خبرگزاری حوزه/در ماه مبارک رمضان، هر روز یکی از احادیث مربوط به معارف، حقایق و ویژگی‌های این ماه عزیز را با نگاهی علمی و معرفتی تقدیم شما خوانندگان عزیز می‌شود.

در این احادیث ما با ابعاد مختلف روزه‌داری و ماه مبارک رمضان، آشنا شده و خواهیم توانست با جرعه نوشی از دریای معارف غنی کلام معصوم(ع)، به حقیقت این ماه مبارک و اصالت روزه‌داری نزدیک‌تر شویم.

روزه؛ آزمون اخلاص

قال امیرالمومنین علیه السلام:

فرض الله الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق

‏امام على علیه السلام فرمود:

خداوند روزه را واجب كرد تا بوسیله آن، اخلاص خلق را بیازماید.1

اخلاص، جوهر نیکوکاری است و مغز آن. عیار کار نیک و رفتار زیبا و خدایی با محک اخلاص سنجیده می‌شود.

اخلاص و دوری از روی و ریا، در آموزه‌های دینی و ادبیات غنی پارسی، جایگاهی ویژه و متعالی دارد.

هر عملی به اندازه اخلاص و پاکی و دوری از حواشی نفسانی‌اش، ارج و قرب انسان را موجب می‌شود و در آیات و روایات و سیره معصومین(ع) و بزرگان و اولیای الهی نیز بر این نکته تأکید شده است.

در لغت، اخلاص را خالص ساختن قصد از غیر خدا و پرداختن نیت از ما سوی اللّه دانسته اند و هر عبادتی که قصد در آن به این حد نباشد، از اخلاص عاری است.

در حقیقت اخلاص ترجمان میزان پاکی دل و هموار بودن مسیر قلب و زبان و دیگر جوارح آدمی در انجام دادن امور به قصد تقرب یافتن به ساحت اقدس الهی است و به همین دلیل هم هست که در مضمون روایات و تعابیر دینی و آموزه های اخلاقی ما به فراوانی و شدت و حدت به اخلاص توجه و تنبه داده شده و بر آن تأکید رفته.

فیض کاشانی می‌گوید: «حقیقت اخلاص آن است که نیت انسان از هرگونه شرک خفی و جلی پاک باشد».2

و این بدان معناست که درجات اخلاص، مختلف و زوایای آن متنوعند و دوری از روی و ریا چه در ظاهر امر و چه در باطن انسان، بایستی به ملکه‌ای نفسانی تبدیل شود تا او را از هر نوع آلودگی پنداری، بیانی و رفتاری باز دارد.

و نیز به دلیل همین ظرایف و لطایف است که خالص بودن نیت، کار انسان و انجام مخلصانه آن، در آموزه های دینی جایگاهی بی بدیل دارد.

قرآن کریم می فرماید:

«وَ إِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقیکُمْ مِمَّا فی بُطُونِهِ مِنْ بَیْنِ فَرْثٍ وَ دَمٍ لَبَناً خالِصاً سائِغاً لِلشَّارِبینَ»؛

در وجود چهارپایان برای شما درس‌های عبرتی است، چرا که از درون شکم آنها، از میان غذاهای هضم شده و خون، شیر خالص و گوارا به شما می‌نوشانیم. 3

و «شیر خالص آن است که نه رگه‌های خون در آن باشد، و نه اثری از آلودگی درون شکم و نه غیر آن، صاف و پاک و بدون غل و غش باشد؛ نیت و عمل خالص نیز همان گونه است، باید هیچ انگیزه‌ای جز انگیزه الهی بر آن حاکم نگردد. »

و این کنایه و اشارتی است بر چرایی و چگونگی خالص شدن کار و نتیجه‌ای که از آن به بار می آید:

خیر و برکت و استمرار و ارزش.

مانایی و جاودانگی نتایج اعمال ما در این عالم بسته به میزان اخلاص ماست در نیت و انجام آن عمل و بالاترین درجات رسیدن به چنین ملکه‌ای را می‌توان در بیان رسول خدا(ص) مشاهده نمود که فرمود:

 « «ان لکل حق حقیقة و مابلغ عبد حقیقة الاخلاص حتی لا یحب ان یحمد علی شی ء من عمل لله ؛ هر حقیقتی نشانه‌ای دارد، هیچ بنده‌ای به حقیقت اخلاص نمی‌رسد مگر زمانی که دوست نداشته باشد که او را به خاطر اعمال الهی اش بستانید. » 4

و خالص شدن برای خدا، انسان را از توجه ماسوی الله بی نیاز می کند و دیگر فرقی ندارد که جز خدا کسی دید و شنید و فهمید یا نه.

امام عزیز عظیم الشأن ما وقتی در هواپیما بر فراز آسمان به سوی تهران می آمد و در حالیکه میلیونها نفر منتظر ورودش به خاک میهن بودند در پاسخ به سوال خبرنگاری که از ایشان پرسید چه احساسی دارید گفت:

«هیچ...»

و این نشانه روشن و ساده و بجایی بود از لطافت و ظرافت و اخلاص مردی که توجه تمام دنیا به سوی او و هواپیمای حاملش بود و او جز به خدا نمی اندیشید و دیگران و نگاهها و توجهاتشان برایش «هیچ» بود و می نمود.

آری؛ اخلاص جوهر نیکوکاری است و مغز آن و عیار کار نیک و رفتار زیبا و خدایی جز با محک اخلاص سنجیده نمی­شود.

و رمضان که ماه علی است فرصت مناسبی است تا یاد رفتارهای مخلصانه این مرد خدا را در تداعی مفهوم اخلاص و مصداق تام و تمام آن در اندیشه و عمل او بازیابیم.

رفتاری همچون آن لحظه بکر و بینظیر در مبارزه با عمربن عبدود ملعون که در هنگام نبرد، خدو بر چهره مولا انداخت و امیر دلها را از ادامه مصاف بازداشت تا حضرت با لختی تأمل، بر خشم شخصی خود فائق آید و سر از بدنش جز برای کسب رضای حق جدا نکند.

از    علی     آموز     اخلاص   عمل

شیر حق   را  دان  منزه  از  دغل  

در   غزا   بر پهلوانی    دست   یافت

زود شمشیری  برآ ورد و شتافت

او  خدو   انداخت    بر   روی   علی

افتخار    هر   نبی     و   هر     ولی

در زمان   انداخت  شمشیر  آن  علی

كرد    او      اندر  غزایش    كاهلی

گشت  حیران  آن  مبارز  زین  عمل

وز  نمودن   عفو   و رحم   بی  محل

گفت :   بر  من   تیغ    تیز  افراشتی

از  چه    افكندی    مرا     بگذاشتی؟

گفت :  من   تیغ   ازپی  حق می زنم

بنده ی    حقم      نه      مامور   تنم

شیر     حقم      نیستم      شیر   هوا

فعل   من   باشد   بر   دینم  گوا

و ما که شیعیان و محبان آن مرد مردستان طاهاییم، باشد که بخواهیم و بتوانیم تا اعمال خویش را با تشبه به آن قله اخلاص، از روی و ریا بری سازیم.

امید آن که روزه‌داری که از عبادات مخلصانه و تمرین‌های خالص شدن برای خدا، در نیت، رفتار و کردار است و جز خدا کسی را یارای فهم اجر و لذت زجر ظاهریش نیست، فرصتی غنیمت باشد برای ما تا به درجات رفیع اخلاص نائل آئیم و در زمره روزه داران واقعی ثبت کردیم.

آمین یارب العالمین!

*

1.نهج البلاغه، حكمت 252

2.سوره نحل، آیه 66

3.المحجة البیضاء، جلد 8، صفحه 128

4.بحار، جلد69، صفحه 105