به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از تهران، حجت الاسلام والمسلمین مصطفی پور محمدی رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با حضور در برنامه تلویزیونی ماجرا که از شبکه چهار به مناسبت ۱۰ بهمن سالروز درگذشت مؤسس حوزه علمیه قم آیت‌الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی و با عنوان بررسی روش سیاسی و آموزشی آیت الله حائری یزدی به گفتگو پرداخت.
در ابتدای این گفتگو حجت الاسلام والمسلمین پورمحمدی با ترسیم تاریخ یکصد ساله حوادث ایران بیان داشت: ایران در یکصد سال اخیر دچار تحولات و حوادث فراوانی شد. در اواخر دهه ۱۳ هجری و ابتدای قرن ۲۰ میلادی شاهد جنگ جهانی هستیم که اثرات این جنگ بر منطقه خاور میانه نیز اثرات مهمی از جمله متلاشی شدن امپراطوری عثمانی را در پی داشت و کشورهای انگلیس و فرانسه بر بیشتر کشورهای خاورمیانه تسلط پیدا کردند.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ادامه این گفتگو به بررسی تحولات داخلی ایران از جمله نهضت مشروطه پرداخته و اظهار داشت: در هنگامه های جنگ جهانی و فروپاشی حکومت عثمانی، علمای اسلام و حوزه های علمیه نجف و عتبات پشتیبانی از نهضت مشروطه را در پیش گرفته و حمایت های خود را از این نهضت اعلام می کنند، ولی متاسفانه اهداف این نهضت به دلایل اقداماتی که افراد غرب گرا و تحصیل کرده غرب که تحت تاثیر فرهنگ غرب و استکبار بوده اند به نتیجه نهایی خود نمی رسد.
وی درادامه با بیان سرنوشت نهضت مشروطه و حامیان این نهضت ابراز داشت: به علت اقداماتی استبداد داخلی و خارجی که در موضوع نهضت مشروطه صورت گرفت، حامیان مشروطه دچار مشقت ها و آسیب های فراونی شدند که می توان به ترور مرحوم آیت الله بهبهانی، شهادت شهید مدرس، تحت تعقیب قرار گرفتن افراد شاخص از جمله ستارخان و باقرخان و اعدام آیت الله شیخ فضل نوری اشاره کرد.
دبیر جامعه روحانیت مبارز با بیان هرج و مرجی که در سال های نهضت مشروطه در داخل ایران رقم خورد اظهار داشت: در زمان افول نهضت مشروطه و نبود حکومت مقتدر مرکزی و عدم کفایت قدرت نظامی و سیاسی شاهان قاجار، شاهد قیام هایی در شمال و جنوب و غرب کشور با هدف خودمختاری هستیم. البته برخی از این قیام ها نیز با هدف میهنی دوستی و ملی شکل گرفت که می توان به نهضت جنگل اشاره کرد.
حجت الاسلام و المسلمین پور محمدی با ترسیم وضعیت اقتصادی و سیاسی ایران و کشورهای منطقه توضیح داد: جنگ جهانی با آن تبعات مخرب خود باعث قحطی بزرگی و منجر به مرگ میلیونی مردم ایران شد. در بحث بین الملل نیز کشورهای مستبد با گماردن افرادی خود فروخته و خائن در کشورهای همسایه و همچنین در داخل ایران با گماردن رضاخان بر مسند حکومت عملا کشورها را به تسلط کامل خود در آورده بودند.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در ادامه با ترسیم وضعیت سیاسی و اقتصادی اوایل دوره حکومت رضاخان به توضیح تاسیس حوزه علمیه قم پرداخته و بیان داشت: با اوضاع سیاسی و اقتصادی آن زمان شاهد تاسیس حوزه علمیه قم توسط حاج شیخ عبدالکریم حائری هستیم که با درایت و عقلانیت خود این پایگاه سیاسی فرهنگی و اجتماعی اسلام را در شهر مقدس قم پایه ریزی می کند.
وی ادامه داد: حاج شیخ به دعوت مکرر و پیشنهاد علمای قم و همچنین سفرهای متعدد علما با هدف قبول زعامت مرجعیت قم توسط ایشان صورت می گیرد و در نهایت حاج شیخ در سفری که به قم داشته اند تصمیم به اقامت و پذیرش مدیریت حوزه علمیه قم می شود.
حجت الاسلام و المسلمین پور محمدی در خصوص تصمیم حاج شیخ برای گرفتن زعامت حوزه علمیه قم بیان داشت: استقبال علما و بازاریان و مردم از حاج شیخ برای قبول مرجعیت قم باعث می شوند که ایشان این تصمیم را بگیرند. حتی در گزارشات تاریخی ثبت شده است که علمایی از تهران مردم قم را تشویق می کردند حاج شیخ را در قم به هر نحوی که شده است نگه دارند.
دبیر جامعه روحانیت با بیان خصوصیات فکری حاج شیخ توضیح داد: یکی از خصوصیات بارز حاج شیخ در زمان ریاست حوزه علمیه قم، نوآوری هایی است که ایشان در بحث مدیریت حوزه ایجاد می کند. ایشان در طول استقرار خود در شهر قم در پی شناسایی نقاط ضعف حوزه علمیه قم برمی آیند.
حجت الاسلام والمسلمین پور محمدی با بیان سابقه تاسیس حوزه علمیه قم خاطر نشان کرد: نباید اینطور تصور شود که اصلا در شهر قم هیچگونه آثاری از حوزه علمیه نبوده است. حوزه علمیه قم سابقه ۱۲۰۰ ساله دارد ولی متاسفانه در زمان حاج شیخ یک دوره صد ساله فترت داشته که حضور حاج شیخ این دوره را به دوره شکوفایی مبدل کرد و توانست با ایجاد نظامات جامع مدیریتی به نقطه مطلوب برساند و نتیجه آن هم پرورش علمای برجسته در این حوزه علمیه است.
وی در ادامه با بیان نمونه هایی از تفکرات مدیریتی حاج شیخ تاکید داشت: تفکراتی که حاج شیخ در خصوص مدیریت حوزه علمیه داشته است منحصر به فرد است. بطوری که این سبک از مدیریت حتی در نجف و عتبات نیز دیده نمی شود و از خصوصیات فکری ایشان است. یکی از دغدغه های حاج شیخ وجود بی نظمی ها و هرج و مرجی مدیریتی در حوزه علمیه بود.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی از اقدامات مدیریتی و گزینش طلاب حوزه علمیه حاج شیخ را اینطور بیان می کرد: حاج شیخ برای افراد ورود به حوزه علمیه زمان آزمایشی شش ماهه در نظر می گیرد و حتی در طول تحصیل طلاب نیز به بحث صلاحیت طلاب در کسوت عنوان روحانی حساس بود. حتی برای اعزام مبلغ خودشان امتحان می گرفت که در صورت قبولی طلاب می توانستند به تبلیغ بپردازند.
وی با بیان مقام مرجعیت وشخصیت بی نظیر حاج شیخ در میان رجال سیاسی آن زمان تاکید کرد: مقام و روحیه بزرگ منشی ایشان نزد رجال سیاسی به نحوی بود که رجال سیاسی مطرح آن زمان از تهران به قم سفر می کردند تا به ملاقات ایشان برسند. حتی رضاخان نیز برای دوستی علما و اسلام به دیدار ایشان می روند بلکه در نظر من خود را فردی اسلام و دوست و عالم دوست معرفی کند.
حجت الاسلام والمسلمین پور محمدی از نگاه بلند حاج شیخ در استفاده از علما در رشته های مختلف یاد کرده و ابراز داشت: حاج شیخ نگاهی عمیق به مسائل داشت و علاوه بر تدریس دورس فقه و اصول به علوم عقلی و کلامی و حتی یادگیری زبان های خارجی توجه ویژه داشت و برای پاسخگویی به شبهات دروس عقلی و کلامی و زبان های خارجی را ضروری می دانست ولو با این تصمیم ایشان در این عده ای به مخالفت پرداختند.
وی از اقدامات حاج شیخ در خصوص معیشت طلاب گفت: ایشان در مورد امورات زندگی طلاب حساس بودند و سرکشی به طلاب را شخصا انجام می دادند و حتی خود ایشان به اندازه شهریه طلاب استفاده می کردند. ایشان حتی به بازاریان سفارش طلاب را در خصوص معیشت ایشان می کردند و گاهی هم طلاب کم درآمد را حمایت می کردند. حاج شیخ حتی در امور جزئی مثل تراشیدن سر نیز همزیستی عجیبی با طلاب داشته اند.
حجت الاسلام والمسلمین در ادامه این گفتگو با بیان اقداماتی که رضاخان بعد از به قدرت رسیدن انجام داد توضیح داد : رضاخان فردی بود که توسط انگلیس بر حکومت ایران گماشته شده بود و از همان اول حکومت خود هدفی جزء نابودی اسلام و دین در این کشور نداشت، لذا با اقداماتی از قبیل تاسیس مراکز علمی در عرض حوزه علمیه در صدد بی رونق کردن حوزه علمیه و حتی تعطیلی این مرکز علمی بود.
وی ادامه داد: رضاخان حتی تصمیم بر دخالت مستقیم بر حوزه علمیه را داشته است. برای نمونه وزارت معارف در صدد این بود که طلاب را برای گرفتن آزمون به تهران بکشاند که با پیشنهاد حاج شیخ مبنی بر حضور ناظر در زمان آزمون در شهر قم این دسیسه نیز نقش بر آب شد. در واقع حاج شیخ مخالف سر سخت دخالت حکومت و دولت در بحث مدیریت حوزه علمیه بود.
رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی از مشی سیاسی حاج شیخ اینگونه یاد کرده و اظهار داشت: اینکه ایشان مشی سیاسی داشته باشند قابل تردید نیست ولی رفتار سیاسی حاج شیخ بطوری است که می تواند تمام نقشه های استبداد و بخصوص رضاخان را نقش بر آب کند و حوزه علمیه قم را در مسایل سیاسی و اجتماعی پویا کند. از مشی سیاسی ایشان نشات می گیرد. عالمانی که در مکتب حاج شیخ تربیت یافته اند گویای این است که حاج شیخ در این عرصه نیز بی نیز ظاهر شده است.
وی افزود: انگلستان و گمارده او رضاخان در آن زمان در صدد سلطه فرهنگی اجتماعی در ایران بودند. باید در برابر این فشار ها نیروهایی تربیت می شدند که بتوانند در مقابل دسیسه های استبداد داخلی و خارجی نقش آفرینی کنند. از حضرت امام خمینی(ره) نقل شده است که ایشان در خصوص اقدامات حاج شیخ فرموده اند اگر من هم جای ایشان بودم همچنین کار انجام میدادم.
دبیر جامعه روحانیت مبارز از اقدامات اجتماعی حاج شیخ گفت و خاطر نشان کرد: فعالیت های اجتماعی حاج شیخ مثل اقدامات علمی ایشان بی نظیراست، ساخت دو بیمارستان، احداث پل و سد بند در قم، خانه برای علما و فقراء و فعالیت های درمانی و بهداشتی از اقدامات ایشان است و باید گفت حاج شیخ نگاه جامعی داشته است.
حجت الاسلام والمسلمین پور محمدی در پایان این گفتگو با معرفی چند کتاب در خصوص حوزه علمیه قم و حاج شیخ عبدالکریم حائری بیان داشت: کتاب حاج شیخ که توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی چاپ و به چاپ دوم نیز رسیده است. کتاب صد سالگی حوزه علمیه قم با تالیف رسول جعفریان در دو جلد و به کوشش رسول جعفریان تالیف شده است. شرح زندگانی آیت الله العظمی بروجردی توسط علی دوانی به رشته تحریر در آمده که نمونه هایی در خصوص حوزه علمیه قم می باشد.
