آیت‌الله سیدمهدی یثربی از علمای بلاد بود؛ علمایی که پيوندي عميق ميان راس هرم سازمان روحانیت (مراجع تقليد) و بدنه (روحانيون و وعاظ) و جامعه شيعي (متدينين) برقرار مي‌كنند. ایشان بنا بر توصيه مرجع عامه وقت شيعيان – آيت‌الله العظمی سيدمحمدحسين بروجردي- به كاشان رفت و وكالت وی را برعهده گرفت. پس از رحلت آیت الله بروجردی، با تمامي مراجع تقليد در قم و نجف به خصوص امام خميني، مرتبط و نمايندگي ايشان را پذيرفته بود.
نسب مرحوم یثربی
نسب خاندان يثربي به «عبدالله الباهر» فرزند امام سجاد(ع) مي‌رسد كه او و امام محمدباقر(ع) هر دو از مادري به نام ام‌عبدالله (فاطمه)، فرزند امام حسن مجتبي(ع) هستند. از لحاظ علمي باهر را فاضلي فقيه شمرده‌اند كه احاديث بسياري را از نياكان بزرگوارش نقل كرده است. سابقه حضور این خاندان در کاشان به هفت قرن قبل بازمی گردد .
آيت‌الله سيدمحمدرضا يثربي‌كاشاني، پدر آيت‌الله سید مهدی يثربي هم از دانش آموختگان حوزه نجف و سامرا بود و در محضر اساتيدي همچون آيات عظام سيدمحمد فشاركي، سيدمحمدحسن شيرازي، ميرزا حسين نوري و سيداسماعيل صدر تلمذ کرد. او آنچنان به برپایی شعائر مذهبی شیعیان معتقد بود که در سامرا در دسته عزاداری حوزه علمیه، روضه خوانی می کرد و دیگر هم شاگردی اش؛ آیت الله شيخ عبدالكريم حائري‌يزدي مداحی می نمود.
برادر آیت الله سید مهدی یثربی (آيت‌الله العظمی آقا میر سید علی) هم از علمای بزرگ عصر خود بود و علمای بزرگی آيات عظام امام خميني، سيدمحمد محقق‌داماد، سيدشهاب‌الدين مرعشي‌نجفي، ميرزاهاشم آملي و... نزدش شاگردی کردند.آیت الله العظمی میرسيدعلي يثربي برادر آیت الله سید مهدی یثربی پس از درگذشت پدرش در سال 1347 هجري‌قمري به امور شرعي مردم و تدريس در کاشان پرداخت. او اگرچه در عداد مراجع قرار داشت و رتبه والای علمی خویش را در موارد مختلف از جمله مباحثه معروفی که به تغییر فتوای آیت الله بروجردی در مورد بقا بر تقلید میت منجر شد، نشان داده بود، اما فتواي مشهور را مي‌گفت و معتقد بود: «در هر عصري يك رساله عمليه براي مردم آن عصر كافي است... تمام علما و مراجع بايد با آقاي بروجردي همراه باشند و تا او زنده است، نيازي به نوشتن رساله ديگري نيست. چون علم به دست آقاي بروجردي است، رساله هم بايد يكي باشد.» پس از رحلت برادر، آیت الله سید مهدی یثربی وارث معنوي و حوزوي او شد.
حضور در حوزه
آیت الله سيدمهدي يثربي پس از ششم ابتدايي با توجه به شرايط اقتصادي بد خانواده مجبور مي‌شود در کنار علوم دینی كار كند، اما پس از تعطيلي حوزه كاشان، یکی از بازاریان کاشان مشوقش می شود و به قم می رود و بعد از اتمام سطوح عالی در درس خارج آيت‌الله بروجردي حاضر شد. و در كنار آن، در درس خارج فقه و اصول ساير اساتيد همچون حضرات آيات سيدمحمد محقق داماد، امام خميني، سيدمحمدرضا گلپايگاني و محمدعلي اراكي حضور يافت. البته در اين ميان؛ محفل تفسير علامه طباطبايي را نيز برگزيد و از اين جلسات كسب فيض كرد.
جانشینی برادر
درگذشت برادرش - آيت‌الله ميرسيد علي يثربي- در كاشان، مسير حضورش در قم را به سوي كاشان تغيير داد. بزرگان كاشان به دليل جايگاه علمي‌اش، او را براي جانشينی برادر برگزيدند و آيت‌الله بروجردي هم از او خواست تا براي اداره امور شرعي و وكالت ايشان به كاشان رود.
آيت‌الله سيد مهدي يثربي با ورود به كاشان جلسه درس خود را برپا كرد؛ از ادبیات تا معالم‌الاصول و سپس رسائل تدريس مي‌كرد که در سال های اخیر و با رشد علمی شاگردانش، به تدریس خارج فقه منتهی شد.
تقویت سازمان روحانیت
آنچه بيش از تمام اقدامات او به چشم مي‌‌‌‌آمد، تقويت سازمان روحانيت و سازماندهي امور تبليغي طلاب در سه ماه محرم، صفر و رمضان بود. او به زيبايي اين اقدام خود را بيان كرده بود: «ابتداي حضور در كاشان و پذيرفتن مسووليت با آمارگيري از تك‌تك روستاها برنامه‌ريزي كردم و نگذاشتم محلي بدون روحاني باشد و بحمدالله اين سنت ادامه پيدا كرد. همچنين به مجرد حضور در كاشان، درب منزل را به روي طلاب و فضلاي حوزه علميه قم، مشهد، اصفهان و بعضا نجف باز كردم و در ايام محرم و رمضان در اعزام آنان به روستاها و بعضا مجالس و مساجد شهر، اهتمام كامل نشان دادم... »
عنایت و توجه به مبلغین
او تنها به برنامه‌ريزي براي اسكان و فرستادن آنان به نقاط مختلف كاشان، آران و بيدگل، نطنز، دليجان و حتي شهركرد و روستاهاي آن بسنده نكرد، از آنها گواهي و نامه‌اي از بيوت مراجع و شخصيت‌هاي شناخته شده درخواست مي‌كرد. همچنين از آنها امتحاناتي گرفته مي‌شد تا واقعا «سليم‌النفس»، «متدين» و از حوزه‌هاي علميه و در تبلیغ كارآزموده باشند. از آنها مي‌خواست كه بالاي منبر روند و سخنراني كنند تا منبر آنها را ببيند و پس از آن براساس شيوه منبر و وضعیت علمی آنان، منطقه‌اي را برايشان در نظر مي‌گرفت.
حضور در عرصه مبارزه
آيت‌الله مهدي يثربي در آن دوران كه با آغاز نهضت امام خميني همراه بود، نه‌تنها از فرستادن طلاب انقلابي به تبلیغ ابايي نداشت، بلكه خود نيز در آغاز سال‌هاي حضور در كاشان طي حكمي از سوي امام خميني، به وكالت امور شرعي ايشان منصوب شد. پس از آن نيز، گاهي امام در نامه‌هايي در مورد برخي افراد به ايشان توصيه مي‌كرد. آن مرحوم می‌گوید:«در رژيم سابق با توجه به حساسيت‌هايي كه بعد از سال 41، به وجود آمد و لزوم آشنا كردن مردم به مقام مرجعيت امام خميني كه ظرافت خاصي را مي‌طلبيد، شهرستان كاشان مامني براي انقلابيون شد. به نحوي كه بسياري از روحانيوني كه بعدا مصدر امور كشور شدند، در بسياري از روستاهاي كاشان پايگاه داشتند... از وقايع جالب توجه [آن ايام]، اعزام مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمين آقاي رباني املشي توسط حضرت امام(ره) در سال 42 به كاشان و سخنراني پرشور ايشان در عاشورا در مجلسي كه اينجانب تشكيل داده بودم و حمله مستقيم به شاه بود كه منجر به دستگيري ايشان شد. متعاقب آن حضرت امام نامه تشكرآميزي براي اينجانب ارسال فرمودند...»
بدين‌سان، او در آن ايام از برخي بزرگان و فضلای حوزه براي سخنراني در حسینیه ای که برخلاف رسم آن سال ها در آن صندلی چیده شده بود همچون حضرات آیات ناصر مكارم‌شيرازي، سبحاني، حسين نوري‌همداني، مرتضي مطهري، مفتح، فلسفي، هاشمي‌نژاد، مصطفي محقق‌داماد، رباني‌املشي، خزعلي و... برای تبلیغ در منطقه کاشان دعوت می‌کرد.
تاسیس حوزه علمیه
آیت الله سيدمهدي يثربي براي تبليغ احكام شريعت و تقويت نهاد روحانيت، فقط به دعوت طلاب از حوزه قم، اصفهان، مشهد و نجف اكتفا نكرد و خود نيز حوزه كاشان را كه تقريبا راكد شده بود، بازسازي كرد و حوزه‌اي به نام برادر بزرگوارش در سال 1347 هجري‌شمسي راه‌اندازي كرد تا بنابر قول خودش، از يك سو به احيا و تقويت حوزه علميه كهن كاشان بپردازد و از ديگر سو به تبليغ و ارشاد مردم همت گمارد.
تبدیل میکده به مسجد
محور مواجهه آیت‌الله یثربی با رژیم پهلوی هم اصول و مبانی شرعی ودینی‌اش بود؛ در مبارزات سیاسی «اعتدال» را پیشه کرده بود و به گونه‌ای رفتار می‌کرد که اتفاقی نیفتد تا نتواند به اقدامات خود برای مردم و امور شرعی آنان بپردازد. از دیگر سو در پیگیری رفتارهای غیردینی رژیم مسامحه نمی‌کرد و تندوتیز با آنان برخورد می‌کرد. در جریان برپایی یک میکده به نام «کلبه» در جاده منتهی به فین کاشان، او به شدت علیه رژیم تاخت و از ادامه فعالیت آن جلوگیری کرد و در نهایت آن میکده را خرید و یک مسجد به نام «مسجد الحسین(ع)» ساخت.
او در 24 مهر 57 مجلسی برای سالگرد درگذشت حاج آقا مصطفی در کاشان برگزار و 8 آبان نیز اطلاعیه‌ای تحت عنوان «زنگ خطر» با امضای خود منتشر کرد و به دستگاه حاکمه هشدار داد. همچنین در ایام تحصن دانشگاهیان و حوزویان در اعتراض به بستن فرودگاه توسط دولت بختیار در دانشگاه تهران، حاضر شد و همراه با سایر روحانیان مبارز در مسیر پیروزی انقلاب اسلامی گام برداشت.
حضور در جبهه
با پیروزی انقلاب اسلامی، آیت‌الله سیدمهدی یثربی یکی از مدافعان سرسخت نظام بود و در جهت پیش برد دغدغه‌های امام خمینی تلاش می کرد در جریان جنگ ایران و عراق، آیت‌الله یثربی از ائمه جمعه‌ای بود که بیشترین حضور را در جبهه‌ها داشت.
ارتحال
او آنگونه بود که پس از درگذشتش، در 8 مهر 1385 مصادف با 6 رمضان 1427، منتقد و دوست در مراسم تشییع‌اش، از منزل تا دارالسلام کاشان به فاصله چند کیلومتر حضور داشتند.
گفتنی است یاد و خاطره آن روحانی مجاهد سه‌شنبه 6 رمضان‌المبارک برابر با 26 مرداد بعد از افطار در مسجد جامع حبیب‌بن موسی علیه‌السلام برگزار می‌گردد.
