به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام والمسلمین محسن قنبریان در مدرسه شبهه‌ پژوهی «امتداد خط امام» (شخصیت مکتب ساز) که از سوی مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه های علمیه و با همکاری مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی(دفتر قم) برگزار شد، امام خمینی(ره) را شخصیت مکتب ساز خواند و گفت: ما درباره مکتب امام خمینی(ره) بر اساس دریافت هایی که از مقام معظم رهبری کسب شده است، در دستگاه منطقی طلبگی خودمان علل یک چیزی را به علل وجود و علل ماهیت تقسیم می کنیم. علل وجود شامل علل فاعلی و غایی است. نمایی که شخص فاعل به منتهای کار دارد او را به فاعلیت وادار می کند و این می شود علل وجود. علل صوری را هم علل ماهیت می نامیم.

وی افزود: در میان فیش هایی که در سایت مقام معظم رهبری دیده می شود، یک دسته با عنوان مکتب امام خمینی(ره) جمع آوری شده است. به تعبیر من مقام معظم رهبری علت وجود مکتب امام را خود امام می دانند و عنصر اصلی این ماجرا را قیام لله می شمارند. ایشان در یکی از سخنرانی هایشان که در ۱۴ خرداد ۱۴۰۱ قیام لله را زیربنای مکتب مبارزه امام می دانند.

قیام لله برای اهداف الهی شخصیت امام راحل را شکل داده بود

قنبریان با اشاره به اینکه حضرت امام خمینی(ره) از سال ۱۳۲۳ و در نامه معروفی که در دفتر آقای وزیری نوشتند تا روزهای آخر عمرشان بر آیه «قل انّما اعظکم بواحدة ان تقوموا لله مثنی و فرادی» تأکید داشتند، اظهار کرد: این آیه شریفه و قیام لله و برخاستن برای اهداف الهی، شخصیت امام راحل را شکل داده بود. کسی که با علت فاعلی قیام لله بلند شد، قطعاً این قصد و نیت موجب امید و همت او می شود. این امر موجب ایجاد امید پایان ناپذیر در آن شخص می گردد و همین امر از ویژگی های امام راحل از دیدگاه مقام معظم رهبری است.

وی ادامه داد: مکتب دقیقاً نقطه هایی است در یک هندسه معرفتی و گرایشی که از دیگری ها جدا می کند. زیرا ممکن است اسلام در طول زمان دچار خوانش های مختلفی پیدا کند و به سمت و سوهایی همچون تصوف، تحجر و یا تجدد برود. حضرت امام خمینی(ره) کسی بود که خوانشی متناسب با شرایط دوران معاصر و زمانه مدرنیته ارائه کردند.

از نگاه مقام معظم رهبری جوهر مکتب امام جمع بین دین و دنیاست

این استاد حوزه، مکتب امام را نقطه سنجی در نظام معرفتی اسلام برشمرد و خاطرنشان کرد: مکتب امام باید به خوبی معلوم شود تا از دیگری ها جدا گردد. مقام معظم رهبری برای روشن سازی این مکتب مهمترین ویژگی های آن را جدا از دوران پهلوی و عدم قرار گرفتن ذیل گفتمان غرب اعلام می کنند. ایشان معتقدند که مکتب امام منظومه ای است که نه امتداد جریان پهلوی است و نه ذیل مکتب غرب قرار می گیرد. همچنین ایشان جوهر مکتب امام را جمع بین دین و دنیا می دانند.

وی جمع بین دین و دنیا را از علل ماهیت مکتب امام دانست و بیان داشت: در این جاست که موجودی جدید در اثر ترکیب و جمع شدن دین و دنیا حاصل می شود.

مکتب امام(ره) دوگانه های دشواری را با هم جمع بست

قنبریان افزود: توحید و کرامت انسان، مشیت الهی و همت مردم، معنویت و رأی مردم، اجرای احکام الهی در کنار رعایت اقتضائات و مصلحت های عمومی، رعایت حال ضعفا و اصرار بر عدالت اقتصادی در کنار تولید ثروت که می شود جمع بین عدالت و پیشرفت و نیز انسجام و وحدت ملی در کنار تنوع آرا و گرایش های مختلف از جمله دوگانه های دشواری است که مکتب امام آن ها را حل کرده است.

وی در ادامه یادآور شد: جمع بین تقوا و طهارت مسئولان و کارشناسی و کاربلدی آن ها، جمع بین معنویت و عقلانیت و همچنین جمع بین ملت و امت نیز از دیگر دوگانه های جمع شده در مکتب امام است. مقام معظم رهبری به عنوان شاگرد بلافصل این مکتب نیز به خوبی این نقطه ها را دنبال کرده اند.

پژوهشگر انقلاب اسلامی گفت: باید ویژگی های مکتب امام را به خوبی بشناسیم تا از کج فهمی در مورد آن جلوگیری شود. این شناخت را از شاگرد و جانشین خلف ایشان یعنی مقام معظم رهبری می توان کسب کرد.

وی با اشاره به برخی از ویژگی های منحصر به فرد امام خمینی(ره) ادامه داد: ایشان هم در زمینه های اخلاقی و تهذیبی شاخص اند و هم از نظر علمی در حوزه های فلسفی و فقهی از علمای بزرگ تاریخ تشیع هستند.

مکتب یعنی هم عرفان و هم فلسفه

قنبریان گفت: مکتب یعنی هم عرفان و هم فلسفه؛ مکتب می بایست دوگانه هایی که در چشم اولیه با هم ناسازگارند، با هم جمع کند و بتواند مسیر سعادت بشر را در کنار حیات دنیوی آن ها ترسیم نماید.

وی با بیان اینکه لازم است تمایزهای امام با سایر علما را بشناسیم، خاطرنشان کرد: می بایست حتماً مکتب امام را با نیت شناخت ویژگی های آن و اثباتاً بشناسیم. البته این شناخت هرگز نباید موجب رد کردن یا بدبینی ما نسبت به سایر علما گردد.

رهبر معظم انقلاب: دین نمی تواند غیر از دنیا وجهه دیگری برای ادای رسالت خود پیدا کند

این استاد حوزه ادامه داد: مقام معظم رهبری می فرمایند: دین نمی تواند غیر از دنیا وجهه دیگری برای ادای رسالت خود پیدا کند. دین محتاج دنیاست. در نهج البلاغه شریف درباره ملائکه آمده است که «هم اسراء الایمان»؛ آن ها اسیران ایمانند ولی آن جا سرای دینداری نیست و دین و تشریع برای جاری شدن نیازمند نشئه مُلک و دنیاست.

وی با تأکید بر اتحاد ماده و صورت دنیا و دین در اندیشه های حضرت امام(ره) اظهار کرد: این وحدت را حضرت امام خمینی برای زندگی کردن بشر در عالم دنیا ارائه کردند تا مردم هم بتوانند با رفاه زندگی کنند و هم به سعادت اخروی نائل شوند.

حرف نوی انقلاب اسلامی

قنبریان بیان داشت: دوگانه توحید و کرامت در مجموعه فیشی با عنوان "حرف نوی انقلاب اسلامی" در سایت مقام معظم رهبری قابل مشاهده است. اگر به شعار توحید به تنهایی بسنده کنیم کار به شرک و تکفیر و فسق کشیده می شود. اما انقلاب اسلامی توحید را با کرامت انسانی جمع کرد. در نقطه از عالم به اسم کرامت انسانی ایستاده اند و کل توحید و غیب را انکار کرده اند و در طرفی دیگر از عالم به اسم توحید دارند آدم می کشند و آدم اصلاً برایشان ارزشی ندارد. اما این مکتب خمینی است که توحید و کرامت انسان را با هم جمع کرده است.

وی افزود: جمع بین مشیت الهی و همت مردم نیز یکی دیگر از دوگانه هایی است که مکتب امام در نظریه ای منسجم آن ها را با هم آورده است که رهبر معظم انقلاب در پیام اخیرشان به مجلس خبرگان رهبری مورد تصریح قرار گرفت. مقام معظم رهبری مکتب پرداز دقیقی هستند که طی سال های متمادی در تلاش بوده دیگری ها را از مکتب امام خمینی(ره) جدا کنند.

این پژوهشگر حوزوی با اشاره به اینکه حضرت امام خمینی(ره) قائل به تقدیر الهی و همت مردم به صورت توأمان بودند، گفت: امام راحل در این خصوص می فرمایند: مردم اینچنینی که در عهد با اسلام و ولایت هستند، هم زبان خدای متعال و هم مجرای ولایت او می باشند.

وی جامعه غیرمشرک و اهل کتاب را از منظر امام خمینی(ره) خارج از قید «اکثرهم لایعقلون» دانست و بیان داشت: این جامعه ولو دارای افراد سست ایمان و منافق است، اما باز هم جامعه اهل ایمان محسوب شده، در عهد با نبی و ولی بوده و هرگز ذیل «اکثرهم لایعقلون» قرار نمی گیرند. این از ویژگی های مکتب فکری امام است.

قنبریان در پرداخت به دوگانه معنویت و رأی مردم تصریح کرد: تلفیق آرای مردمی با ارزش های دینی نیز یکی دیگر این دوگانه هاست که در مکتب امام دیده می شود. بنا به فرموده مقام معظم رهبری این موضوع را حضرت امام از متن اسلام فهمید و در جای دیگری می فرمایند اگر متن اسلام نبود این مرد صریح و قاطع محال بود زیر بار آن برود.

وی ادامه داد: از نگاه امام خمینی(ره) حکومت بدون رضایت آحاد مردم مشروع نیست. این یعنی تعیین کنندگی رأی مردم و این اسلام رسول الله است. حضرت امام بیعت و انتخابات مردمی را یک ارتکاز می دانند که فقط مصادیق و شکل آن ها متفاوت شده است.

مصلحت پابرهنگان زمین

استاد حوزه علمیه قم گفت: اجرای احکام الهی در کنار اقتضائات و مصلحت های عمومی نیز یکی دیگر دوگانه های مدنظر حضرت امام است که از منظر رهبر معظم انقلاب مصلحت نظام، مصلحت اشخاص نبوده و خود امام نیز در اولین نامه ای که به مجمع تشخیص مصلحت نظام زدند گفتند مصلحت پابرهنگان زمین. مصلحت و احکام هم به دنبال تحقق احکام است و هم مقتضیات زمان و مصلحت ها را لحاظ می کند.

نه عدالت کمونیستی جوابگوست و نه پیشرفت لیبرالیستی

وی با تأکید بر اینکه از نگاه مقام معظم رهبری در منظومه فکری امام خمینی(ره) رعایت حال ضعفا و اصرار بر عدالت اقتصادی در کنار تولید ثروت نیز به وضوح دیده می شود، افزود: در بلوک غرب به دنبال پیشرفت رفتند و در بلوک شرق به سوی تحقق عدالت حرکت کردند، اما کار بلوک شرقی ها به اسم عدالت به توزیع عادلانه فقر کشیده شد و غربی ها هم وقتی رفتند پیشرفت کردند تا سرمایه های زمین را آشکار کرده و تولید ثروت نمایند، آن گاه فاصله فقر و غنا به گونه ای شد که دیگر با نظام مالیاتی و دفاتر بیمه و ... نمی توانند این فاصله را کم کنند. امام بزرگوار گفتند که هم پیشرفت و هم عدالت باهم باید دنبال شود. ایشان نظریه اش را هم ارائه دادند. این دو مقوله از مهمترین موضوعات دنیاست که نیازمند نظریه می باشد.

پیشرفت مردم پایه، مساوی است با عدالت

قنبریان خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری در مجموع صحبت هایشان به این جمع بندی می رسند که پیشرفت مردم پایه همان عدالت است. یعنی ما به دنبال پیشرفت هستیم، ولی اگر گسترش مالکیت عمومی بدهیم، آن گاه این امر هم پیشرفت و هم عدالت را به صورت توأم به دنبال خواهد داشت. این موضوع را ایشان در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی به خوبی لحاظ کرده اند.

وی افزود: انسجام و وحدت ملی به علاوه به رسمیت شناختن تنوع آرا و گرایش های مختلف نیز از دیگر دوگانه های دشواری است که در نقاط مختلف دنیا مورد بحث است. حضرت امام گفتند که هردوی این ها را باید مد نظر قرار داد و نه فقط به خلوص به تنهایی اهمیت داد و نه فقط وحدت را ملاک عمل قرار داد.

این استاد حوزه با تأکید بر جمع بسته شدن بین لزوم طهارت و تقوای مسئولان با کارشناس بودن آن ها در منظومه فکری امام خمینی(ره) اظهار کرد: در اندیشه های امام و مقام معظم رهبری یک رجل جمهوری اسلامی می بایست اهل تهذیب نفس باشد. نمی شود بگوییم ما چه کار به تهذیب نفس مسئولین داریم و از آن ها فقط می خواهیم کارشان را به درستی انجام دهند. حاکم خوب در اسلام شرط است و دعوای شهید بهشتی با لیبرال ها بر سر همین موضوع بود. ایشان می گفت: ما نیازمند به مخروط امامت عدل هستیم. یعنی فقط امام عادل کافی نیست و می بایست از نوک تا قاعده افرادی در رأس قرار بگیرند که اهل طهارت باشند تا کل این نظام بر مدار عدل و به سمت عدل بچرخد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: معنویت و عقلانیت و شریعت در کنار خرد جمعی یکی دیگر از شاخص های حکومت اسلامی از منظر امامین انقلاب اسلامی است. همچنین جمع بین ملت و امت که ظهور و بروز آن را بنا به فرموده خود مقام معظم رهبری شهید در حاج قاسم سلیمانی دیدیم. رهبر معظم انقلاب در مورد این شهید بزرگوار می فرمایند این آدم ملی ترین آدم ما و در عین حال امتی ترین آدم بود.