به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت الاسلام محمدحسین ایراندوست، مدیر مسئول مجله مطالعات فقهی فلسفی در مقاله ای به موضوع «اختلالات پیری در نگاه سازمان بهداشت جهانی» پرداخت که متن آن تقدیم نگاه شما خواهد شد.

مقدمه:

اختلالات پیری، یکی از مباحث مطرح در آسیب‌شناسی روانی بوده که از اختلالات رایج به وجود آمده در دوران پیری و سالخوردگی بحث می‌کند.

در زمانهای دور و دراز جمعیتی از یونانیان و رومیان که از سواد و علم برخوردار بودند، «اختلالات پیری» را بیشتر به ساختمان جسمانیِ بشر نسبت می‌دادند. بعدها در اروپای قرون وسطی، برخی از عالمان بر این باور بودند که هرکس از پریشانی روانی رنج می‌برد، تسخیر شده نیروهای ماورایی است.

در اواسط قرن هجدهم، بتدریج پی بردند که برخی از اختلالات پیری در اصل روان‌شناختی هستند و با روش‌های روان‌شناختی می‌توان آن‌ها را درمان کرد. پس، این‌که شناخت ما از اختلالات پیری روشن باشد، به اعتقاداتی که در یک فرهنگ و دوران غالب هستند بستگی دارد.[۱] اغلب مردان پیر با بازنشستگی و کاهش قدرت جسمانی، احساس ناایمنی و از دست دادن مقام اجتماعی کرده و تصور می‌کنند که هیچکس به وجودشان نیاز ندارد و دیگران اهمیتی برای آنها قائل نیستند؛ ولی اگر آنها احساس اهمیت و ایمنی کنند، به احتمال زیاد در معرض ابتلای به امراض روانی و جسمی که در این سنین خیلی شایع است، قرار نخواهند گرفت.[۲]

سازمان جهانی بهداشت (به اختصار: WHO) که یکی از نخستین آژانس‌های سازمان ملل متحد است، در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۳ طی مقاله‌ای در سایت خود نکاتی مطرح نموده که در این مقاله کوتاه مورد بررسی قرار گرفته است.

پیری در آینه آمار سازمان بهداشت جهانی:

سازمان جهانی بهداشت در تاریخ ۲۰ اکتبر ۲۰۲۳ طی مقاله‌ای در سایت خودآماری را درخصوص جمعیت پیران در جهان اعلام کرده که به اختصار در چند بند زیر ذکر شده است:

الف- جمعیت جهان به سرعت در حال پیر شدن است[۳].

ب- در سال ۲۰۲۰، کمتر از یک میلیارد نفر در جهان ۶۰ سال یا بیشتر سن داشتند.

ج- این رقم تا سال ۲۰۳۰ به یک میلیارد و چهارصد میلیون خواهد رسید که نشان دهنده یک نفر از هر شش نفر در جهان است.

د- تا سال ۲۰۵۰، تعداد افراد ۶۰ سال و بالاتر دو برابر خواهد شد و به دو میلیارد و صدمیلیون نفر خواهد رسید.

هـ پیش بینی می شود تعداد افراد ۸۰ ساله یا بیشتر بین سال های ۲۰۲۰ تا ۲۰۵۰ سه برابر شود و به ۴۲۶ میلیون نفر برسد[۴].

سیاهه سازمان درباره اختلالات پیری:

۱- ضعف حواس: در این دوره از زندگی، حواس سالخوردگان زودتر تحت تاثیر قرار می‌گیرند. افراد سالخورده با دقت کمتری می‌بینند و می‌شنوند.

۲- اختلال اضطراب و افسردگی: سازمان جهانی بهداشت در این مقاله اعلام کرده که بسیاری از پیران در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی و اختلالات اضطرابی هستند.

۳- کاهش تحرک، درد مزمن، ضعف عمومی و زوال عقل: که ناگزیر برای کنترل آنها به نوعی مراقبت طولانی مدت نیاز دارند.

۴- بیماری همزمان: این اختلالات با بالا رفتن سن افراد بیشتر احتمال وقوع دارد و در نتیجه پیران باید چندین بیماری را همزمان تجربه کنند.

۵- مورد سوء استفاده واقع شدن: سوء استفاده از افراد مسن نیز یکی از مشکلات است. که شامل هر نوع آزار جسمی، کلامی، روانی، جنسی یا مالی و همچنین غفلت می شود. از هر شش سالمند، یک نفر سوء استفاده را تجربه می کند، که اغلب توسط مراقبین خود انجام می شود. سوء استفاده از افراد مسن عواقب جدی دارد و می تواند منجر به افسردگی و اضطراب شود.

بسیاری از افراد مسن مراقب همسرانی هستند که بیماری های مزمنی مانند زوال عقل دارند. مسئولیت های چنین مراقبتی می تواند طاقت فرسا باشد و بر سلامت روان مراقب تأثیر بگذارد.

در سنین بالاتر، سلامت روان نه تنها توسط محیط‌های فیزیکی و اجتماعی، بلکه توسط تأثیرات تجمعی تجربیات اولیه زندگی و عوامل استرس‌زای خاص مرتبط با افزایش سن نیز شکل می‌گیرد. قرار گرفتن در معرض ناملایمات، از دست دادن قابل توجه ظرفیت درونی و کاهش توانایی عملکردی، همگی می توانند منجر به پریشانی روانی شوند.

افراد مسن بیشتر احتمال دارد که حوادث نامطلوب مانند سوگ، یا کاهش درآمد یا کاهش انگیزه را با بازنشستگی تجربه کنند. بسیاری از سالمندان در معرض ابتلا به پیری هستند که می‌تواند سلامت روان افراد را به طور جدی تحت تأثیر قرار دهد.

برخی از افراد مسن به دلیل شرایط زندگی وخیم، سلامت جسمانی ضعیف یا عدم دسترسی به خدمات و پشتیبانی با کیفیت، در معرض خطر بیشتری برای افسردگی و اضطراب قرار گیرند. اما این اختلالات کمتر شامل افرادی است که در محیط‌های بشردوستانه زندگی می‌کنند. این افراد باید مسن تر شوند.

استراتژی‌های ارتقا و پیشگیری سلامت روان برای سالمندان بر حمایت از پیری سالم متمرکز است. این به معنای ایجاد محیط‌های فیزیکی و اجتماعی است که از رفاه حمایت می‌کند و افراد را قادر می‌سازد تا با وجود از دست دادن ظرفیت، کارهایی را که برایشان مهم است انجام دهند.

انزوای اجتماعی:

در این میان «انزوای اجتماعی» از درجه اهمیت بالاتری برخوردار است. و سازمان جهانی بهداشت هم بطور جداگانه و با تاکید به این اختلال اشاره کرده است.

محققان در تعریف «انزوای اجتماعی» گفته اند: انزوای اجتماعی حالتی از عدم تماس کامل یا تقریباً کامل بین فرد و جامعه است. انزوای اجتماعی با تنهایی متفاوت است که نشان دهنده عدم تماس موقت و غیرارادی با سایر انسان های جهان است[۵]. انزوای اجتماعی می تواند برای افراد در هر سنی یک مسئله باشد، اگرچه علائمِ آن ممکن است بر اساس گروه سنی متفاوت باشد.

انزوای اجتماعی واقعی در طول سال ها و دهه ها می تواند یک بیماری مزمن و خطرناک باشد که بر تمام جنبه های وجودی یک فرد تأثیر می گذارد. انزوای اجتماعی می تواند منجر به احساس تنهایی، ترس از دیگران یا عزت نفس منفی شود. عدم تماس مداوم انسانی نیز می تواند باعث درگیری با دوستان (پیرامونی) شود. فرد منزوی از نظر اجتماعی ممکن است گهگاه با اعضای خانواده صحبت کند یا با آنها مشکل ایجاد کند. اما این یک اختلال متداول برای پیران است.

سازمان جهانی بهداشت اعلام کرده که «انزوای اجتماعی»، حدود یک چهارم افراد مسن را تحت تاثیر قرار می دهد، «انزوای اجتماعی» برای پیران یکی از عوامل کلیدی و خطرناک برای سلامت روان در زندگی آنهاست. برای افراد مسن تر، ارتباط اجتماعی برای کاهش عوامل خطر مانند انزوای اجتماعی و تنهایی بسیار مهم است.

در این مرحله از زندگی، فعالیت های اجتماعی معنادار می تواند به طور قابل توجهی سلامت روان مثبت، رضایت از زندگی و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. فعالیتهای اجتماعی می توانند علائم افسردگی را کاهش دهند

از نظر سازمان، مداخلات حمایتی برای جلوگیری از «انزوای اجتماعی» در سالخوردگان عبارتند از: طرح‌های دوست‌یابی، گروه‌های حمایتی و اجتماعی، آموزش مهارت‌های اجتماعی، گروه‌های هنری خلاق، خدمات آموزشی و فراغتی و برنامه‌های داوطلبانه .

یکی از منابع علمی سازمان جهانی بهداشت مقالات محققانی مانند «هونگ تئو»، «هوی چنگ» است که تحت عنوان «شیوع جهانی انزوای اجتماعی در میان افراد مسن ساکن جامعه» در سال ۲۰۲۳ منتشر نمودند. طبق نظر این پژوهشگران، در حالی که جمعیت جهان پیر می شود، انزوای اجتماعی در سطح جهان همچنان در حال افزایش است.

با این حال، هیچ بررسی در مورد شیوع انزوای اجتماعی در میان افراد مسن ساکن جامعه وجود ندارد و شیوع جهانی همچنان نامشخص است. هدف آنها تخمین شیوع جهانی انزوای اجتماعی در میان سالمندان ساکن جامعه و شناسایی متغیرهای کمکی بالقوه از جمله ویژگی‌های مطالعه (تنوع روش‌شناختی) یا جمعیت‌ها (تنوع بالینی) است که به ناهمگونی کمک می‌کنند.[۶]

این پژوهشگران با مرور در هفت موتور جستجو و پایگاه‌های اطلاعاتی و با استفاده از نرم افزارهای پیشرفته آماری برای محاسبه میزان شیوع از مدل اثرات تصادفی استفاده کردند. و نهایتا به این نتیجه رسیدند که در دوران «پسا لیبرالیسم»، افراد مسن بیشتری زندگی در جهان انزوا و تنهایی را انتخاب می‌کنند و به انزوای اجتماعی مبتلا می شوند.

افزایش تعداد افراد مسن‌تر که به تنهایی زندگی می‌کنند، نشان‌دهنده خطر بالاتری برای بزرگسالان منزوی اجتماعی در جامعه است .انزوای اجتماعی به عنوان فقدان عینی تماس اجتماعی و تعامل با دوستان، اعضای خانواده یا جامعه تعریف می شود.

فقدان شبکه اجتماعی با دیگران، فرد را از داشتن یک گروه اجتماعی حامی که حمایت عملی و عاطفی به موقع ارائه می کنند، محروم می کند. و این نگران کننده است که محرومیت طولانی مدت از این روابط می تواند منجر به مشکلاتی در مشارکت اجتماعی مدنی، عدم مشارکت در فعالیت های اجتماعی و در نهایت طرد اجتماعی شود[۷].

انزوای اجتماعی با چنین سبک زندگی مرتبط است:

الف- بی تحرکی، بی جنبشی و بدون پویایی

ب- سیگار کشیدن، دودکردن، اعتیاد عمیق

ج- چاقی، اضافه وزن و فربهی

علاوه بر این، انزوای اجتماعی یک عامل خطر مهم برای ابتلا به بیماری های قلبی عروقی است[۸]. افراد منزوی از نظر اجتماعی سطوح پروتئین واکنشی سی یا سی. آر. پی را افزایش می دهند و این پروتئین در روماتیسم و التهاب و تورم حاد در خون آزاد می‌شود که در حالت طبیعی به میزان بسیار کم در پلاسما موجود است که تقریباً دو برابر سطح همتایان غیر اجتماعی آنها جدا شده است.

غلظت بالاتر این پروتئین نشان دهنده سطح بیشتری از التهاب در بدن فرد است و خطر بروز حوادث قلبی را افزایش می دهد[۹] یک مطالعه همگروهی اخیر شامل ۲۵۴۸۲ ژاپنی نشان داد که شیوع انزوای اجتماعی از ۲۱ درصد قبل از بیماری کرونا به ۲۸ درصد پس از بیماری کرونا در سال ۲۰۱۹ افزایش یافته است که نشان دهنده بدتر شدن مشکل در طول زمان است.

افزایش انزوای اجتماعی بار قابل توجهی را بر دوش اقتصادهای ملی وارد می کند. طبق مطالعه انجمن آمریکایی بازنشستگان، هزینه اضافی فدرال برای سالمندان منزوی اجتماعی سالانه ۶.۷ میلیارد دلار برای دولت ایالات متحده هزینه داشته است[۱۰]

پنج راهبرد مهم ارتقاء سلامتِ پیران

از نظر سازمان بهداشت جهانی راهبردهای کلیدی ارتقاء سلامت روان و پیشگیری برای پیری سالم عبارتند از:

۱- اقداماتی برای کاهش ناامنی مالی و نابرابری درآمد؛

۲- برنامه هایی برای تضمین مسکن ایمن و در دسترس، ساختمان های عمومی و حمل و نقل؛

۳- حمایت اجتماعی از سالمندان و مراقبان آنها؛

۴- حمایت از رفتارهای سالم، به ویژه داشتن یک رژیم غذایی متعادل، فعالیت بدنی، پرهیز از دخانیات و کاهش مصرف الکل؛

۵- برنامه‌های بهداشتی و اجتماعی با هدف گروه‌های آسیب‌پذیر مانند کسانی که به تنهایی یا در مناطق دورافتاده زندگی می‌کنند و کسانی که با شرایط سلامت مزمن زندگی می‌کنند.

مداخلات کلیدی شامل سیاست ها و قوانین ضد تبعیض، مداخلات آموزشی و فعالیت های بین نسلی ضرور است. طیف وسیعی از مداخلات مراقبتی - از جمله مراقبت موقت، مشاوره، آموزش، حمایت مالی و مداخلات روانی - می تواند مراقبین را برای حفظ یک رابطه مراقبتی خوب و سالم که از سوء استفاده از افراد مسن جلوگیری می کند، حمایت کند.[۱۱]

سازوکارهای مراقبتی از نگاه سازمان بهداشت جهانی

برخی از سازوکارهای مراقبتی چنین است:

۱- تشخیص: شناخت و درمان سریع شرایط سلامت روان در افراد مسن ضروری است.

۲- مراقبت استاندارد: مراقبت‌ها باید از استانداردهای یکپارچه برای سالمندان پیروی کند، که در هر فرهنگ و جامعه و قومیتی متفاوت است.

۳- طول مراقبت: یکی از الزامات مراقبتی طول مراقبت است. باید بر مراقبت طولانی مدت از سالمندانی که با شرایط سلامت روانی و کاهش ظرفیت درونی زندگی می کنند کوشش کرد.

۴- آموزش: یکی از سازوکارها، آموزش و حمایت از مراقبین متمرکز است. . معمولاً ترکیبی از مداخلات سلامت روان در کنار سایر حمایت‌ها برای رسیدگی به سلامت، مراقبت شخصی و نیازهای اجتماعی افراد توصیه می‌شود.

۵- ممانعت از سوء استفاده: پاسخ به سوء استفاده از افراد مسن نیز حیاتی است. مداخلات امیدوارکننده شامل گزارش اجباری سوء استفاده، وجود گروه های خودیاری، نیروهای خَیر و نیکوکار، پناهگاه ها و اردوگاههای اضطراری، ارائه برنامه های آموزشی و روانی برای سوء استفاده کنندگان، آموزش ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی و سایر مداخلات حمایتی به پیران، ضرورت دارد.[۱۲]

منابع و مآخذ: