به گزارش خبرگزاری حوزه از اصفهان ایشان درمبحث جدید به مناسبت ماه مبارک رمضان ابعاد ملکوتی ومادی انسان را مورد بررسی قرار داده و گفتند: انسان مرکب از روح و جسم دارای یک بُعد ملکوتی است و این بعد به اندازهای بالاست که خدا در قرآن اسم آن را روح الله گذاشته و یک بُعد مادی و ناسوتی دارد که قرآن فرموده از هر میکروب و از هر درّندهای درندهتر و اذیتش بیشتر است.
معظم له افزودند: اگر روح و آن بُعد ملکوتی حافظ ما و فرمانده کل قُوا شد و توانست در عمق جان ما نفوذ کند و بُعد مادی ما را کنترل کند، این انسان میرسد به جایی که به جز خدا نداندو ملائکه بر آنها نازل میشود.
متن کامل سخنان حضرت ایت الله مظاهری درپی می اید:
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین و الصلاة و السّلام علی خیر خلقه أشرف بریته ابوالقاسم محمّد صلی الله علیه و علي آله الطیّبین الطاهرین و عَلی جمیع الانبیاء وَالمُرسَلین سیّما بقیة الله فی الأرضین و لَعنة الله عَلی اعدائهم أجمعین
راجع به معرفةالنفس است ، یعنی خودیابی و خودشناسی؛ که پیغمبر اکرم«صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم» میفرمایند: هرکه خود را بشناسد، خدا را شناخته است: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه»[1][1]
این روایت را هم سنی و هم شیعه نقل کرده است.[2][2] امیرالمؤمنین«سلاماللهعلیه» میفرمایند اگر خود را بشناسد، عالم را شناخته است:
«و تَزعُم أنّكَ جِرْمٌ صغير و فيكَ انطَوَى العالَم الأكبر»[3][3]
خود را بشناس، آنگاه عالم را میشناسی و عالم در تو نهفته است. راجع به معرفةالنفس و خودجویی و خودیابی، کتابهای زیادی نوشته شده است، حتی مرحوم صدرالمتألهین «ره» یک جلد کتاب به نام معرفة النفس نوشتهاند. یک کتاب درباره این انسان نوشته است. قبل از صدرالمتألهین نیز فلاسفه، چه مشّاء و چه اشراق، در این باره زیاد کتاب نوشتهاند.
استاد بزرگوار ما علامه طباطبائی«ره» نیز در المیزان بحثهایی راجع به معرفةالنفس دارند. لذا یک بحث ارزنده و همگانی است. بحث این یک ماه ما راجع به خودشناسی از نظر قرآن و روایات اهلبیت«سلاماللهعلیهم» است. چون ماه مبارک رمضان است و انس با قرآن باید زیاد باشد، بحث امسال ما یک تفسیر درباره خودشناسی یا معرفة النفس است و دارای فصلهایی است .
*بعد ملکوتی انسان
فصل اولش اینست که این انسان مرکب از روح و جسم است. یعنی یک بُعد ملکوتی دارد و این بُعد ملکوتی به اندازهای بالاست که خدا در قرآن اسم آن را روح الله گذاشته است. یک بُعد مادی و ناسوتی دارد که قرآن فرموده از هر میکروب و از هر درّندهای درندهتر و اذیتش بیشتر است. قرآن راجع به بُعد معنوی در همان اول قرآن به ملائکه میفرماید: «فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ»[4][4]وقتی روحم را در او دمیدم، همه به او سجده کنید. بعد هم میفرماید به اندازهای مهم است که «وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ»[5][5]همه ملائکه و حتی ملائکه حمَله عرش و حتی جبرئیل با آن مقام و حَمَله نازل کردن قرآن، سجده کردند. آن کسی هم که سجده نکرد، رانده درگاه خدا شد و آن ابلیس بود و آنگاه رفت در بعد مادی و ناسوتی انسان.
*بعد مادی یا ناسوتی انسان
راجع به بُعد مادی نیز قرآن میفرماید: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِينَ لاَ يَعْقِلُونَ»[6][6]
شرتر از هر درّنده و شرتر از هر میکروب سرطان و میکروب ایدز و غیره آن کسی است که فقط بُعد مادی دارد. بُعد معنوی او رسیده به آنجا که نمیتواند فرمان دهد و بُعد مادی آن بُعد معنوی را کشته و یا زندان کرده است.
اگر روح و آن بُعد ملکوتی ما حافظ ما شد و فرمانده کل قُوا شد و توانست در عمق جان ما نفوذ کند و توانست بُعد مادی ما را کنترل کند، این انسان میرسد به جایی که به جز خدا نداند.
رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند بنگر که تا چه حد است مقام آدمیّت
طیران مرغ دیدی تو ز پایبند شهوت تو به در آی تا ببینی طیران آدمیت
«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلاَئِکَةُ»
آن کسانی که به راستی میگویند خدا و به عبارت دیگر کسانی که بُعد ملکوتی و روح الله بر آنها حکمفرماست، ملائکه بر آنها نازل میشود. بعضی از مفسرین معنا کردند به دم مرگ و اما آیه شریفه میگوید در همین دنیا آن ملائکه مستخدم او میشوند.
«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلاَئِکَةُ أَلاَّ تَخَافُوا وَ لاَ تَحْزَنُوا»[7][7]
اگر غم و غصه و نگرانی جلو آمده، بشارت پیروزی به او میدهند و میگویند غم و غصه نخور: «نَحْنُ أَوْلِيَاؤُکُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ فِي الْآخِرَةِ»[8][8]و از «فِي الْآخِرَةِ» معلوم میشود که مراد همین دنیاست. یعنی علاوه بر اینکه دم مرگ و در عالم برزخ و روز قیامت کمک کار او هستند تا زیر لوای حمد برود و به آن بهشت و نزد اهلبیت«سلاماللهعلیهم» رود، در همین دنیا نیز ملائکه مستخدم او هستند.
در آیه دیگر میفرماید: «لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ»[9][9]
اگر آدم، آدم باشد و خودش را شناخته و توانسته باشد بُعد ملکوتی در عمق جانش کار کند، قرآن میفرماید یک دسته ملائکه همیشه حافظ او هستند تا سقوط نکند و برای دنیا و آخرت موفقیت پیدا کند و محافظ او هستند تا شرّ شیطان انسی و شیطان جنی او و وابستههایش را نگیرد و از چیزهایی که خدا به مؤمن واقعی میدهد، همین عاقبتبهخیری برای خود و زن و بچّهاش است. ملائکه نمیگذارند شیطان انسی و جنی او را نابود کند .
* نفس مطمئنه ورابطه آن با بُعد ملکوتی
«أَلاَ إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»[10][10]
این آیه با چند تأکید میفرماید اولیای خدا و اولیای خدا همان کسانی هستند که روحالله در عمق جان آنها کار میکند. میفرماید اینها از گذشته حزن و غم و غصهای ندارند و از آینده ترسی ندارند زیرااگر ترس از آینده و غم و غصه از گذشته داشته باشد، این ولی خدا نیست، خدا میفرماید یقین بدان و هیچ اشتباه نکن و یقیناً چنین است. سه تأکید پشت سر هم شده که اگر به راستی انسان تابع بُعد ملکوتی باشد، آنگاه نفس مطمئنه برای اوست. اما اگر برعکس شد و بُعد مادی توانست انسان را کنترل کند، آنگاه بُعد مادی این بُعد ملکوتی را مهار میکند.
به قول امیرالمؤمنین«سلاماللهعلیه» یک شیطان به تمام معنا مثل معاویه درست میشود و میرسد به آنجا که امیرالمؤمنین«سلاماللهعلیه» خانهنشین میشوند و آن مصائب بزرگ جلو میآید و یکی از مصائبش حکومت چهل ساله معاویه بر مسلمانها میشود.
*داعش،ثمره ازدواج صهیونیسم با قارونهای خلیج فارس
غصب خلافت اهلبیت«سلاماللهعلیهم» به جایی میرسد که یکی از اولاد او داعش فعلی در عراق است. داعش یعنی یک شیطان، یعنی یک درنده و به قول قرآن از هر درندهای درّندهتر است. این بچه شیطان از کجا پیدا شده است؟! وقتی که بُعد ملکوتی نباشد و بُعد مادی حکمفرما باشد، داعش پیدا میشود. وقتی ولی خدا در خانه خدا قربة الی الله کشته شود، معلوم است که در آینده داعش و وهابی درست میشود. الان استکبار جهانی راه عجیبی را درست کرده و صهیونیسم با قارونهای خلیج فارس ازدواج کردند و بچه آنها داعش یا القاعده و طالبان شده است.
* داعش و القاعد پستتر از هر حیوان درنده،
اگر قرآن میفرماید: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِينَ لاَ يَعْقِلُونَ»[11][11]تعجب نکنید و پستتر از هر حیوان درنده، این داعش و القاعده است که از صهیونیسم سرچشمه میگیرد و رئیس قارونهای خلیج فارس می باشد که آقا بالاسر آنها هم امریکا و استکبار جهانی است.
به دست ما و به رهبری امام زمان پرچم اسلام روی کره زمین افراشته میشود و این یک امر مسلّم در تشیّع، بلکه در اسلام عزیز است. بایدحکومت اهلبیت«سلاماللهعلیهم» که حکومت منهای ظلم، حکومت منهای فقر، حکومت منهای تبعیض و بالاخره یک حکومت صددرصد اسلامی به نام حکومت اهلبیت«سلاماللهعلیهم» باشد درجهان حکم فرماشود.
انسان اگر خون گریه کند...
صهیونیسم یعنی دشمن انسانیت و بشریت، یعنی دشمن اسلام عزیز، یعنی در قلب مسلمانها یک حکومت به نام حکومت صهیونیسم است. و داعش نوکر آنها شده و صددرصد از آنها حرفشنوی دارد. انسان اگر خون گریه کند، جا دارد که وهابیها و سعودیها و قارونهای خلیج فارس پول دهند به خاطر اینکه داعش بتواند بر عراق مسلّط شود. پستتر از هر میکروبی، کسی که عقل دارد و تعقل ندارد و فکر دارد و تفکر ندارد. یعنی پروردگار عالم به او روح داده است و مرکب از ناسوت و ملکوت است و هم عقل و هم فکر دارد و اما فکر عقلش صرف این شده که چطور باید تشیع واین تحفه الهی به نام نظام و به نام جمهوری اسلامی را تضعیف کرد. جمهوری اسلامی تقصیر ندارد، بلکه مقصرخودشان هستند که ریاستطلب شده و به امریکا میگوید من حاضرم در روز سه چهار میلیون بشکه نفت مجانی به تو دهم و تو مرا به نوکری قبول کنی.
آیتالله العظمی مظاهری
داعش، ثمره ازدواج صهیونیسم با قارونهای خلیج فارس است
حضرت آیتالله مظاهری درسلسله مباحث اخلاقی خود درمسجد حکیم اصفهان به بیان موضوع معرفةالنفس (خودیابی و خودشناسی) ازنگاه ایات وروایات پرداختند.
به گزارش خبرگزاری حوزه از اصفهان ایشان درمبحث جدید به مناسبت ماه مبارک رمضان ابعاد ملکوتی ومادی انسان را مورد بررسی قرار داده وگفتند: انسان مرکب از روح و جسم دارای یک بُعد ملکوتی است و این بعد به اندازهای بالاست که خدا در قرآن اسم آن را روح الله گذاشته و یک بُعد مادی و ناسوتی دارد که قرآن فرموده از هر میکروب و از هر درّندهای درندهتر و اذیتش بیشتر است.
معظم له افزودند: اگر روح و آن بُعد ملکوتی حافظ ما و فرمانده کل قُوا شد و توانست در عمق جان ما نفوذ کند و بُعد مادی ما را کنترل کند، این انسان میرسد به جایی که به جز خدا نداندو ملائکه بر آنها نازل میشود.
متن کامل سخنان حضرت ایت الله مظاهری درپی می اید:
بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله ربّ العالمین و الصلاة و السّلام علی خیر خلقه أشرف بریته ابوالقاسم محمّد صلی الله علیه و علي آله الطیّبین الطاهرین و عَلی جمیع الانبیاء وَالمُرسَلین سیّما بقیة الله فی الأرضین و لَعنة الله عَلی اعدائهم أجمعین
راجع به معرفةالنفس است ، یعنی خودیابی و خودشناسی؛ که پیغمبر اکرم«صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم» میفرمایند: هرکه خود را بشناسد، خدا را شناخته است: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه»[1][1]
این روایت را هم سنی و هم شیعه نقل کرده است.[2][2] امیرالمؤمنین«سلاماللهعلیه» میفرمایند اگر خود را بشناسد، عالم را شناخته است:
«و تَزعُم أنّكَ جِرْمٌ صغير و فيكَ انطَوَى العالَم الأكبر»[3][3]
خود را بشناس، آنگاه عالم را میشناسی و عالم در تو نهفته است. راجع به معرفةالنفس و خودجویی و خودیابی، کتابهای زیادی نوشته شده است، حتی مرحوم صدرالمتألهین «ره» یک جلد کتاب به نام معرفة النفس نوشتهاند. یک کتاب درباره این انسان نوشته است. قبل از صدرالمتألهین نیز فلاسفه، چه مشّاء و چه اشراق، در این باره زیاد کتاب نوشتهاند.
استاد بزرگوار ما علامه طباطبائی«ره» نیز در المیزان بحثهایی راجع به معرفةالنفس دارند. لذا یک بحث ارزنده و همگانی است. بحث این یک ماه ما راجع به خودشناسی از نظر قرآن و روایات اهلبیت«سلاماللهعلیهم» است. چون ماه مبارک رمضان است و انس با قرآن باید زیاد باشد، بحث امسال ما یک تفسیر درباره خودشناسی یا معرفة النفس است و دارای فصلهایی است .
*بعد ملکوتی انسان
فصل اولش اینست که این انسان مرکب از روح و جسم است. یعنی یک بُعد ملکوتی دارد و این بُعد ملکوتی به اندازهای بالاست که خدا در قرآن اسم آن را روح الله گذاشته است. یک بُعد مادی و ناسوتی دارد که قرآن فرموده از هر میکروب و از هر درّندهای درندهتر و اذیتش بیشتر است. قرآن راجع به بُعد معنوی در همان اول قرآن به ملائکه میفرماید: «فَإِذَا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِينَ»[4][4]وقتی روحم را در او دمیدم، همه به او سجده کنید. بعد هم میفرماید به اندازهای مهم است که «وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِيسَ»[5][5]همه ملائکه و حتی ملائکه حمَله عرش و حتی جبرئیل با آن مقام و حَمَله نازل کردن قرآن، سجده کردند. آن کسی هم که سجده نکرد، رانده درگاه خدا شد و آن ابلیس بود و آنگاه رفت در بعد مادی و ناسوتی انسان.
*بعد مادی یا ناسوتی انسان
راجع به بُعد مادی نیز قرآن میفرماید: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِينَ لاَ يَعْقِلُونَ»[6][6]
شرتر از هر درّنده و شرتر از هر میکروب سرطان و میکروب ایدز و غیره آن کسی است که فقط بُعد مادی دارد. بُعد معنوی او رسیده به آنجا که نمیتواند فرمان دهد و بُعد مادی آن بُعد معنوی را کشته و یا زندان کرده است.
اگر روح و آن بُعد ملکوتی ما حافظ ما شد و فرمانده کل قُوا شد و توانست در عمق جان ما نفوذ کند و توانست بُعد مادی ما را کنترل کند، این انسان میرسد به جایی که به جز خدا نداند.
رسد آدمی به جایی که به جز خدا نبیند بنگر که تا چه حد است مقام آدمیّت
طیران مرغ دیدی تو ز پایبند شهوت تو به در آی تا ببینی طیران آدمیت
«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلاَئِکَةُ»
آن کسانی که به راستی میگویند خدا و به عبارت دیگر کسانی که بُعد ملکوتی و روح الله بر آنها حکمفرماست، ملائکه بر آنها نازل میشود. بعضی از مفسرین معنا کردند به دم مرگ و اما آیه شریفه میگوید در همین دنیا آن ملائکه مستخدم او میشوند.
«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلاَئِکَةُ أَلاَّ تَخَافُوا وَ لاَ تَحْزَنُوا»[7][7]
اگر غم و غصه و نگرانی جلو آمده، بشارت پیروزی به او میدهند و میگویند غم و غصه نخور: «نَحْنُ أَوْلِيَاؤُکُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَ فِي الْآخِرَةِ»[8][8]و از «فِي الْآخِرَةِ» معلوم میشود که مراد همین دنیاست. یعنی علاوه بر اینکه دم مرگ و در عالم برزخ و روز قیامت کمک کار او هستند تا زیر لوای حمد برود و به آن بهشت و نزد اهلبیت«سلاماللهعلیهم» رود، در همین دنیا نیز ملائکه مستخدم او هستند.
در آیه دیگر میفرماید: «لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ»[9][9]
اگر آدم، آدم باشد و خودش را شناخته و توانسته باشد بُعد ملکوتی در عمق جانش کار کند، قرآن میفرماید یک دسته ملائکه همیشه حافظ او هستند تا سقوط نکند و برای دنیا و آخرت موفقیت پیدا کند و محافظ او هستند تا شرّ شیطان انسی و شیطان جنی او و وابستههایش را نگیرد و از چیزهایی که خدا به مؤمن واقعی میدهد، همین عاقبتبهخیری برای خود و زن و بچّهاش است. ملائکه نمیگذارند شیطان انسی و جنی او را نابود کند .
* نفس مطمئنه ورابطه آن با بُعد ملکوتی
«أَلاَ إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ»[10][10]
این آیه با چند تأکید میفرماید اولیای خدا و اولیای خدا همان کسانی هستند که روحالله در عمق جان آنها کار میکند. میفرماید اینها از گذشته حزن و غم و غصهای ندارند و از آینده ترسی ندارند زیرااگر ترس از آینده و غم و غصه از گذشته داشته باشد، این ولی خدا نیست، خدا میفرماید یقین بدان و هیچ اشتباه نکن و یقیناً چنین است. سه تأکید پشت سر هم شده که اگر به راستی انسان تابع بُعد ملکوتی باشد، آنگاه نفس مطمئنه برای اوست. اما اگر برعکس شد و بُعد مادی توانست انسان را کنترل کند، آنگاه بُعد مادی این بُعد ملکوتی را مهار میکند.
به قول امیرالمؤمنین«سلاماللهعلیه» یک شیطان به تمام معنا مثل معاویه درست میشود و میرسد به آنجا که امیرالمؤمنین«سلاماللهعلیه» خانهنشین میشوند و آن مصائب بزرگ جلو میآید و یکی از مصائبش حکومت چهل ساله معاویه بر مسلمانها میشود.
*داعش،ثمره ازدواج صهیونیسم با قارونهای خلیج فارس
غصب خلافت اهلبیت«سلاماللهعلیهم» به جایی میرسد که یکی از اولاد او داعش فعلی در عراق است. داعش یعنی یک شیطان، یعنی یک درنده و به قول قرآن از هر درندهای درّندهتر است. این بچه شیطان از کجا پیدا شده است؟! وقتی که بُعد ملکوتی نباشد و بُعد مادی حکمفرما باشد، داعش پیدا میشود. وقتی ولی خدا در خانه خدا قربة الی الله کشته شود، معلوم است که در آینده داعش و وهابی درست میشود. الان استکبار جهانی راه عجیبی را درست کرده و صهیونیسم با قارونهای خلیج فارس ازدواج کردند و بچه آنها داعش یا القاعده و طالبان شده است.
* داعش و القاعد پستتر از هر حیوان درنده،
اگر قرآن میفرماید: «إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُکْمُ الَّذِينَ لاَ يَعْقِلُونَ»[11][11]تعجب نکنید و پستتر از هر حیوان درنده، این داعش و القاعده است که از صهیونیسم سرچشمه میگیرد و رئیس قارونهای خلیج فارس می باشد که آقا بالاسر آنها هم امریکا و استکبار جهانی است.
به دست ما و به رهبری امام زمان پرچم اسلام روی کره زمین افراشته میشود و این یک امر مسلّم در تشیّع، بلکه در اسلام عزیز است. بایدحکومت اهلبیت«سلاماللهعلیهم» که حکومت منهای ظلم، حکومت منهای فقر، حکومت منهای تبعیض و بالاخره یک حکومت صددرصد اسلامی به نام حکومت اهلبیت«سلاماللهعلیهم» باشد درجهان حکم فرماشود.
انسان اگر خون گریه کند...
صهیونیسم یعنی دشمن انسانیت و بشریت، یعنی دشمن اسلام عزیز، یعنی در قلب مسلمانها یک حکومت به نام حکومت صهیونیسم است. و داعش نوکر آنها شده و صددرصد از آنها حرفشنوی دارد. انسان اگر خون گریه کند، جا دارد که وهابیها و سعودیها و قارونهای خلیج فارس پول دهند به خاطر اینکه داعش بتواند بر عراق مسلّط شود. پستتر از هر میکروبی، کسی که عقل دارد و تعقل ندارد و فکر دارد و تفکر ندارد. یعنی پروردگار عالم به او روح داده است و مرکب از ناسوت و ملکوت است و هم عقل و هم فکر دارد و اما فکر عقلش صرف این شده که چطور باید تشیع واین تحفه الهی به نام نظام و به نام جمهوری اسلامی را تضعیف کرد. جمهوری اسلامی تقصیر ندارد، بلکه مقصرخودشان هستند که ریاستطلب شده و به امریکا میگوید من حاضرم در روز سه چهار میلیون بشکه نفت مجانی به تو دهم و تو مرا به نوکری قبول کنی.
---
[1][1]. عوالی اللئالی، ج 4، ص 102.
[2][2]. ر.ک: غرر الحکم، ص 232؛ فیض القدیر، ج 1، ص 291؛ اللمع فی ورود اسباب الحدیث، ص 16 و...
[3][3]. شرح اصول الکافی(صدرا)، ج 1، ص 292.
[4][4]. حجر، 29، «پس وقتى آن را درست كردم و از روح خود در آن دميدم، پيش او به سجده درافتيد.»
[5][5]. بقره، 34، «و چون فرشتگان را فرموديم: «براى آدم سجده كنيد»، پس بجز ابليس»
[6][6]. انفال، 22، «قطعاً بدترين جنبندگان نزد خدا كران و لالانىاند كه نمىانديشند.»
[7][7]. فصلت، 30، «در حقيقت، كسانى كه گفتند: «پروردگار ما خداست»؛ سپس ايستادگى كردند، فرشتگان بر آنان فرود مىآيند [و مىگويند:] «هان، بيم مداريد و غمين مباشيد...»
[8][8]. فصلت، 31، «در زندگى دنيا و در آخرت دوستانتان ماييم.»
[9][9]. رعد، 11، «براى او فرشتگانى است كه پى در پى او را به فرمان خدا از پيش رو و از پشت سرش پاسدارى مىكنند.»
[10][10]. یونس، 62، «آگاه باشيد، كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مىشوند.»
[11][11]. انفال، 22، «قطعاً بدترين جنبندگان نزد خدا كران و لالانىاند كه نمىانديشند.»
[12][12]. فجر، 27 تا 30، «اى نفس مطمئنّه، خشنود و خداپسند به سوى پروردگارت بازگرد، و در ميان بندگان من درآى، و در بهشت من داخل شو.»