به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین ابوالفضل ساجدی طی سخنانی در سلسله نشست های فصل برکت که به همت مؤسسه و مدرسه اسلامی فکرت برگزار شد در رابطه با بحث "شاخصه‌های زبان قرآن و برداشت‌های متعدد" اظهار داشت: تألیفی بودن زبان قرآن یعنی این که قرآن به دلیل شاخصه هایی که دارد، دارای تعدد لایه‌های فهم است ضمن آن که از این بُعد هم که مخاطبین متعددی دارد، نیازمند توجه و تحلیل عمیقی است.

وی افزود: از سویی باید توجه داشت که تأویل قرآن ظاهری دارد و باطنی که این نکته نیز در فهم و تفسیر زبان تألیفی قرآن بسیار حائز اهمیت است.

وی همچنین گفت: زبان قرآن شاخه جدید از علوم قرآنی است که با توجه به مباحث زبانشناسی معاصر و با نگاه تحلیلی به ساختار قرآن، محتوا و انواع گزاره‌های آن به دنبال کشف صفات عام و خاص این گزاره‌ها می باشد که نتیجه تحلیل‌های انجام شده به نگرش‌های متعددی در باب زبان دین به طور عام و زبان متون مقدس به طور خاص منتهی می شود.

قرآن پژوه حوزوی ادامه داد: زبان قرآن دارای چهار مشخصه است؛ معناداری، واقع‌نمایی، تألیفی بودن و شبکه‌ای بودن که هر یک از این ها نیز باید در تحلیل آیات مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: رویکرد معناداری در برابر رویکرد بی‌معنایی قرآن است، با توجه به بحث‌هایی که اوایل قرن بیستم در بحث پوزیتیویست‌های منطقی و نوپوزیتیویست‌ها مطالبی مطرح شد که با توجه به آنها رویکردهایی به میدان آمدند که مدعی بودند قرآن و سایر کتاب‌های مقدس معنادار نیستند و تهی از معنا هستند. این مدعیان می‌گویند درمتون مقدس جملاتی هستند که این جملات قابل اثبات تجربی نیستند.

وی اضافه کرد: بحث چیستی معنا توسط علمای اصول بحث شده و در موضوع رابطه وضع و موضوع له به آن پرداخته‌اند.

حجت الاسلام والمسلمین ساجدی بیان داشت: منظور از واقع‌نمایی آن است که گزاره‌های قرآن ناظر به واقع هستند و شبیه یک کتاب رمان نیستند؛ واقع نمایی نافی رویکرد زبان اسطوره زبان نمادین زبان احساسات است. اما معنادار بودن ضرورتاً به معنای واقع نما بودن نیست. معیار معنادار بودن این است که یک تصور ذهنی مرتبط با آن واژه در ذهن ما ایجاد شود و الفاظ و جملات قرآن معنادار هستند زیرا باعث ایجاد تصویر ذهنی می‌شوند و خاصیت حکایت‌گری دارند.

وی گفت: البته باید توجه داشت که مهم‌تر از بحث معناداری بحث معرفت‌بخشی زبان قرآن است، یعنی قرآن زبانش ناظر به واقع هست و از واقعیت عینی حکایت دارد. نکته قابل تأمل این است که معرفت‌بخشی به معنی قابلیت اثبات عقلانی نیست یعنی لزوماً هر قضیه اخباری به‌صرف اینکه زبان آن اخباری باشد معرفت‌بخش نیست.

وی افزود: زبان قرآن زبان واقعی‌گراست و استناد ادله منکرین ناتمام است علاوه بر آن، ادله اثباتی برای اینکه زبان قرآن معرفت‌بخش و ناظر به واقع هست وجود دارد هم ادله برون متنی و هم شواهد درون متنی وجود دارد که نشان می‌دهد این گزاره‌ها ناظر به‌واقع هستند. هم گزاره‌های توصیفی قرآن و هم گزاره‌های هنجاری آن. گزاره‌های هنجاری قرآن ناظر به احکام اخلاقی و حقوقی و فقهی است و گزاره‌های توصیفی ناظر به موضوعات خداشناسی، راه و راهنماشناسی، انسان‌شناسی و فرجام شناسی است و این دو دسته گزاره‌ها با هم پیوند دارند و ما اصول عقاید را مبنای فروع عقاید می‌دانیم یعنی ابتدا اصول عقاید را با عقل اثبات می‌کنیم و متفرع بر آن به سمت فروع می‌رویم.

عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی(ره) ادامه داد: زبان قرآن زبان تألیفی است و بر این اساس اگر معرفت‌بخش بودن زبان قرآن را بپذیریم خود به خود به نفی رویکردهای زبان اسطوره‌ای و زبان نمادین و زبان احساسات خواهیم رسید.

وی افزود: ویژگی دیگر زبان تألیفی آن است که از هم گسسته نیست بلکه منسجم است و این انسجام به شکل شبکه است؛ در واقع وحدتی که بر قرآن حاکم است وحدت شبکه‌ای است و پیوندهای تو در تو در قرآن وجود دارد به این معنا که آموزه‌های قرآن که در لایه‌های مختلف و به زبان‌های متعدد عرضه شده پیوند شبکه‌ای با یکدیگر دارند.

وی همچنین گفت: از سوی دیگر قرآن کریم لایه‌های معنایی نیز دارد و لایه‌های مختلف در محتوا و روش و مخاطب به سطوح گوناگون طولی و عرضی در بیان و فهم اثرگذار هستند که باعث تفاوت طولی در فهم معانی می‌ شود.