به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، عصر امروز یکشنبه ۲۵ آذرماه در آیین اختتامیهٔ پنجمین همایش علوم انسانی ـ اسلامی پژوهش و فناوری که توسط مجمع پژوهشگاه‌های علوم انسانی در سالن شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم برگزار شد، با بیان اینکه امروز هوش مصنوعی مهم‌ترین تجلی از فضای جدید دیجیتال و فضای فناوری است، اظهار کرد: در هر دوره‌ای فناوری سرآمد می‌شود؛ زمانی کامپیوتر، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، در دوره‌هایی نیز بحث‌هایی مانند متاورس و بلاک‌چین در رأس قرار گرفتند و شاید خیلی از فعالیت‌های دیگر را تحت چتر خود گرفتند. اکنون به نظر می‌رسد هوش مصنوعی این جایگاه را پیدا کرده و قابل‌پیش‌بینی هم است؛ البته در آینده با فناوری متفاوتی که یا از دل هوش مصنوعی برمی‌آید یا در کنار آن شکل می‌گیرد، روبه‌رو خواهیم شد.

مطالعات بنیادین و نظری، نخستین گام در عرصهٔ هوش مصنوعی

استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در هر دوره‌ای فناوری نوینی ظهور و بروز می‌کند که می‌توان از ظرفیت‌های آن بهترین استفاده را بُرد و امروز ظاهراً مهم‌ترین فرصت، عرصهٔ هوش مصنوعی است؛ لذا مراکز علوم اسلامی و انسانی می‌توانند دو مواجهه با عرصهٔ هوش مصنوعی داشته باشند که یک مواجهه، مطالعات بنیادین و نظری است.

وی به برخی از مطالعات نظری در عرصهٔ هوش مصنوعی اشاره و بیان کرد: پرداختن به مباحثی مثل فلسفهٔ هوش مصنوعی، اخلاق هوش مصنوعی، ‌ فقه هوش مصنوعی، ‌ آینده‌پژوهی هوش مصنوعی و بحث‌هایی از این قبیل، در شرایط فعلی ضرروی است.

ضرورت آینده‌پژوهی در حوزهٔ هوش مصنوعی

وی آینده‌پژوهی در حوزهٔ هوش مصنوعی را ضروری دانست و عنوان کرد: اقدامی که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در دستور کار دارد، ایجاد بستر استفاده از این فناوری توسط مراکزی است که به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در حوزهٔ علوم اسلامی و انسانی مشغول‌اند. به نظر می‌رسد بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی را باز در دو قسم و ساحت می‌توان دنبال کرد که یک ساحت، استفاده از ظرفیت‌های ابزارها و محیط‌های جهانی است، به این صورت که بتوانیم به‌خوبی از آنها بهره بگیریم، دوم هم زمینه‌سازی و تولید ابزارها در این زمینه است.

دو چالش پیش‌ رو در بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی

حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی با اشاره به اینکه در بهره‌گیری از ظرفیت هوش مصنوعی با دو چالش مواجه هستیم، عنوان کرد: اول اینکه پژوهشگران و مراکز، آشنایی لازم با ظرفیت‌های استفاده از هوش مصنوعی را کسب نکرده‌اند. بسیاری از اوقات، بیشترین استفادهٔ محققان از این ابزارها جنبهٔ سرگرمی دارد و متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم بسیاری از چالش‌ها را با استفاده از این ظرفیت برطرف کنیم.

وی اضافه کرد: به‌منظور بهره‌گیری بیشتر و بهتر از ظرفیت‌های هوش مصنوعی، یک درگاه دسترسی به سامانه‌های جهانی در مرکز تحقیقات کامپیوتری نور ایجاد کردیم. در حال حاضر، مهم‌ترین سامانه‌های جهانی هوش مصنوعی تحریم هستند و ما به هیچ‌کدام دسترسی نداریم، به همین دلیل به‌دنبال تولید ابزاری هستیم که دسترسی‌ها را تسهیل کند و مشکل تحریمی نداشته باشد.

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی گفت: چالش دوم اینکه دسترسی به این سامانه‌ها، مستلزم پرداخت هزینهٔ دلاری با سازوکارهای جهانی است که ما دسترسی نداریم تا این چالش را به‌نحوی حل کنیم و با مقرون‌به‌صرفه‌ترین شکل ایجاد شود. یک نسخهٔ آزمایشی‌ پرتال دسترسی به سامانه‌های هوش مصنوعی به‌زودی آماده می‌شود و ما امیدواریم بتوانیم در مدت‌زمان کوتاه و قابل‌قبولی نسخهٔ اولیهٔ آن را در اختیار مخاطبان قرار دهیم؛ به‌اضافهٔ اینکه در کنار آن، طیفی از استفاده‌های موردنیاز مراکز آموزشی و پژوهشی حوزهٔ علوم انسانی و اسلامی را در قالب تبدیل به ابزار فراهم کنیم. فرض کنید اگر بحث ocr هست، بحث ترجمه هست، مباحث دیگری که می‌شود تصور کرد، اینها را بتوانیم در آن بگنجانیم تا استفاده از این ابزار تسهیل شود.

بحث آموزش، دومین گام در عرصهٔ هوش مصنوعی

وی گفت: حوزهٔ دوم، بحث آموزش است که در این زمینه سرفصل‌هایی طراحی شده. ‌ آموزش‌هایی که صورت می‌گیرد، بعضی اوقات خیلی نظری هستند و به بهره‌برداری کمکی نمی‌کنند، بعضی اوقات هم جنبه‌هایی که آموزش می‌دهند، مشکلی را حل نمی‌کند. امیدواریم در یک دورهٔ پنج‌جلسه‌ای که تعریف شده است و به‌مرور در مراکز مختلف، به‌خصوص مراکز حوزوی آموزش آغاز می‌شود، بتوانیم در رفع این چالش کمک کنیم.

اقدامات صورت‌گرفته در حوزهٔ کاربردی‌سازی ظرفیت‌های موجود

عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه به حوزهٔ کاربردی‌سازی ظرفیت‌های موجود اشاره و تصریح کرد: در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) یکسری از فرایندها به‌سمت استفاده از هوش مصنوعی سوق داده شدند. بسیاری از اقدامات که پیش از این با استفاده از ابزارهای مختلف انجام می‌شدند، امروز با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و با کیفیت بهتری در حال انجام است. این عرصه علاوه‌بر اینکه می‌تواند به بخش تولید شتاب بیشتری دهد، بر خروجی فعالیت‌ها و اقدامات در عرصه‌های مختلف نیز تأثیرگذار است.

حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی آماری از تولیدات علمی ـ پژوهشی ارائه داد و بیان کرد: حدود صدهزار مقالهٔ علمی ـ پژوهشی در حوزهٔ علوم انسانی و علوم اسلامی به زبان عربی ترجمه کردیم و امیدواریم در آیندهٔ نه‌چندان دور، مجموعه‌مقالات نورمگز را به زبان عربی و انگلیسی در فضای اینترنت داشته باشیم. همچنین بنا داریم تعداد قابل‌توجهی از مقالات عربی کشورهای اسلامی در حوزهٔ علوم انسانی و اسلامی را که در محدودهٔ جست‌وجوی محققان نیست، ترجمه و در دسترس قرار دهیم.

طراحی دستیار گفت وگوی قرآنی

وی ادامه داد: در زمینهٔ تولید مدل‌های زبانی، اگرچه امکانات ما با امکانات خیلی از مؤسسه‌ها و شرکت‌های خارجی قابل‌مقایسه نیست، به‌دلیل دارایی‌های دیتایی و اطلاعاتی‌مان می‌توانیم مطالب و ابزارهایی تولید کنیم که در حوزهٔ تخصصی بسیار کارآمدتر باشد. یکی از نمونه‌های این اقدام، تولید سامانهٔ «دین‌دان» به‌منظور پاسخ‌گویی به سؤالات دینی بود؛ نمونهٔ دیگر می‌تواند پروژهٔ مرکز در حوزهٔ جست‌وجوی احادیث باشد. به این ترتیب که اگر کسی عبارتی را جست‌وجو کرد، نزدیک‌ترین حدیث به وی ارائه شود. حوزهٔ دوم نیز بحث دستیار گفت‌وگوی قرآنی است با این رویکرد که براساس دیتاهای قرآنی که از ترجمه و تفسیر استخراج می‌شود، بتواند پاسخ‌گوی سؤالات باشد.

تولید دستیار پژوهشی نور، چشم‌انداز مرکز تحقیقات کامپیوتر علوم اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی به چشم‌انداز مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی اشاره و بیان کرد: چشم‌انداز ما تولید دستیار پژوهشی نور است، به‌طوری که می‌توان با استفاده از این ابزار، دربارهٔ نیازهای مختلف پژوهشی گفت‌وگو کرده و نتایج مستند و مستدل دریافت کرد. تلاش بر این است مجموعه خدماتی که ربات‌های گفت‌وگو می‌توانند برای کار پژوهشی ارائه کنند، در این ابزار ارائه شود. امیدواریم علاوه‌بر ارائهٔ خدمات، به‌زودی بتوانیم نتایج و خروجی اقدامات را در دسترس قرار دهیم.

۳۱۳/۱۷