آیت الله آل هاشم، امام جمعه موقت تبریز در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری حوزه در تبریز به بررسی ویژگی های  امام رضا(ع) و چگونگی الگوگیری جامعه و حوزه های علمیه از روش و منش ایشان پرداخته است که تقدیم می شود.

وجود بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) در ایران و توجه به آن حضرت در چه ابعادی دارای اهمیت است؟

هر کس امام رضا(ع) را زیارت کند مانند این است که چهارده معصوم(ع) را زیارت کرده باشد، ما فرقه های شش امامی و هفت امامی داریم ،اما کسی که قائل به امام رضا(ع) باشد به تمام ائمه معصومین(ع) قائل است.

وجود بارگاه متعالی امام رضا(ع) در ایران اسلامی پناهگاه مسلمین است، ما همه، مادحین و شیعیان و رعیت آن امام همام هستیم، زیارت ایشان  برابر با 70 هزار عمرده مفرده مقبول درگاه الهی است. محبت و زیارت ایشان دارای ارزش فراوانی است، ما نیز افتخار می کنیم که از شیعیان آن امام هستیم. لازم است که ایام ولادت و شهادت  آن امام، بزرگ داشته شود و فرمایشات ایشان سرمشق ما باشد، حتی سفارش شده که زیارت ائمه اطهار(ع) ترک نشود و مستحب موکد است.

*نمونه های از این برکات و فضایل حضور ایشان در ایران را ذکر کنید.

امام رضا(ع) پناهگاه ایران و اسلام هستند، منبع ولایت فقیه اهل بیت(ع) است، بنابراین ما باید از ولایت فقیه اطاعت کنیم، در زمان غیبت، فرمایشات مقام معظم رهبری بر همگان حجت است و بر همه مسئولان است که اطاعت از امر ولی فقیه کنند. حضور رهبر انقلاب در مناطق زلزله زده تبریز موجب آلام درد زلزله زدگان شد، خود آنها می گفتند که ما تمامی دردهای خود را فراموش کرده ایم، اینها همه از ولایت اهل بیت(ع) و برکت های وجود بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) سرچشمه می گیرد.

وجود بارگاه امام رضا(ع) در ایران در ایجاد و توسعه حوزه های علمیه چه اندازه نقش دارد؟

حوزه های علمیه در جهان اسلام همگی به برکت ائمه اطهار(ع) برپا شده اند و رونق حوزه های علمیه در ایران اسلامی نیز به برکت وجود بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) در ایران است. وجود مساجد و قرآن و فرهنگ غنی اسلام، مراجع و عظام تقلید و رهبر معظم انقلاب همگی از برکت وجود امام هشتم (ع)شیعیان در ایران است و باید بیش از این به فرهنگ اهل بیت(ع) و فرهنگ قرآن در جامعه اهمیت داده شود.

*یکی از روش های علمی امام رضا(ع) مناظره است، چطور می توان از این روش در حوزه های علمیه امروز الگو گرفت؟

 شیوه مناظرات امام رضا(ع) الگویی مناسب برای مباحثه و مناظره در حوزه اندیشه اسلامی و حوزه های علمیه است، این امام همام به دلیل مناظرات علمی متعددی که با اندیشمندان مسلمان و غیر مسلمان داشتند، دارای شخصیت علمی هستند که می‌توان از این بعد شخصیتی حضرت در ترویج فرهنگ و معارف دینی استفاده کرد.

مناظرات امام ‌رضا(ع) نمونه‌ای از کرسی آزاد اندیشی بود، در آن زمان که اروپا در جهل مطلق به سر می‌برد در جهان اسلام به ‌ویژه ایران بحث آزاد اندیشی مطرح بود. مناظرات امام رضا(ع) می تواند راهنمای ما در مقوله دفاع از دین باشد، توجه و مطالعه دقیق این مناظرات برای اهل علم امری لازم و ضروری است. باید مناظرات آن حضرت با ادبیات روز و از طریق ابزار هنری به مردم بویژه نسل جوان معرفی شود، درباره مقام علمی امام رضا(ع) همان بس که ایشان ملقب به عالم آل محمد(ص) هستند.

*یکی دیگر از روش های مبارزاتی حضرت، پذیرفتن ولایتعهدی هر چند به طور اجباری بود، امام رضا(ع) چگونه از این روش برای رسیدن به اهداف خویش استفاده کردند؟

امام رضا(ع) زمانی که از مدینه حرکت کردند با این که تحت الحفظ ماموران مامون بود در راه از هیچ کوششی برای معرفی خاندان عصمت و هم برای بیان معارف دین و هم برای متزلزل کردن پایگاه حکومتی و خلافتی مامون که خیلی زیرکانه پیش می رفت که تا مردم را از هر لحاظ جذب کند، فروگذار نکردند.

وقتی حضرت به نیشابور رسیدند، بیش از 10 هزار نفر به استقبال امام رضا (ع) آمدند، حضرت بالای یک بلندی ایستادند و آنها را موعظه کردند و حدیث معروف سلسله الذهب را خواندند که پیامبراسلام(ص) از جبرئیل(ع) و جبرئیل از لوح و لوح از قلم و قلم از خدای متعال نقل می کند که «کلمه لااله الاالله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی»، بعد همه مردم این را یادداشت کردند که همه بیان توحید است که هر کس وارد توحید بشود از عذاب درامان خدا است و هر کس موحد نباشد از عذاب خدا درامان نیست، بعد که چند قدم رفت حضرت پیاده شدند و دوباره برگشت به طرف جمعیت و گفت: بشروطها و انا من شروطها.

پذیرفتن توحید و اعتقاد به توحید شرایطی دارد که یکی از شرایط اش این است که انسان به امامی اعتقاد داشته باشد که از سوی خدا به امامت برگزیده شده باشد. و چون مامون الرشید به هیچ عنوان نمی توانست خود را امام مفروض الطاعه بین مردم معرفی کند این جمله امام رضا(ع) خیلی برای او مشکل ساز بود، و نمی توانست پس از بیان این جمله، در جامعه موقعیت اش را مستحکم تر بسازد و مردم از همان روز فهمیدند که امام رضا(ع) قصدش همکاری با مامون نیست، لذا وقتی وارد مرو شدند، حضرت به جای قصر زیبای مامون در یک مسجد سکنی گزیدند.

*چرا با وجود اینکه خلفای اموی و عباسی تلاش می کردند تا چهره علمی و معنوی حضرت را سرپوشیده نگهدارند اما شاهد بروز و ظهور ابعاد پنهان این چهره حتی در عصر حاضر هستیم؟

خلفای اموی وعباسی در دوران حکومت استبدادی شان ازوجود شخصیت هایی مانند علی بن موسی الرضا(ع) رنج می بردند، لذا همیشه برای سرپوش گذاشتن روی جلوه های علمی، معنوی واخلاقی آنها سعی می کردند شخصیت تراشی کنند. شخصیت هایی مانند علی بن موسی الرضا (ع) که خدایی می اندیشند درحالت انزوا هم چهره آنها برجسته ومطرح است، چنانکه ما امروز شاهد هستیم سخنان ایشان برای همه ادیان، ارزشمند و قابل توجه است. بررسی زندگی ائمه برای همه ما درس هایی آموزنده است که با شناخت سیره و روش این شخصیتها و الگو قراردادن درمحیط زندگی فردی واجتماعی، جامعه به مدینه فاضله تبدیل خواهد شد.

چرا در حیات امام رضا(ع) گرایش مردم نسبت به فرهنگ اهل بیت(ع) افزایش پیدا کرد؟

دوران حیات آن بزرگوار نقطه اوج گرایشات مردمی نسبت به اهل بیت(ع) و گسترش پایگاه های مردمی خاندان عصمت و طهارت محسوب می شود. ظلم و بیداد حکومت عباسی و اختلاف و درگیری میان امین و مامون که سبب فشار مضاعف بر مسلمان شده بود، رسالت امام رضا(ع) را سنگین تر کرد و آن حضرت با آگاه سازی مردم تلاش بی وقفه ای را برای ترویج اسلام ناب محمدی (ص) انجام دادند. وقتی مسیحی ها، یهودی ها، صائبین و مجوسی ها می آمدند با حضرت بحث می کردند، امام در میدان عمل غلبه اسلام را بر سایر ادیان به اثبات می رسانید که این سبب جاذبه هر چه بیشتر امام رضا(ع)در بین غیر مسلمانان می شد.

چگونه می توانیم نسبت به زندگی و منش امام رضا(ع) آگاهی پیدا کرده تا ایشان را به عنوان الگو در جامعه پیاده کنیم؟

با مطالعه عمیق در رابطه با زندگی این شخصیت به عنوان انسان نمونه وآشنایی با منش، بینش و بصیرت می توانیم از زندگانی ایشان الگوهای روشنی دریافت کنیم. آشنایی با تکالیف از راه های موثر درموفقیت انسان هاست و یکی ازمسائلی که ما معمولا درزندگی انسان های موفق مطرح می کنیم وظیفه شناسی وآشنایی با تکالیف است یعنی درهر برهه ای متناسب بامقتضیات، تکالیفمان رابشناسیم وبراساس آن گام های بعدی رابرمی داریم.

ما با زندگی ائمه (ع)کم وبیش آشنا هستیم شرایط سخت، استبداد و وجود خلفای عباسی و اموی از این جمله است، اما  با همه این مشکلات بازهم دست از تکالیف خود برنداشتند و تمام این مسیرهای سخت را بر خود هموار ساختند.

گفتگو: بیت اله احمدی