر قم)، مرحوم رضا قلی شمر(از بزرگان تعزیه قم) و حتی مدتی محل سکونت امام خمینی(ره) در این محله بوده است.
وی به جزئیات دیگر این محله اشاره و عنوان کرد: عمده خانه‌های محله ملا محمود دارای باغچه‌خانه بود و کوچه‌های اصلی محله شامل کوچه زهره که اکنون به کوچه شهید حیدرزاده نام گرفته، کوچه شهیدصنعتی، کوچه شهید وطن دوست و کوچه باغ رئیس کمال بوده است و بن بست معروفی نیز به نام بن بست رشدیه در کنار خانه رشدیه در محله وجود داشت.
امیدواریان سپس به تحلیل عکس هوایی که در سال ۱۳۳۵ از شهر قم ثبت شده پرداخت و بیان داشت: این عکس در حد پایان نامه دکتری است که در ماه محرم گرفته شدهاست. که در آن راه های اصلی دسترسی به این محله نیز مشخص می‌باشد.
وی عناصر شاخص محله ملا محمود را نیز برشمرد و گفت: تکیه، خانه ملامحمود، خانه رشدیه، آب انبار و گذر محله، خانه آسید محمد رضوی، مسجد حضرت علی اصغر(مسجد کوچک محله)، خانه شیرازی، خانه مهدی زاده برخی از نقاط مهم این محله بوده‌اند.
امیدواریان همچنین از اعلام فراخوانی برای جمع آوری اطلاعات محله برای نگارش تاریخچه محله ملا محمود خبر داد و از حاضرین در جلسه خواستار مساعدت برای رقم خوردن این اتفاق و ثبت تاریخ این محله شد.
در ادامه جلسه حاج اصغر امیدواریان یکی از قدیمی های محله با ذکر خاطراتی در خصوص نحوه ساخت تکیه، مراسم هایی که در سنوات گذشته در تکیه به مناسبت های مذهبی برگزار می شد و خاطراتی از مرحوم میرزا علی محرر پرداختند.
در ادامه جلسه رضا وطن دوست یکی از هیئت امنای تکیه ملامحمود به تاریخچه این تکیه پرداخت و اذعان داشت: تکیه ملامحمود تقریبا برای ۳۰۰ سال پیش است که در ابتدا چادری برپا و در آن مراسمات مذهبی برگزار می‌شد اما مدتی بعد این چادر به شیروانی ارتقا یافت و سپس در سال ۱۳۴۰ حسینیه آن ساخته شد که دورتادور آن طاق نما داشت.
وی افزود: پس از تخریب تکیه ملامحمود در پشت پاساژ زمزم دوتا خانه خریداری کردیم و برای باری دیگر تکیه‌ای به نام ملا محمود ایجاد کردیم که جایگزین آن تکیه شده است که در ماه‌های محرم و صفر، ایام فاطمیه، ماه رمضان و در دیگر مناسبت‌های مذهبی سال مراسماتی در آن برگزار می‌شود.
محمدرضا صنعتی از دیگر اعضای هیئت امنا تکیه ملامحمود نیز از وجود وقف نامه تکیه و اشیاء وقف شده آن خبر داد و گفت: پس از تخریب تکیه بسیاری از اقلام به تاراج رفت، اما برخی از آنان همچنان موجود است.
وی همچنین از وجود اطلاعاتی پیرامون محله ملامحمود در کتاب «جرعه‌ای از دریا» آیت الله شبیری زنجانی خبر داد و اظهار داشت: در جلد ۴ کتاب جرعه‌ای از دریا در مورد تکیه ملامحمود چند صفحه‌ای اطلاعات به رشته تحریر درآمده است.
صنعتی مطرح کرد: امام قبل از سکونت در یخچال قاضی در این محله مستاجر بود و سکونت داشت.
وی سپس به تاریخچه مسجد کوچک محله اشاره کرد و گفت: پدرِ پدربزرگم (جدم) در گوشه‌ای از حیاط سرویس بهداشتی می‌سازد که وقتی تکمیل می‌شود و قصد استفاده از آن را داشتند تا چندین روز ماری در ورودی آن مکان چنبره زده بود و اجازه نمی‌داد کسی از آن استفاده کند، چندین روز گذشت و به روایت پدربزرگم، پدرش می‌گوید که اینجا شاید مکان مقدسی باشد ما از خیر آن می‌گذریم لذا آن را خراب می‌کند و یک مقدار به وسعت آن اضافه می‌کند و دربی به سمت بیرون باز می‌کند تا مردم در آن نماز بخوانند.
صنعتی ادامه داد: امام در مدتی که در این محله ساکن بودند به این ملتزم بودند که هنگام رفت یا برگشت از درس حتما دو رکعت نماز در این مسجد بخوانند و منظم اینکار را انجام می‌دادند.
وی خاطرنشان کرد: پس از تخریب این مسجد، از آنجائیکه که در اوقاف پرونده‌ای برای آن وجود نداشت، با کسب تکلیف از مراجع، مبلغ آن را دریافت کردیم و در قسمت قبلۀ تکیۀجدید که به عنوان مسجد است، هزینه کردیم.
در ادامه سید رضا حسینی از اعضای هیئت امنای تکیه ملامحمود به بخشی از خاطرات خود از تکیه ملامحمود اشاره و عنوان کرد: در خانه پشتی تکیه سه اتاق بزرگ وجود داشت که یکی از این اتاق‌ها انبار تکیه بود که دورتادور آن پر از اقلام هیئت همچون سپر، شمشیر، زنجیر، لوازم تعزیه خوانی، طبل و ...بود که عمده این اقلام ناپدید شد و بخش کمی از آنان اکنون در تکیه جدید موجود است.
وطن دوست به برنامه‌های تکیه ملامحمود اشاره کرد و گفت: قرائت قرآن در ماه مبارک رمضان یکی از برنامه‌های قدیمی این تکیه است که سابقه زیادی دارد و همچنان نیز تداوم دارد.
وی افزود: یکی دیگر از برنامه‌ها سینه زنی دور بود که برنامه‌ای مفصل و باعظمت بود که در ماه محرم و صفر هرشب در یک محله برگزار می‌شد و از همه محلات قم در این برنامه شرکت می‌کردند و جمعیت زیادی در برنامه حاضر می‌شد که این برنامه در تکیه ملامحمود نیز یک شب برگزار می‌شد.
۳۱۳/۱۷
