به گزارش خبرگزاری حوزه، مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «عُجب و تکبر و راههای مبارزه با آن» پرداختند که متن آن بدین شرح است:
خلوص حالتی نفسانی است که بر اعمال عارض می‌شود. در این زمینه آیات و روایات متعددی به حد استفاضه وارد شده است. هر یک از بندگان خوب خدا که به مقامی رسیده‌اند، به سبب خلوص در عمل بوده است؛ اخلاص به عمل ارزش می‌بخشد.
در کتاب الکافی، از کتب معتبر شیعه، روایت شده است: شخصی می‌گوید از حضرت موسی بن جعفر علیه‌السلام درباره عُجب سؤال کردم.
حضرت فرمودند: «عُجب ضد خلوص است و عمل را فاسد می‌کند».
اخلاص سبب تفاوت در ثواب اعمال است. از پیامبر اکرم صلی‌الله علیه‌وآله پرسیدند: «کسی که به زیارت فرزند شما، امام حسین علیه‌السلام برود چه ثوابی دارد؟»
حضرت فرمودند: «هر قدم به اندازه یک حج و یک عمره ثواب دارد.» سائل پرسید: «هر قدم یک حج و یک عمره؟!»
فرمودند: «دو حج و دو عمره.» سائل باز از روی تعجب پرسید: «دو حج و دو عمره؟!»
فرمودند: «سه حج و سه عمره.» و چون باز تعجب کرد، حضرت فرمودند: «نود حج و نود عمره.».
خوشا به حال کسانی که پیاده به کربلا می‌روند؛ البته آنان که با وسیله نقلیه می‌روند نیز از فضل خدا ناامید نباشند؛ خداوند مهربان است و ان‌شاءالله همان ثواب را عطا می‌کند. این‌ها وسیله سعادتمند شدن انسان است.
زیارت پیاده به نجف دو برابر ثواب دارد، یعنی صد و هشتاد حج در هر قدم. این که حضرت ابتدا یک حج و سپس ثواب بیشتری را بیان می‌کنند، نه از روی اشتباه یا پشیمانی، بلکه همه این اعداد صحیح است.
در روایت آمده که هر کس به زیارت امام رضا علیه‌السلام برود، اجر هفتاد حج مقبول را دارد. وقتی راوی تعجب کرد، حضرت فرمودند: «بلکه هفتاد هزار حج مقبول».
در نامه‌ای به امام رضا علیه‌السلام نوشتند که ثواب زیارت ایشان چیست؟ حضرت فرمودند: «ثواب هزار حج دارد.» وقتی این مطلب را خدمت امام جواد علیه‌السلام نقل کردند، ایشان فرمودند: «ثواب هزار هزار حج دارد».
تفاوت ثواب زیارت در روایات مختلف به دلیل درجات اخلاص است. هر چه عمل خالص‌تر باشد، ثواب بیشتری دارد.
به همین دلیل ثواب زیارت برخی یک حج و برخی دیگر به دلیل خلوص بیشتر، هزار حج است.
اخلاص که سبب ارزش عمل می‌شود، فاسدکننده‌هایی نیز دارد:
۱. ریا: ارزش عمل را از بین می‌برد؛ لذا به صدقه دادن پنهانی توصیه شده تا هم آبروی نیازمند و هم عمل صدقه‌دهنده حفظ شود.
۲. عُجب: مانند آنکه کسی در خلوت نماز بخواند و ریا نکند، اما به خود ببالد و خود را انسانی بسیار خوب بپندارد.
پیامبر اکرم صلی‌الله علیه‌وآله سه صفت هلاک‌کننده را بیان فرمودند:
۱. بخل که انسان را بدبخت می‌کند. بخل فقط در مال نیست؛ مثلاً خودداری از آموزش علم به دیگران نیز بخل است.
۲. پیروی از هوای نفس
۳. عُجب که انسان خود را از همه برتر بداند.
در روایت است که مؤمن باید خود را از همه کمتر ببیند. در پاسخ به چگونگی این امر، معصوم فرمودند: «انسان‌ها سه دسته‌اند»:
- بزرگ‌ترها که عبادتشان بیشتر است
- کوچک‌ترها که به دلیل عمر کمتر، گناهانشان کمتر است
- هم‌سن‌ها که از باطنشان بی‌خبریم، در حالی که از گناهان خود آگاهیم».
پس همه از ما بهترند و جای تکبر نیست. به یکدیگر که می‌رسید سلام کنید، زیرا سلام از شعائر اسلام است.
