خبرگزاری حوزه | انسان موجودی اجتماعی است و به دلیل ارتباطی که با دیگران دارد گاهی در تعاملات و روابطش دچار چالش‌های اخلاقی می‌گردد. از جمله چالش‌های اخلاقی که انسان با آن درگیر می‌شود موضوع غیبت است. غیبت از گناهان کبیره و به معنای بدگویی پشت سر دیگران بوده و در اسلام به‌شدت از آن نهی شده است. بر اساس روایات، اگر فردی حقِ دیگران را به هر نحوی تضییع نماید و صاحب حق را راضی نکند یا از او حلالیت نطلبد همچنان آن حق پابرجاست و خداوند هرگز از حق‌الناس نمی‌گذرد.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی پای بخش زیادی از ارتباطات و تعاملات انسان به فضای مجازی باز شده است. از نگاه اسلام همان حقوقی که در فضای حقیقی برای افراد تعریف می‌شود به شکل کامل در فضای مجازی نیز موضوعیت دارد و چه‌بسا لازم است که انسان حتی در فضای مجازی حساسیت بیشتری نسبت به رعایت حقوق دیگران داشته باشد؛ زیرا فضای مجازی پتانسیل برخی از گناهان را بیشتر از فضای حقیقی دارد.

بعضی از گناهان به‌گونه‌ای هستند که در فضای مجازی بیشتر از فضای حقیقی انجام می‌شوند؛ به‌عنوان‌مثال دررابطه‌با غیبت و بدگویی، چه‌بسا در فضای حقیقی ممکن است انسان به دلیل ملاحظاتی مثل نگرانی از روبه‌روشدن با افراد و یا رسیدن غیبت به گوش صاحبش، از گفتن برخی از حرف‌ها اجتناب کند؛ اما در فضای مجازی به دلیل این‌که هیچ‌یک از این محدودیت‌ها وجود ندارد و افراد خود را آزاد می‌بینند به‌راحتی شروع به بدگویی دیگران می‌کنند و به‌هیچ‌وجه ترسی از غیبت ندارند.

متأسفانه امروزه در فضای مجازی شاهدیم که غیبت و بدگویی پشت سر افراد، به‌آسانی انجام می‌گیرد. وقتی انسان در فضای حقیقی به گناه غیبت مبتلا می‌شود ممکن است این غیبت در فضای محدود و کوچکی همچون خانواده یا جمع دوستان انجام گیرد؛ اما تصور کنید شما در یک گروه در فضای مجازی شروع به غیبت و بدگویی از دیگران می‌کنید؛ تعداد افراد شنوندهٔ این غیبت طبیعتاً در فضای مجازی بسیار بیشتر از فضای حقیقی است و به همین دلیل گناه آن غیبت بیشتر خواهد بود.

از آنجا که گناهان اخلاقی همچون دانه‌های یک زنجیر به هم متصل‌اند گاهی غیبت‌ها، زمینه قضاوت‌ها را فراهم می‌کنند و گاه قضاوت‌ها، زمینه‌ای برای غیبت می‌شوند. باتوجه‌به این‌که در فضای مجازی افراد اطلاعات متعددی را در مورد دیگران، بدون درنظرگرفتن صحت‌وسقم موضوع منتشر می‌کنند ممکن است در وهلهٔ اول بستر قضاوت افراد فراهم شده و نهایتاً فراهم‌شدن بستر قضاوت، انسان را به غیبت‌کردن وادار نماید.

از منظر اسلام انسان صرفاً از طریق زبان دچار غیبت نمی‌شود؛ بلکه انسان می‌تواند گاهی با گفتن، نوشتن، شنیدن و حتی با ایماواشاره به بدگویی از دیگران مبادرت ورزد. در فضای مجازی نیز این تنوع در غیبت وجود دارد به این صورت که متنی را نوشته یا ارسال می‌کنیم و نویسندهٔ غیبت هستیم و گاهی متنی را از وبلاگی می‌خوانیم و یا صوتی را می‌شنویم و جزءِ شنوندگان غیبت هستیم و گاه نیز با ارسال یک کلیپ یا فیلم یا صوت از شخصی به معرفی بدی‌های آن شخص می‌پردازیم و از او بدگویی می‌کنیم و یا گاهی کسی در حیطه خصوصی صوتی را فرستاده و ما با انتشار آن از بدی‌های او پرده برمی‌داریم، این پرده‌برداری از رفتار زشت دیگران یعنی بدگویی و غیبت آن‌ها.

یکی از تأثیرات منفی فضای مجازی این است که گاه غیبت‌ها تا آخر عمر ماندگار می‌شوند. به‌عنوان‌مثال اگر شما در جایی یک کامنت یا نوشته و یا بدگویی از دیگران منتشر کنید و خودتان توان ویرایش آن را نداشته باشید و یا آن را ارسال کرده و فراموش کنید در کجا یا کدام گروه بوده؛ چه‌بسا این آثار تا ابد در فضای مجازی ثبت می‌شود و هر کس آن متن را بخواند همواره آن غیبت، زنده شده و دوباره گناهی بر گناهان شما افزوده می‌شود یعنی شاید در فضای حقیقی سخنی بگویید و بعد از مدتی فراموش و تمام شود؛ اما در فضای مجازی چون سخنتان مکتوب است و ثبت می‌شود، آن گناه به‌مراتب بیشتر است؛ چون با هر بار به‌روزشدن آن صفحه، گویا آن غیبت و گناه به‌روز می‌شود.

بنابراین، بهتر آن است که آدمی باتوجه‌به آثار سوء غیبت مانند: رسوایی میان مردم، افتادن از چشم مردم، ایجاد بغض و دشمنی در بین انسان‌ها و خلود در آتش و نیز با استفاده از تربیتِ نَفس و محاسبه و مراقبه از غیبت خودداری کند.

نفیسه جلالی