چهارشنبه ۱۳ دی ۱۴۰۲ - ۲۲:۲۶
حضرت زهرا (س) در آینه آیات و روایات

حوزه/ کارشناس تاریخ اسلام به بیان جایگاه حضرت زهرا (س) در آیات و روایات پرداخت.

حجت‌الاسلام اکبر روستایی در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در رابطه با حضرت زهرا (س) در آیات قرآن عنوان کرد: در کلام الله مجید به صورت‌های گوناگون به حضرت زهرا سلام الله علیها پرداخته است. در نگاه کلی آیات درباره این بانوی بزرگوار سه گونه است: نخست آیاتی که به فضائل فردی ایشان اشاره دارد، دوم آیاتی که به جنبه کلامی توجه دارند و سوم آیاتی که افزون بر جنبه کلامی به جایگاه اجتماعی نیز نظر دارد.

وی تصریح کرد: در دسته نخست می‌توان از آیات سوره انسان یاد کرد که مسئله انفاق اهل بیت علیهم السلام از جمله صدیقه طاهره سلام الله علیها را مورد اهتمام قرار داده است؛[۱] یا آیه ۱۵۲ سوره بقره «فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَ اشْکُرُوا لِی وَ لا تَکْفُرُونِ‌» که بنا بر روایت امام باقر[۲] و امام صادق[۳] علیهما السلام تسبیح حضرت زهرا سلام الله علیها به عنوان یکی از مصادیق یاد خدا در این آیه شمرده شده است.

کارشناس تاریخ اسلام اضافه کرد: دسته دوم آیاتی مانند آیه تطهیر،[۴] آیه صادقین[۵] که در بردارنده عصمت حضرت زهرا سلام الله علیها هستند و یا آیه مودت که مودت (دوستی به همراه پیروی) از ایشان را به عنوان اجر رسالت رسول خدا صلی الله علیه و آله مطرح نموده است.[۶] دسته سوم مانند آیه مباهله است[۷] که افزون بر بیان جایگاه حضرت زهرا سلام الله علیها به عنوان مدافع حق، از حضور اجتماعی ایشان نیز حکایت دارد.

درس دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام در رابطه با حضرت زهرا (س) در بین اهل بیت علیهم السلام گفت: در نگاه کلی روایات اهل بیت علیهم السلام درباره حضرت دو جنبه را در نظر گرفته‌اند، یک جنبه مربوط به خود حضرت فاطمه سلام الله علیها است و دیگری ناظر به وظیفه شیعیان در مقابل ایشان است.

وی ادامه داد: در دسته نخست جنبه‌های اخلاقی، تربیتی، اعتقادی و عبادی ایشان مورد توجه قرار گرفته؛ روایاتی که بیانگر افضلیت و صفت راستی ایشان است،[۸] مونه‌ای از احادیثی است که جنبه اخلاقی و عملی ایشان را مورد توجه قرار داده است، حدیثی که روایت‌گر عملکرد ایشان در شب قدر نسبت به بیدار نگاه داشتن فرزندان خویش و یادآوری اعمال شب قدر به آناناست،[۹] از جمله روایاتی است که جنبه تربیتی آن حضرت را مد نظر قرار داده، روایاتی که خشم و رضایت خداوند را دایر مدار غضب و خشنودی ایشان دانسته،[۱۰] یا حضرت زهرا سلام الله علیها را الگوی برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه شمرده[۱۱] و توسل معصومان به آن حضرت را بیان داشته، احادیثی است که به جنبه اعتقادی توجه نموده و روایاتی که از نحوه عبادت ایشان سخن می‌گوید، جنبه عبادی حضرت زهرا سلام الله علیها را مطمح نظر قرار داده است.

معاون پژوهش موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر (عج) افزود: دسته دوم نیز مانند روایتی است که به پدر فرزند سفارش می‌کند که فرزندی را که فاطمه نام گزارده کتک نزند و لعن ننماید، این حدیث از جمله روایاتی است که از وظیفه مردم در قبال آن حضرت سخن به میان آورده است.[۱۲]

وی در رابطه با جایگاه حضرت زهرا (س) در بین عالمان اهل سنت گفت: علاوه بر جایگاه ویژه این بانو نزد شیعیان، اهل تسنن نیز برای آن حضرت مقام والایی قائل هستند چنانچه «مالک بن انس» پیشوای فرقه مالکی و علمای دیگر، هیچ کسی را برتر از حضرت فاطمه سلام الله علیها نمی­دانستند.[۱۳] برخی عالمان دانش تفسیر اهل تسنن مانند «ابوحیان آندلسی» به نقل از بعضی علمای دیگر و «آلوسی»، حضرت زهرا سلام الله علیها را به عنوان بهترین زن در امت­های قبل و بعد تا قیامت معرفی نموده­اند زیرا ایشان پاره وجود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله است.[۱۴]

مدرس دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام بیان کرد: «آلوسی» معتقد است خداوند به احترام حضرت زهرا سلام الله علیها در سوره انسان از حورالعین سخن نگفته[۱۵] و اگر پیامبر صلی الله علیه و آله می‌دانست که حضرت زهرا سلام الله علیها پس از ایشان مدت طولانی زندگی می‌کند، می‌فرمود: تمام دین‌تان را از زهرا فرا بگیرید.[۱۶]


[۱] . فخر رازی، التفسیر الکبیر، ج۳۰، ص ۲۴۴.

[۲] . «عن أبی جعفر علیه السلام قال : تسبیح فاطمة (علیها السلام) من ذکر الله الکثیر الذی قال: اذکرونی أذکرکم». عیاشی، تفسیر، ج۱، ص ۶۷- ۶۸.

[۳] . «عَنِ الصَّادِقِ ع‏ أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ- اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً مَا هَذَا الذِّکْرُ الْکَثِیرُ قَالَ مَنْ سَبَّحَ تَسْبِیحَ‏ فَاطِمَةَ ع فَقَدْ ذَکَرَ اللَّهَ الذِّکْرَ الْکَثِیر». صدوق، معانی الاخبار، ص ۱۹۳.

[۴] . «عن عُمَرَ بن أبی سَلَمَةَ رَبِیبِ النبی صلی الله علیه وسلم قال لَمَّا نَزَلَتْ هذه الْآیَةُ علی النبی صلی الله علیه وسلم (إنما یُرِیدُ الله لِیُذْهِبَ عَنْکُمْ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَیُطَهِّرَکُمْ تَطْهِیرًا)  فی بَیْتِ أُمِّ سَلَمَةَ فَدَعَا فَاطِمَةَ وَحَسَنًا وَحُسَیْنًا فَجَلَّلَهُمْ بِکِسَاءٍ وَعَلِیٌّ خَلْفَ ظَهْرِهِ فجللهم بِکِسَاءٍ ثُمَّ قال اللهم هَؤُلَاءِ أَهْلُ بَیْتِی فَأَذْهِبْ عَنْهُمْ الرِّجْسَ وَطَهِّرْهُمْ تَطْهِیرًا قالت أُمُّ سَلَمَةَ وأنا مَعَهُمْ یا نَبِیَّ اللَّهِ قال أَنْتِ علی مَکَانِکِ وَأَنْتِ علی خَیْرٍ». الترمذی، السنن، ج۵، ص ۳۵۱.

[۵] . «أن النبی صلی الله علیه وآله سئل عن «الصادقین» هاهنا فقال: هم علی و فاطمة و حسن و حسین و ذریتهم الطاهرون إلی یوم القیامة». شیبانی، نهج البیان عن کشف معانی القرآن ج‏۳ ص ۵۲.

[۶] . «عَنِ بن عَبَّاسٍ رضی اللَّهُ عنهما قال لَمَّا نَزَلَتْ قُلْ لا أَسْأَلُکُمْ علیه أَجْرًا إِلا الْمَوَدَّةَ فی الْقُرْبَی قالوا یا رَسُولَ اللَّهِ وَمَنْ قَرَابَتُکَ هَؤُلاءِ الَّذِینَ وَجَبَتْ عَلَیْنَا مَوَدَّتُهُمْ قال عَلِیٌّ وَفَاطِمَةُ وَابْنَاهُمَا». احمد بن حنبل، فضائل الصحابة، ج۲، ص ۶۶۹؛‌ الطبرانی، المعجم الکبیر، ج۳، ص ۴۷.

[۷] . سَعْدِ بن أبی وَقَّاصٍ ... َلَمَّا نَزَلَتْ هذه الْآیَةُ (فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَکُمْ) دَعَا رسول اللَّهِ صلی الله علیه وسلم عَلِیًّا وَفَاطِمَةَ وَحَسَنًا وَحُسَیْنًا فقال اللهم هَؤُلَاءِ أَهْلِی». مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، ج۴، ص ۱۸۷۱.

[۸] . «وعن عائشة قالت ما رأیت أفضل من فاطمة غیر أبیها قالت وکان بینهما شیء فقالت یا رسول الله سلها فإنها لا تکذب رواه الطبرانی فی الأوسط وأبو یعلی إلا أنها قالت ما رأیت أحدا قط أصدق من فاطمة ورجالهما رجال الصحیح». هیثمی، مجمع الزوائد، ج۹، ص ۲۰۱.

[۹] . «وکانت فاطمة (علیها السلام) لا تدع أحدا من أهلها ینام تلک اللیلة ، وتداویهم بقلة الطعام وتتأهب لها من النهار ، وتقول : محروم من حرم خیرها». القاضی النعمان المغربی، دعائم الإسلام، ج۱، ص ۲۸۲.

[۱۰] . «عن علی رضی الله عنه قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم لفاطمة إن الله یغضب لغضبک ویرضی لرضاک هذا حدیث صحیح الإسناد ولم یخرجاه». حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص ۱۶۷.

[۱۱] . «عن المهدی عجل الله تعالی فرجه وفی ابنة رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم لی أسوة حسنة». طوسی، الغیبة، ص ۲۸۶.

[۱۲] . «عَنِ السَّکُونِیِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّه ع وأَنَا مَغْمُومٌ مَکْرُوبٌ فَقَالَ لِی یَا سَکُونِیُّ مِمَّا غَمُّکَ قُلْتُ وُلِدَتْ لِی ابْنَةٌ ... فَقَالَ لِی مَا سَمَّیْتَهَا قُلْتُ فَاطِمَةَ قَالَ آه آه ثُمَّ وَضَعَ یَدَه عَلَی جَبْهَتِه ... أَمَّا إِذَا سَمَّیْتَهَا فَاطِمَةَ فَلَا تَسُبَّهَا ولَا تَلْعَنْهَا ولَا تَضْرِبْهَا». کلینی، الکافی، ج۶، ص ۴۸.

[۱۳] . الرملی الشافعی، فتاوی الرملی، ج۴، ص ۳۳۳. «قَالَ الْإِمَامُ مَالِکٌ وَغَیْرُهُ لَا أُفَضِّلُ عَلَی بَضْعَةٍ مِنْ النَّبِیِّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَحَدًا».

[۱۴] . ابو حیان آندلسی،‌ تفسیر البحر المحیط، ج۲، ص ۴۷۷. «أن فاطمة أفضل النساء المتقدمات والمتأخرات لأنها بضعة من رسول الله». آلوسی، روح المعانی، ج۳، ص ۱۵۵. «والذی أمیل الیه أن فاطمة البتول أفضل النساء المتقدمات والمتأخرات من حیث أنها بضعة رسول الله».

[۱۵] . «أنه سبحانه لم یذکر فیها الحور العین وإنما صرح عز وجل بولدان مخلدین رعایة لحرمة البتول وقرة عین الرسول». آلوسی، روح المعانیف، ج۲۹،  ص ۱۵۸.

[۱۶] . «ولو علم لربما قال : خذوا کل دینکم عن الزهراء». آلوسی، روح المعانی، ج۳، ص ۱۵۶.

اخبار مرتبط

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha