به اتفاق شما مخاطبان ارجمند گوشه‌هایی از فضیلت این ماه پرخیر و برکت را مرور می‌کنیم.
ماه شعبان در روایات
بْنِ فَضَّالٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَأَلْتُ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا(ع) عَنْ لَیْلَةِ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ قَالَ هِیَ لَیْلَةٌ یُعْتِقُ اللَّهُ فِیهَا الرِّقَابَ مِنَ النَّارِ وَ یَغْفِرُ فِیهَا الذُّنُوبَ الْکَبَائِرَ قُلْتُ فَهَلْ فِیهَا صَلَاةٌ زِیَادَةً عَلَى سَائِرِ اللَّیَالِی فَقَالَ لَیْسَ فِیهَا شَیْءٌ مُوَظَّفٌ وَ لَکِنْ إِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَطَوَّعَ فِیهَا لِشَیْءٍ فَعَلَیْکَ بِصَلَاةِ جَعْفَرِ بْنِ أَبِی طَالِبٍ ع وَ أَکْثِرْ فِیهَا مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مِنَ الِاسْتِغْفَارِ وَ الدُّعَاءِ فَإِنَّ أَبِی ع کَانَ یَقُولُ الدُّعَاءُ فِیهَا مُسْتَجَابٌ قُلْتُ لَهُ إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إِنَّهَا لَیْلَةُ الصِّکَاکِ فَقَالَ ع تِلْکَ لَیْلَةُ الْقَدْرِ فِی شَهْرِ رَمَضَان.
بن فضال از پدرش روایت کرده که از على بن موسى الرضا «ع» پرسید از شب نیمه شعبان فرمود آن شبى است که خدا گردنها را از دوزخ آزاد کند و گناهان کبیره را در آن بیامرزد گفتم بیش از شبهاى دیگرى نمازى دارد، فرمود وظیفهاى در آن نیست ولى اگر خواهى نافله بخوانى بر تو باد بنماز جعفر بن ابى طالب و ذکر خدا را در آن فراوان کن با استغفار و دعاء زیرا پدرم میفرمود دعاء در آن مستجاب است گفتم مردم میگویند آن شب برات است فرمود آن شب شب قدر است در ماه رمضان. امالی شیخ صدوق ص27
فضیلت استغفاردر شعبان
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الرَّیَّانِ بْنِ الصَّلْتِ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ عَلِیَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا ع یَقُولُ مَنْ قَالَ فِی کُلِّ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ سَبْعِینَ مَرَّةً أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ وَ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ وَ أَدْخَلَهُ [أَحَلَّهُ] دَارَ الْقَرَار.
امام رضا (ع) میفرمود هر که در هر روز از شعبان هفتاد بار بگوید: «استغفر اللَّه و أسأله التوبة »خدا برائت از دوزخ و گذرنامه از صراط برایش نویسد. امالی شیخ صدوق ص628
پاداش صدقه در شعبان
حَسَنِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع أَنَّهُ قَالَ مَنْ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فِی شَعْبَانَ رَبَّاهَا اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ لَهُ کَمَا یُرَبِّی أَحَدُکُمْ فَصِیلَهُ حَتَّى یُوَافِیَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ قَدْ صَارَتْ لَهُ مِثْلُ أُحُد
امام صادق (ع) فرمود هر که در شعبان صدقهاى دهد خدا آن را بپرورد چنانچه یکى از شماها کره شترش را میپرورد تا روز قیامت آن را چون کوه دریابد. امالی شیخ صدوق ص628
الإمامُ الرِّضا علیه السلام : کانَ أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام لایَنامُ ثلاثَ لیالٍ : لَیلةَ ثلاثٍ وعِشرِینَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، ولَیلةَ الفِطرِ ، ولَیلةَ النِّصفِ مِن شَعبانَ ، وفیها تُقسَمُ الأرزاقُ والآجالُ وما یَکونُ فی السَّنَةِ .
امام رضا علیه السلام : امیر المؤمنین علیه السلام سه شب را نمى خوابید : شب بیست و سوم ماه رمضان ، شب عید فطر و شب نیمه ماه شعبان ؛ در این شبها ، روزیها تقسیم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد، تعیین مى شود .( البحار :٩٧ / ٨٨ / ١٥)
روزه ماه شعبان
عَنِ الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام : قَالَ صِیَامُ شَعْبَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یُکْثِرُ الصَّوْمَ فِی شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَ کَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَى مَا یَکُونُ لِمَنْ یَصُومُ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّةُ
امام صادق (علیه السلام) فرمودند : روزه شعبان ذخیره روز قیامت بنده است و هر بنده اى که در ماه شعبان زیاده روز بگیرد خداوند امر معیشت او را سامان بخشد و شرّ دشمن را از او دفع کند . (وسائل الشیعه ج : 10ص 505)
کلام امام سجاد در خصوص شعبان
از حضرت صادق علیه السلام روایت است که چون ماه شعبان فرا می‌رسید حضرت امام زین العابدین علیه السلام اصحاب خود را جمع مى نمود و مى فرمود :
اى اصحاب من مى دانید این چه ماهى است؛ این ماه شعبان است و حضرت رسول صَلَّى اللَّهِ عَلِیهِ وَ اله مى فرمود: شعبان ماه من است پس روزه بدارید در این ماه براى محبّت پیغمبر خود و براى تقرّب به سوى پروردگار خود بحقّ آن خدایى که جان «علىّ بن الحسین» به دست قدرت اوست سوگند یاد مى کنم که از پدرم حسین بن على عَلیهَ‌السَّلام شنیدم که فرمود: شنیدم از امیرالمؤ منین علیه السلام که «هر که روزه بگیرد شعبان را براى محبّت پیغمبر خدا و تقرّب بسوى خدا دوست دارد خدا او را و نزدیک گرداند او را به کرامت خود در روز قیامت و بهشت را براى او واجب گرداند.
بهترین اعمال ماه شعبان
از روایات استفاده مى شود که بهترین دعاها و ذکرها در این ماه استغفار است و هرکه هر روز از این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند مثل آنست که هفتاد هزار در ماههاى دیگر استغفار کند.
اعمال ماه شعبان
اعمال این ماه شریف بر دو قِسم است اعمال مشترکه و اعمال مختصه .
اعمال مشترکه ماه شعبان
اوّل: هر روز هفتاد مرتبه بگوید اَسْتَغْفِرُاللّهَ وَ اَسْئَلُهُ التَّوْبَةَ
دوّم :هر روز هفتاد مرتبه بگوید اَسْتَغْفِرُاللّهَ الَّذى لا اِلهَ اِلاّ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحیمُ الْحَىُّ الْقَیّوُمُ وَ اَتُوبُ اِلَیْهِ.
سوّم :تصدّق کند در این ماه اگرچه به نصف دانه خرمایى باشد تا حق تعالى بدن او را برآتش جهنّم حرام گرداند از حضرت صادق علیه السلام منقول است که از آن جناب سؤ ال کردند از فضیلت روزه رجب فرمود چرا غافلید از روزه شعبان، راوى عرض کرد یابن رَسول الله چه ثوابی دارد کسى که یک روز از شعبان را روزه بدارد فرمود به خدا قسم بهشت ثواب اوست عرض کرد یابن رسول الله بهترین اعمال در این ماه چیست فرمود تصدّق و استغفار هر که تصدّق کند در ماه شعبان حق تعالى آن را تربیت کند همچنانکه یکى از شما شتر بچّه اش را تربیت مى کند تا آنکه در روز قیامت برسد به صاحبش در حالتى که بقدر کوه اُحُد شده باشد .
ذکری برابر با هزار سال عبادت
چهارم :در تمام این ماه هزار بار بگوید لا اِلهَ اِلا اللّهُ وَلانَعْبُدُ اِلاّ اِیّاهُ مُخْلِصینَ لَهُ الدّینَ وَ لَوُ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ که ثواب بسیار دارد از جمله آنکه عبادت هزار ساله در نامه عملش بنویسند.
روزه دوشنبه و پنج شنبه
روزه دوشنبه و پنج شنبه این ماه براى حوائج دنیا و آخرت نافع است .
در هـر پـنـج شـنبه این ماه ، دو رکعت نماز کند در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید و بـعـد از سلام صد بار صلوات بفرستد. و روزه اش نیز فضیلت دارد و روایت شده که در هـر روز پـنـج شـنـبه ماه شعبان زینت مى کنند آسمانها را پس ملائکه عرض مى کنند خداوندا بـیـامـرز روزه داران ایـن روز را و دعـاى ایـشـان را مـستجاب گردان .
یکی از اعمالی که در این ماه مورد تاکید قرار گرفته فرستادن صلوات است که در روایات بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.
دعای جمعه آخر ماه شعبان
از روز جمعه آخر ماه تا آخر ماه (این دعا را) بخواند: اللهم ان لم تکن غفرت لنا فیما مضى من شعبان فاغفرلنا فیما بقى منه .
بعضی از اعمال روزها و شبهای ماه شعبان
روز اول : روزه اش فضیلت دارد و وارد شده که بهشت براى او حتما واجب مى گردد.
روز سـوم : روز مـبـارکـى اسـت و مـوافق مشهور روز ولادت با سعادت حضرت سیدالشهداء عـلیـه السـلام در مدینه منوره و در سال سوم هجری اسـت ، روزى اسـت کـه مـلائکـه آسـمـانـهـا بـه تهنیت پیامبر صلى الله علیه و آله به این مولود مسعود آمدند و از خاک قبرش براى جدش آوردند و آن جناب را تعزیت نیز گفتند و فطرس مـلک یـا (دردائیل ) پناه به آن طفل معصوم و امام مظلوم برد و حق تعالى او را ببخشید و به جـاى خـودش بـرگـردانـیـد.
بـراى روز سـوم چـنـد عـمـل اسـت :
1ـ روزه
2ـ خـوانـدن دعـاى : اللهـم انـى اسـئلک بـحق المولود فى هذا الیوم ...
3ـ خـوانـدن دعـاى (اللهـم انـت مـتـعـالى المـکان ..) و این آخرین دعائى است که حضرت امام حسین علیه السلام خواندند در آن روزى که کفار دور او را احاطه کرده بودند
و عـلمـاء ایـن دعـا را از دعـاهـاى روز سـوم ایـن مـاه گـرفـتـه انـد و بـدان کـه سـه دعـا نـقـل شـده کـه امـام حـسـیـن عـلیـه السـلام هـر سـه را در روز عـاشـوراء خـوانـدنـد.
اول دعـائى اسـت کـه در وقـت صـبح عاشوراء خواندند و دست به درگاه الهى بلند کرد و فـرمـود: (اللهـم انـت ثـقـتـى فـى کـل کـرب ...
دوم این دعا است که تعلیم امام زین العـابدین علیه السلام فرمود در آن روز در وقتى که آن حضرت را (خون ) در برگرفت و خونها از بدن مبارکش مى جوشید
:بحق یس و القرآن الحکیم و بحق طه و القرآن العظیم یا من یقدر على حوائج السائلین یا من یعلم ما فى الضمیر یا منفس عن المکروبین یا مفرج عـن المـغـمـومـین یا راحم الشیخ الکبیر یا رازق الطفل الصغیر یا من لا یحتاج الى التفسیر صل على محمد و آل محمد و افعل بى کذا و کذا.
شب نیمه شعبان
شـب بـسـیـار مـبـارکـى اسـت و بـعـد از شـب قـدر افـضـل لیـالى اسـت و حـق تـعـالى بفضل خویش در این شب به بندگان خود عطا مرحمت فرماید و گناهان ایشان را بیامرزد و سـائلى را از درگـاه خویش رد نکند مگر آنکه معصیتى از خدا طلب نماید و روایت است که ؛ از اول ایـن شـب تـا آخـر آن از جانب حق تعالى ندا مى رسد که آیا استغفار کننده اى هست که طـلب آمرزش کند از گناهان خود تا من او را بیامرزم آیا کسى هست که طلب روزى کند تا من او را روزى دهم .
و از جمله برکات این شب مبارک آن است که ولادت با سعادت سلطان عصر امـام زمـان ــارواحـنـا له الفـداءـ در سـحـر ایـن شـب (در) سال 255 (دویست و پنجاه و پنج ) در سرمن راى (سامراء) واقع شده و باعث مزید شرافت ایـن لیـله مـبـارکـه شـده
اعمال شب نیمه شعبان
1ـ غـسـل اسـت کـه بـاعث تخفیف گناهان مى شود.
2ـ احیاء این شب است به نماز و دعا و استغفار چـنـانچه امام زین العابدین علیه السلام عمل مى نمودند.
3ـ زیارت حضرت امام حسین علیه السـلام اسـت کـه افـضـل اعـمـال ایـن شـب و بـاعث آمرزش گناهان است و روح صـد و بیست چهار هزار پیامبر زیارت کند آن جناب را در این شب ، و اقـل زیـارت آن حـضرت آن است که به بامى یا صحنى باز در آید و به جانب راست و چپ خـود نـظـر کـند پس سر به جانب آسمان کند، پس زیارت کند آن حضرت را به این کلمات :السـلام عـلیـک یـا ابـا عـبـدالله السـلام عـلیـک یـا بـن رسول الله السلام علیک و رحمه الله و برکاته .و هر کس در هر کجا که باشد در هر وقـت کـه آن حـضـرت را بـه ایـن کـیـفیت زیارت کند امید است که ثواب حج و عمره براى او نـوشـتـه شـود و مـا دو زیـارت مخصوص این شب را در هدیه (الزائرین ) ذکر نمودیم .
7ـ بـخـوانـد صـلوات هـر روز را کـه در وقـت زوال مـى خواند.
8ـ دعاى کمیل است که ورودش در این شب است و در شبهاى جمعه نیز خوانده مـى شـود.
9ـ آن کـه بـگـویـد هـر یـک از اذکار «سـبحان الله، الحمدلله، الله اکبر و لا اله الا الله» را صـد مـرتـبـه کـه سبب آمرزش گناهان و برآمدن حوایج است
11ـ شـیـخ و کـفـعـمـى فـرمـوده بـخـوانـد دعـاى : الهـى تـعـرض لک فـى هـذا اللیل المتعرضون .. و این دعایى است که شبها در عقب نماز شفع خوانده مى شود.
12ـ نماز جعفر انجام دهد چنانکه شیخ از حـضرت امام رضا علیه السلام روایت کرده
13ـ انجام دهد نمازهاى این شب را و آنها بسیار اسـت از جـمله چهار رکعت است که سى نفر از اصحاب صادق علیه السلام به این طریق از آن حـضـرت روایـت کـرده اند، در هر رکعت بعد از حمد صد مرتبه توحید بخواند و بعد از نـمـاز بـخـوانـد:
اللهـم انـى الیـک فـقـیـر و مـن عـذابـک خـائف و بـک مـسـتـجـیـر رب لا تـبـدل اسـمى و لا تغیر جسمى رب و لا تجهد بلائى و لاتشمت بى اعدائى اعوذ بعفوک من عـقـابـک واعـوذ بـرحـمـتـک مـن عـذابـک و اعـوذ بـرضـاک مـن سـخـطـک و اعـوذ بـک مـنـک جل ثناوک انت کما اثنیت على نفسک و فوق ما یقول القائلون فیک .
روز نیمه شعبان
در سـال 255 هـجـرى قمرى در این روز ولادت با سعادت امام زمان حضرت حجه ابن الحسن بـن عـلى عـسـکرى - صلوات الله علیه و على آبائه - واقع شده و والده ما جده اش حضرت نـرجـس خـاتـون از اولاد حـوارى حـضـرت عـیسى علیه السلام است
مستحب است در هر زمان زیارت امام زمان علیه السلام و مستحب است در وقت زیارت آن حـضـرت دعـا نـمودن براى تعجیل در فرج آن بزرگوار و مؤ کد است زیارت ایشان در سـرداب امـام زمان علیه السلام در شهر سامراء و به یقین روزى ظهور و حکومت آن حضرت واقـع خـواهـد شـد و زمـیـن را پـس از آن کـه از سـتـم و بـیـداد پـر گـشـتـه پـر از عـدل و قـسـط خـواهـد نـمـود)
و در توقیع شریف حضرت عسکرى علیه السلام است براى على بـن بـابـویـه قمىآمده:( و علیک بالصبر و انتظار الفرج فان النبى صلى الله علیه و آله قـال : (افـضـل اعـمـال امـتـى انتظار الفرج ) (یعنى بر تو باد به صبر و انتظار کـشـیـدن بـراى فـرج ، کـه پـیـامـبـر اکـرم صـلى الله عـلیـه و آله فـرمـود: بـهـتـریـن اعـمـال امـت مـن (انتظار فرج ) است )
منابع:
مرواریدهاى درخشان
لئالى منثوره : حاج شیخ عباس قمى
اللهم عجل لولیک الفرج
