طاهره حیاتی، استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه با تاکید بر اینکه افزایش فرزندآوری یکی از عوامل تأمین امنیت خانوادگی است، عنوان کرد: وجود فرزندان در خانواده می‌تواند آثار و فواید جسمانی و روحی_روانی برای والدین به همراه داشته باشد.
معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم بیان کرد: یکی از اثرات جسمانی که در شرایط زندگی مدرن و شهرنشینی کنونی، لازم و ضروری است، ایجاد سلامت و شادابی جسمانی در والدین به ویژه مادران است. مراقبت از فرزندان، سبب ایجاد حرکات و فعالیت‌های فیزیکی متنوع در حال بازی با فرزندان و در ضمن پرورش و مراقبت از آن‌ها است. این فعالیت‌ها که باعث تحرک بدنی و تمرینات فیزیکی والدین می‌شود، بهبود سلامتی جسمانی آن‌ها را در پی دارد.
وی در رابطه با آثار روحی و روانی وجود فرزندان برای والدین، اظهار کرد: انتقال ارزش‌های اخلاقی و انسانی یکی از جمله این آثار است؛ پرورش فرزندان، فرصتی برای انتقال ارزش‌های اخلاقی و انسانی به نسل بعدی توسط والدین است، ارزش‌هایی مانند احترام، صداقت، عدالت، مسئولیت‌پذیری، همدلی و... توسط والدین به فرزندان انتقال داده می‌شوند که تأثیر این ارزش‌ها، علاوه بر سودمند بودن در رشد و ارتقای اخلاق اجتماعی و معنویت جامعه، برای خود والدین نیز مفید و اثرگذار هستند.
دبیر اجرایی نخستین همایش ملی زن، خانواده، امنیت تجربه محبت‌ورزی را از دیگر آثار روحی و روانی فرزند آوری دانست و گفت: فرزندان به والدین فرصت می‌دهند تا عشق و محبت خود را تجربه کنند و این احساس را به اشتراک بگذارند. این تجربه عمیق و پرمعنا می‌تواند احساس رضایت و در نتیجه، شکرگزاری والدین نسبت به خداوند متعال را افزایش دهد و سبب رشد معنوی آن‌ها شود.
وی با اشاره به اینکه رضایت‌مندی از زندگی از دیگر آثار فرزند آوری است، تصریح کرد: به‌عنوان والدین، برقراری ارتباط و ارائه حمایت عاطفی و روانی برای فرزندان، باعث رشد و توسعه روانی و روانشناختی آن‌ها می‌شود. این ارتباط نزدیک و معنادار می‌تواند احساس امنیت و رضایت در فرزندان ایجاد کند و خود والدین را به رضایت‌مندی و خوشبختی نزدیک‌تر کند.
حیاتی با بیان اینکه توسعه مهارت‌های اجتماعی چهارمین اثر روحی و روانی فرزند آوری است، اظهار کرد: فرزندان، زمینه را برای توسعه مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی والدین فراهم می‌کنند. ارتباط با فرزندان به والدین کمک می‌کند تا مهارت‌هایی مانند ارتباط برقرار کردن، همکاری، صبر و تحمل، قدرت تفکر انتقادی و مهارت‌های حل مسئله را تقویت کنند.
دانش‌پژوه سطح چهار فقه خانواده تاکید کرد: این فواید و آثار تنها برخی از مواردی هستند که وجود فرزندان می‌تواند برای والدین داشته باشد. همچنین، هر خانواده و شرایط خاص خود دارد و تجربه والدین در این زمینه ممکن است متفاوت باشد.
علل کاهش تمایل به فرزندآوری
وی در پاسخ به این سوال که چه عواملی سبب فاصله بین ازدواج و فرزندآوری می‌شود، گفت: فاصله بین ازدواج و فرزندآوری می‌تواند تحت تأثیر عوامل متعددی قرار بگیرد که برخی از آنان باید پیش از اقدام به ازدواج برطرف گردند و برخی نیز بعد از ازدواج باید چاره‌اندیشی شوند.
حیاتی روابط شخصی را یکی از این عوامل دانست و تصریح کرد: مشکلات در روابط شخصی بین زوجین و عدم اعتماد بین آن‌ها می‌تواند عاملی برای تأخیر در فرزندآوری باشد. این مشکلات می‌توانند شامل بدبینی، ناسازگاری‌ها، نبود صمیمیت و ارتباط عاطفی، عدم توافق در مسائل مهم و مشکلات جنسی باشند.
وی ادامه داد: آمادگی روحی و روانی یکی دیگر از این عوامل است؛ عدم آمادگی روحی و روانی برای تحمل مسئولیت پرورش و تربیت فرزندان می‌تواند عاملی برای تأخیر در فرزندآوری باشد. دختران و پسران قبل از ازدواج، نیاز به زمان برای رشد شخصی و آماده شدن روحی و روانی برای تغییرات بزرگ در زندگی دارند.
معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم با اشاره به تاثیر مسائل بهداشتی و پزشکی در فرزند آوری گفت: مسائل بهداشتی و پزشکی می‌توانند به تأخیر در فرزندآوری منجر شوند. عواملی مانند مشکلات ناباروری، بیماری‌ها، مشکلات جسمی یا روانی و نیاز به درمان ممکن است فرایند فرزندآوری را به تعویق بیندازند. بالا بودن هزینه‌های درمانی به ویژه در ناباروری سبب قوت گرفتن این عامل می‌شود.
وی با بیان اینکه شرایط مالی می‌تواند مانعی برای فرزندآوری شود، عنوان کرد: شرایط مالی ضعیف در نگاه مردم، می‌تواند به عنوان یک عامل مهم در تأخیر فرزندآوری ایفای نقش کند. هزینه‌های مربوط به تربیت و پرورش فرزندان، شرایط مسکن، هزینه‌های پزشکی و... می‌توانند باعث ترس از فرزندآوری و تأخیر در تصمیم به آن شوند.
ترویج فرهنگ مصرف گرایی در مقابل فرزندآوری
دبیر اجرایی نخستین همایش ملی زن، خانواده، امنیت ادامه داد: ترویج فرهنگ مصرف گرایی و زیاده خواهی در مقابل فرهنگ قناعت، می‌تواند این عامل را تشدید نماید تا جایی که جزء مهمترین عوامل تأخیر در فرزندآوری شود.
وی تاکید کرد: باید توجه داشت که عوامل فوق تنها برخی از مواردی است که می‌توانند تأخیر در فرزندآوری را تحت تأثیر قرار دهند و هر زوجی ممکن است دلایل خاص خود را برای تأخیر در فرزندآوری داشته باشد.
حیاتی افزود: بسیاری از این عوامل با تدبیر مناسب و دریافت مشاوره از متخصصان و والدین با تجربه فرزندآوری زودهنگام، برطرف می‌گردد. برخی نیز نیاز به تدبیر حکومتی و قانون‌گذاری و اجرایی نمودن قوانین حمایتی دارد.
معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم در رابطه با نقش فرزندآوری در استحکام خانواده و دوام ازدواج، گفت: وجود فرزندان می‌تواند به استحکام خانواده و دوام ازدواج کمک کند، افزایش تعداد فرزندان نیز تأثیری در این مسئله دارد.
وی با بیان اینکه احساس مسئولیت نسبت به فرزندان از جمله مواردی است که سبب استحکام خانواده و دوام ازدواج می‌شود، تصریح کرد: وجود فرزندان می‌تواند باعث افزایش احساس مسئولیت و تعهد والدین نسبت به خانواده شود. این احساس مسئولیت می‌تواند باعث تلاش بیشتر والدین برای حفظ و ارتقای روابط خانوادگی شود.
دانش‌پژوه سطح چهار فقه خانواده ادامه داد: فرزندان می‌توانند به عنوان یک عامل همبستگی در خانواده عمل کنند. وجود فرزندان ممکن است باعث شدیدتر شدن ارتباطات و ارتباط بهتر بین والدین شود و این همبستگی می‌تواند به استحکام خانواده کمک کند.
وی اضافه کرد: فرزندان می‌توانند به عنوان یک هدف مشترک در زندگی والدین عمل کنند. تلاش برای پرورش و تربیت فرزندان می‌تواند باعث ایجاد همسویی و همکاری بین والدین شود و این هدف مشترک می‌تواند به دوام ازدواج کمک کند.
فرزندان، معمار لحظات خوش در خانواده
حیاتی ادامه داد: وجود فرزندان می‌تواند باعث ایجاد خاطرات مشترک و لحظات خوش در خانواده شود. این خاطرات و لحظات می‌توانند احساسات مثبت و الهام بخشی را در والدین ایجاد کنند و به دوام ازدواج کمک کنند.
وی افزود: با این حال، باید توجه داشت که وجود فرزندان تنها یک عامل است و موارد دیگری نیز می‌توانند بر استحکام خانواده و دوام ازدواج تأثیرگذار باشند. عواملی مانند ارتباط متقابل، احترام، صداقت، مهارت‌های ارتباطی، تفاهم و همدلی نیز نقش مهمی در استحکام خانواده و دوام ازدواج دارند.
معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم در رابطه با علل کم رغبتی به فرزند آوری گفت: مشکل کم رغبتی به فرزندآوری می‌تواند به عوامل مختلفی برگردد که عوامل فردی، اجتماعی، اقتصادی و... از جمله آن‌ها است.
وی تصریح کرد: اضطراب، افسردگی، نگرانی‌ها درباره مسئولیت‌های والدینی، افزایش سن ازدواج و تأخیر در تشکیل خانواده، ترس از ناکامی در نقش تربیتی والدین و تجربه‌های قبلی ناخوشایند، می‌توانند باعث کاهش رغبت به فرزندآوری شوند.
حیاتی افزود: در کنار این عوامل، اولویت‌ها و ارزش‌های افراد نیز که برگرفته از شخصیت و تربیت آن‌ها است، می‌توانند در کم رغبتی به فرزندآوری تأثیرگذار باشند. با این وجود، عرف و فرهنگ جامعه، در تغییر دیدگاه افراد و تصمیم‌گیری‌های آنان در فرزندآوری اثرگذار است.
وی در رابطه با نقش عوامل اجتماعی گفت: فشارهای اجتماعی و فرهنگی، باورهای غلط و تغییر نگرش جامعه در مورد فرزندآوری، تبلیغات رسانه‌ای، تجربه‌های سایر مادران در فرزندآوری، نظرسنجی‌های خانوادگی از تعدد فرزند، نگرانی‌های مربوط به تربیت مذهبی و آموزش مناسب فرزند، می‌توانند نقش داشته باشند.
دانش‌پژوه سطح چهار فقه ادامه داد: بسیاری از این عوامل اجتماعی اگر جنبه سیاه‌نمایی نسبت به فرزندآوری و حتی تعداد فرزندان داشته باشند، سبب بروز و نهادینه شدن کم رغبتی به فرزندآوری می‌شوند اما اگر بازگو کننده جنبه‌های مثبت و مفید فرزندآوری برای فرد و جامعه باشند، تمایل به فرزندآوری افزایش می‌یابد.
دبیر اجرایی نخستین همایش ملی زن، خانواده، امنیت در رابطه با تاثیر عوامل اقتصادی گفت: شرایط مالی ضعیف، تردید در قابلیت تأمین نیازهای مالی فرزند، هزینه‌های مرتبط با فرزندآوری، تربیت و تأمین نیازهای فرزندان می‌توانند تأثیرگذار باشند.
وی اضافه کرد: با وجود این که در نگاه بسیاری از زوجین، عامل اقتصادی سبب کم رغبتی آنان در فرزندآوری مطرح می‌شود اما نقش عوامل اجتماعی بیشتر است. به یقین، ترویج فرهنگ فرزندآوری زودهنگام بعد از ازدواج و بازگو شدن فواید آن برای فرد، خانواده و جامعه، سبب کاهش کم رغبتی و افزایش میل و اقدام به فرزندآوری و تعدد فرزندان خواهد شد.
لزوم اجرای طرح‌های چند بعدی برای افزایش فرزندآوری
معاون پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم عنوان کرد: افزایش فرزندآوری یک مسئله پیچیده است و همانطور که گفته شد، به عوامل چندگانه و مختلف بستگی دارد و نمی‌توان آن را به یک عامل مشخص مثلاً عامل اقتصادی مرتبط کرد.
وی ادامه داد: در جامعه کنونی که برگرفته از سال‌ها تبلیغات و ایجاد نگرش مثبت به کم بودن فرزندان و ترویج نگاه منفی و منفور به افزایش فرزندآوری است، یک طرح تک بعدی که فقط ناظر به حمایت مالی و اقتصادی باشد، سبب افزایش چشمگیر فرزندآوری در خانواده‌ها به ویژه خانواده‌های جوان نمی‌شود.
حیاتی گفت: پس می‌توان گفت که طرح جوانی جمعیت و تسهیلات ارائه شده، هرچند لازم و ضروری است اما کافی نیست و باید طرح‌های متنوع ناظر به عوامل فردی و اجتماعی کم رغبتی به فرزندآوری، در جامعه اجرایی گردد.
دانش‌پژوه سطح چهار فقه ادامه داد: به طور کلی، ایجاد و توسعه تمایل عمومی به فرزندآوری و افزایش فرزندآوری، یک فرآیند تدریجی و چندگانه است و نیاز به ترکیبی از تدابیر اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی دارد. همچنین، تمامی طرح‌های ارائه شده نیاز به اجرای کامل و هماهنگ با سایر سیاست‌ها و برنامه‌ها دارند تا بتوانند نتیجه مطلوب را به دست آورند.
دبیر اجرایی نخستین همایش ملی زن، خانواده، امنیت یادآور شد: با توجه به اهمیت و نقش فرزند آوری در تامین امنیت خانواده، این موضوع به عنوان یکی از محورهای همایش ملی زن، خانواده، امنیت قرار گرفته است و پژوهشگران تا ۳۰ دی ماه ۱۴۰۲ فرصت دارند که آثار خود را به این همایش ارسال کنند.
۶۲/۳۱۳
