آیت الله سید مجتبی موسوی لاری(ره) را شاید بیش از آن که در داخل کشور شناخته شده باشد، در ورای مرزهای ایران اسلامی و در گوشه و کنار 5 قاره جهان، چهره شناخته شده تری باشند تا آنجا که مقام معظم رهبری در پیام تسلیت خود این گونه به تجلیل از سفیر بین المللی حوز پرداختند «خدمات این عالِم فرزانه و بزرگوار و ارزشمند به گسترش معارف اسلامی و مکتب اهل بیت علیهم‌السلام در سراسر جهان، در چند دهه‌ی اخیر حقاً کم نظیر است و هزاران انسان منصف و مشتاق، با هدایت نوشته‌های وی که با چیرگی علمی و تبیین منطقی نوشته و در پنج قاره منتشر می‌شد، به سر چشمه‌ی حقیقت دست یافته و اسلام را شناخته و بدان ایمان آورده‌اند. این عالم پارسا بی هیچ تظاهر و ادعا، یک تنه و بدون تکیه به این و آن، عمر و توان خود را مصروف این مجاهدت بزرگ کرد و پرداختن به وظیفه و کسب رضای الهی را وجهه‌ی همت ساخت».
مرحوم آیت‌الله موسوی لاری، زندگی خود را در راه نشر آموزه‌های اسلام ناب سپری کرد و بر حسب نیاز، عرصه بین‌الملل را انتخاب کرد و با راه‌اندازی «مرکز نشر معارف اسلامی در جهان» و ارتباطی دو طرفه با مخاطبان در گوشه و کنار جهان کام تشنگان معرفت و حقیقت را سیراب کرد.
برای آشنایی بیشتر با ابعاد شخصیتی و خدمات ماندگار این عالم بین المللی، خبرگزاری حوزه گفتگویی را با حجت‌الاسلام والمسلمین سید عمادالدین موسوی لاری، مدیر مرکز نشر معارف اسلامی در جهان و فرزند آیت الله موسوی لاری(ره) انجام داده که ماحصل آن در پی می آید.
* ویژگی‌های اخلاقی
آیت الله موسوی لاری، شخصیتی بود که در ورای مرزهای ایران اسلامی بیشتر شناخته شده است و در عرصه اخلاقیات و مسائل اعتقادی کتاب هایی را به رشته تحریر درآوردند و تجلی کلمه به کلمه آن ها را می‌توانیم در زندگی ایشان ببینیم؛ ایشان مقالات اخلاقی فراوانی را نیز به رشته تحریر در آورد.
*ماجرایی جالب سرآغاز فعالیتی ماندگار
آغاز نگارش مقالات اخلاقی را مربوط به ماجرایی در سفر خود از تهران به قم معرفی می‌کند و بیان می‌دارد «برای کاری سفری به تهران داشتم. در قطار تهران - قم، با جوانی همراه شدم که پرسش‌های مختلفی را درباره مسائل اخلاقی و اعتقادی مطرح کرد و به سؤالات و شبهات دینی این جوان پاسخ دادم. پس از این سؤال و جواب‌ها، تصمیم گرفتم مقالاتی به صورت منظم به رشته تحریر درآورم». البته پیش از شروع کار، با یکی از اساتید حوزه مشورت کرد که این پیشنهاد با استقبال این استاد حوزه همراه شد و مرحوم آیت‌الله موسوی لاری تصمیم گرفتند مباحث را از توحید شروع و به امامت ختم نمایند.
ایشان در این مقالات، ریشه اصلی بسیاری از مشکلات را عدم شناخت مردم نسبت به توحید می‌دانستند، از این رو بحث خداشناسی و خداباوری را در جزء جزء زندگی خود جاری ساخته بود، تا جایی که این مسئله برای دیگران نیز به وضوح قابل مشاهده بود.
پدرم، تمامی باب‌های کمال را تمسک به خداوند می‌دانست و در ایام بیماریشان همواره به بنده سفارش میکرد هرکسی که برای احوالپرسی با شما تماس می‌گیرد، بعد از اعلام حال؛ ذهن آنها را به خالق توجه دهید. ایشان تأکید داشت که دکتر و درمان وسیله است و تمام کارها به دست خداوند انجام می‌شود؛ توکل به خدا در کنار سیره اخلاقی ایشان به وضوح دیده می‌شد.
* مخالفت با سرود شاهنشاهی
آیت‌الله موسوی لاری قبل از انقلاب برنامه‌های فرهنگی زیادی را عهده‌دار شد و در این فعالیت‌ها، مدیریت و عقلانیت خاصی را رعایت می‌کردند. پیش از انقلاب، مجریان برنامه‌های دینی و مذهبی در ارگان‌های دولتی و غیر دولتی، ملزم به خواندن سرود شاهنشاهی بودند و ایشان در آن زمان با این مسئله مخالفت کرد، از این رو سرود شاهنشاهی در مراسم جشن نیمه شعبان لار خوانده نشد. رئیس آموزش و پرورش وقت لار، این مسئله را به فرمانداری وقت گزارش داد و فرمانداری نیز صورت جلسه‌ای را علیه آیت الله موسوی لاری تنظیم نمود که ایشان ضد حکومت هستند و ... .
*سئوال جانشین فرماندار وقت لار
ساواک در شرایطی این گزارش را دریافت کرده بود که در اوج قدرت به سر می‌برد و می‌توانست به سادگی جلوی فعالیت‌های فرهنگی ایشان را بگیرد؛ جانشین فرماندار لار که علاقه شخصی به آیت الله موسوی لاری و پدر ایشان داشت، ماجرا را برای مرحوم ابوی تبیین کرد و از او توضیح خواست؛ پدرم برایمان این گونه گفت که «در این حین که جانشین فرماندار این پرسش را که چرا با سرود شاهنشاهی مخالفی؟ مطرح میکرد، به خداوند متوسل شدم که بتوانم پاسخ او را بدهم که بحمدالله در پاسخ گفتم؛ سرود شاهنشاهی برای آیین‌های ملی است، ولی جشن نیمه شعبان، آیینی مذهبی است». او هم این پاسخ را به فرماندار منتقل کرده و نهایتاً صورت جلسه‌ای که علیه او تظنیم شده بود، بی‌اعتبار شد.
*راه‌اندازی انجمن خیریه
راه‌اندازی انجمن خیریه لارستان در زمان شاه از دیگر کارهای ایشان بود. همچنین قبل از سال 1340 هجری شمسی، زمانی که زلزله سنگینی در لار وقوع یافت و خسارت‌های مالی و جانی زیادی درپی داشت، ایشان کمک‌های زیادی را در این عرصه جذب کرد و از زلزله زدگان حمایت نمود. رسیدگی و دلسوزی نسبت به مردم موجب شد که وجهه علمی ایشان مانعی میان وی و مردم عادی نشود.
* علاقه وافر به اهل‌بیت علیهم‌السلام
باید بدانیم اهل بیت علیهم‌السلام محو در خداوند شدند، از این رو وقتی درباره این بزرگواران سخن گفته می‌شود، سخن از خداباوری و توحید است. آیت الله موسوی لاری برای اهل‌بیت علیهم‌السلام قداست خاصی قائل بود و بر برپایی مجالس اهل‌بیت علیهم‌السلام تأکید داشتند، به گونه‌ای که در فضای خفقان طاغوت، مجالس عزای اهل بیت علیهم‌السلام را برگزار میکرد.
* آغاز فعالیت‌های بین‌المللی
سفر اول آیت الله موسوی لاری به آلمان برای درمان بیماری بود؛ چرا که در سال 42 امکانات پزشکی زیادی در کشور وجود نداشت. او قبل از سفر به آلمان با امام خمینی(ره) دیداری داشت و امام(ره) در این دیدار توصیه‌هایی به ایشان نمودند. مرحوم ابوی در خاطرات خود بیان می‌دارد «امام(ره) دغدغه‌ای در رابطه با مسجد هامبورگ داشتند، به ایشان خبر داده بودند این مسجد شبیه کلیسا ساخته شده است». امام(ره) به مرحوم موسوی لاری توصیه کردند این مسئله را بررسی نمایند. توصیه دیگر امام(ره) نیز درباره شخصیتی بود که برخی کارهای فرهنگی به او محول شده بود، قرار شد آیت‌الله موسوی لاری گزارشی از فعالیت های این شخص نیز ارائه نماید.
* ملاقات با امام موسی صدر
در سفر آیت‌الله موسوی لاری به آلمان، ایشان با امام موسی صدر دیداری داشت در این دیدار امام موسی صدر به پدرم گفتند؛ نشریات اروپایی فضای ضد روحانیت و ضد دینی ایران را ترویج می‌دهند و تلاش دارند روحانیت و ارزش‌های دینی را سرکوب کنند. امام موسی صدر در ادامه بیان داشتند، به چند روزنامه و نشریه آلمانی مراجعه کردیم و دلیل را جویا شدیم به صراحت گفتند «ما از دولت ایران پول می‌گیریم و به نفع حکومت می‌نویسیم، اگر شما بیشتر پول می‌دهید، به نفع شما می‌نویسیم». امام موسی صدر از پدرم خواستند این مسئله را به امام خمینی(ه) گزارش دهند تا امام(ره) راهکاری برای آن ارئه دهند.
* نگاه خاص تبلیغی به خارج از کشور
در سفری که ایشان به آلمان داشتند، تشنگی انسان‌ها نسبت به شناخت خداوند و اسلام را در خارج مرزهای ایران دید، از این رو، حضور در عرصه بین‌المللی را در پیش روی خود قرار داد. کسی که بخواهد فضای بین‌الملل را بشناسد و برای آن درمانی تجویز کند، لازم است آن را ببیند و با اندیشمندان آن تبادل نظری داشته باشد؛ نکته اصلی در پیشبرد آثار پدرم، نیازسنجی درست و درمان آن بود؛ ایشان ابتدا درد را شناخت و بعد نسخه درمان آن را می‌نگاشت.
مسائلی چون توحید، نبوت، عدل و معاد، مباحثی است که همه مسلمانان نسبت به آن تأکید دارند، ولی در مسئله‌ای چون امامت که از اصول دین می‌باشد، با توجه به حساسیت‌های موجود، ایشان به صورت عقلانی و منطقی وارد بحث شدند تا دلیل عقلی وابستگی و نیاز به امام را اثبات نمایند. همین رویکرد موجب شد که به تعبیر آیت‌الله مصباح یزدی، «آثار ایشان پنج قاره را درنوردید».
*ترجمه آثار به 30 زبان
مقالات علمی و کتب درباره مباحث دینی کم نداریم، ولی آثار ایشان به دلیل شناخت ضرورت‌ها و اخلاص در عمل موجب نشر در سراسر جهان شد و سکان هدایت گری مرد را به دست گرفت؛ تا جایی که آثار ایشان به 30 زبان دنیا ترجمه شده است.
* اشتباه در ارسال کتاب و ...
خاطره جالبی که پدرم نقل کرد، این است بعد از تأسیس مرکز نشر معارف اسلامی در جهان در سال 1355 که دستاورد سفرشان به آلمان بود، کتاب «اسلام و سیمای تمدن غرب» را که تاکنون به 28 زبان ترجمه شده است، به رشته تحریر در آورد و آن را برای مخاطبان مختلف ارسال میکرد. این کتاب برای شخصی ارسال شد، اما بر حسب اشتباه به دست فرد دیگری رسید و آن شخص با مطالعه کتاب مسلمان شد. آیت الله موسوی لاری این مسئله را چنین تعبیر می‌کردند که «این کتاب از کسی که قابلیت هدایت را نداشت گرفته شد و به کسی که قابلیت هدایت دارد، داده شد».
* تاریخچه فعالیت مرکز نشر معارف در جهان
پیش از تاسیس مرکز نشر معارف اسلامی در جهان، مقالات آیت‌الله موسوی لاری در نشریه مکتب اسلام منتشر می‌شد، اما بعد از تشکیل مرکز، به صورت مستقل کارهای فرهنگی انجام می‌پذیرفت.
یکی از بخش های این مرکز بخش دریافت نامه‌ها است که معمولا به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و اردو است. مترجمان بعد از ترجمه، متناسب با تقاضا‌ها و سؤالات، به آنها پاسخ می‌دهند و بر اساس آنچه که آیت‌الله موسوی لاری ترسیم کرده اند، عمل می‌کنند. بخش بسته‌بندی نیز کار توزیع پاسخِ نامه‌ها به سراسر جهان را عهده‌دار است؛ البته ما تنها به دنبال ادامه دادن راه مرحوم ابوی نیستیم، بلکه به دنبال نوآوری‌هایی در زمینه ارتباط با افراد در جهان هستیم.
* ارتباط مستمر با مخاطبان
وقتی کتابی از پدرم ترجمه می‌شد، تلاش می‌شد این اثر در اختیار مخاطبان در گوشه و کنار جهان قرار گیرد. دراین راستا آدرسی در اختیار افراد قرار می‌گرفت و آنان نیز با این آدرس ارتباط برقرار کرده و کتبی بر حسب نیاز خود دریافت می‌کردند. البته مرحوم ابوی به دلیل مشکلات جسمی فراوان بعد از انقلاب نتوانست مسافرت‌هایی به کشورها داشته باشد، ولی در عین حال به ارتباط با مخاطبان به صورت مستمر تأکید داشتند.
*تمجید پروفسور الگار
پروفسور حامد الگار، استاد دانشگاه برکلی آمریکا که یک مرتبه با ایشان دیدار داشت، در آیین بزرگداشت آیت الله موسوی لاری در مقاله‌ای بیان داشت بنده با بزرگان دین دیدارها و نشست‌هایی داشتم، ولی بعد از این دیدارها همواره خائف و سرگشته بودم، چون بین آن اندیشمند و رفتار و کتابش تفاوت‌هایی می‌دیدم، ولی چیزی که مرا مجذوب آیت الله موسوی لاری کرد این بود، میان رفتار و نوشته ایشان، تطابق خاصی وجود داشت.
* مکاتبات محرمانه با شخصیت های سیاسی دنیا
گاهی برخی بزرگان و اندیشمندان که مسلمان می‌شدند، به خاطر محدودیت‌های موجود در کشورشان، نمی‌خواستند این مسئله در جایی مطرح شود و ما نیز این مکاتبات را به صورت محرمانه حفظ کردیم، اما برخی نامه‌ها را در قالب کتابی با عنوان «نگرش سی ساله در عملکرد مرکز نشر معارف اسلامی در جهان» منتشر و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. از مهمترین افرادی که در این عرصه مکاتباتی با آیت‌الله موسوی لاری داشتند، می‌توان به ولیعهد انگلستان، رئیس شورای شهر دوربان آفریقای جنوبی، معاون رئیس جمهور کره شمالی و برخی نمایندگان مجلس هند اشاره نمود؛ البته بیشتر مخاطبان ایشان را شخصیت‌های غیر سیاسی تشکیل می‌دادند.
* مکاتبه با زندانیان آمریکا
حجم بسیاری از نامه‌های مکاتبه شده در مرکز نشر معارف اسلامی در جهان جمع‌آوری شده است که در حال دسته بندی و ساماندهی آنها هستیم تا بتوانیم آرشیو خاصی در این عرصه تهیه کنیم. آنچه به صورت تقریبی می‌توان به آن اشاره کرد، این است بیشترین مکاتبات با کشورهای آفریقایی است که بیش از 500 هزار نامه از کشور غنا ارسال شده و بعد از آن قاره آمریکا می‌باشد. همچنین نامه‌هایی از زندان‌های آمریکا برای ما ارسال شده است که بر اساس آمار موجود، برخی زندانیان آمریکایی با مطالعه کتاب‌های آیت الله موسوی لاری مسلمان شده‌اند.
بعد از آن قاره اروپا و بعد هم کشورهای آسیایی و مسلمان نشین هستند. البته در کشورهای آسیایی و مسلمان‌نشین به دلیل حساسیت‌هایی که نسبت به ایران وجود دارد، مکاتبات کمتر بوده است.
* سه میلیون مکاتبه با سراسر جهان
در مجموع نزدیک به 3 میلیون مکاتبه در زمان حیات آیت‌الله موسوی لاری با سراسر جهان انجام شده است که بعد از ارتحال ایشان نیز مکاتبات زیادی صورت پذیرفته است. البته بیشتر مکاتبات ایشان ارسال کتاب بود و نهایت جواب ایشان این بود که من کتاب نبوت و امامت را برای شما ارسال کردم؛ در این کتاب جواب شما آمده است و...، این جمله در پاسخ به افراد در راستای احترام به آنها بود.
* مهمترین دغدغه فرهنگی
آیت‌الله موسوی لاری شخصیتی بود که از مصاحبه و دوربین و شهرت گریزان بود، ولی وقتی که نیاز بود، با تمام قوا به میدان می‌آمد و اعلام نظر میکرد و راهکار ارائه می‌داد. در اعلام نظرها و راهکارها، مهمترین مسئله مورد دغدغه، خداشناسی و خداباوری بود. ایشان همواره بر ارتباط انسان با خدا و آشتی با خداوند سفارش میکرد و از ما می‌خواست که این مسئله را برای همگان توضیح دهیم.
گاهی که مسئولان فرهنگی به دیدار ایشان می‌آمدند، بر این مسئله تأکید میکرد که ارتباط درست انسان‌ها با خداوند تمام مشکلات را برطرف می‌سازد، از این رو تأکید داشتند نتیجه عزاداریی‌ها و جشن‌ها باید به سمت خداشناسی و خداباوری باشد.
* راهکار رفع مشکلات فرهنگی
ایشان پیشبرد کارهای فرهنگی در ایران را بعد از انقلاب در کشور مکفی می‌دانستند، ولی زمانی که مسئولی کم کاری میکرد و این مسئله موجب می‌شد که کار دینی پیشبرد خاصی نداشته باشد، نسبت به آن حساسیت نشان داده و عامل اصلی این کار را دور بودن انسان از خداوند معرفی میکرد. در مسائلی چون بدحجابی، ارتباط و رفتار نادرست همسران در خانواده، ماهواره و...، ضعف خداباوری را مهمترین عامل مطرح میکرد و راهکار حل مشکلات را نیز ترویج خداباوری و خداشناسی و توحید می دانست. ایشان معتقد بود اگر افراد از نظر ایمانی و توحیدی محکم و قوی نباشند، نمی‌تواند معضلات فکری و فرهنگی را برطرف سازند.
* آخرین اثر
آخرین اثر ایشان، "نگرش جدید نسبت به آیات بحث برانگیز" بود که فضای خارج کشور علیه اسلام از آن استفاده می‌کردند؛ این کتاب، تفسیر قرآن است.
آثار فارسی ایشان حدود 14 عنوان است که به زبان‌های دیگر نیز ترجمه شد؛ البته بخش‌هایی از کتاب‌های فارسی که قرار بود به زبان‌های مختلف چاپ شود، با نظارت کامل پدرم بود که تصمیم می‌گرفت چه بخش‌هایی چاپ شود و بخش‌هایی نیز به صورت جزوه های جداگانه در اختیار مخاطبان قرارگیرد.
*ارسال 50 هزار نسخه کتاب برای مخاطبان جهانی
در مدت یک سال پس از ارتحال آیت‌الله موسوی لاری، میزان تقاضا‌ها از خارج کشور تقریبا دو برابر شده است، در حالی که مرکز نشر معارف اسلامی در جهان به صورت مستقل و عدم وابستگی به جایی در حال فعالیت است و منابع مالی آن نیز هیچ وابستگی به دولت و... ندارد. البته از سوی مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه حمایت‌های مادی صورت گرفته است، ولی وابستگی سازمانی به نهادی وجود ندارد. بیش از 50 هزار نسخه کتاب برای مخاطبان در سراسر کشور ارسال کرده است.
* استفاده از امکانات روز
در سال‌های پایانی عمر شریف آیت‌الله موسوی لاری، استفاده از فضای مجازی در دستور کار قرار گرفت؛ در این راستا، دو سایت اینترنتی راه‌اندازی شد. ایشان همواره تأکید داشتند که ارتباطات جدید را جایگزین روش‌های قدیمی کنیم و از همان ایامی ابتدایی ورود اینترنت به ایران و راه اندازی سایت‌های اینترتی، مرکز نشر معارف نیز دارای سایت شد. در این سایت تمامی کتاب‌های مرکز به صورت فایل PDF و ایمیج در دسترس مخاطبان قرار گرفت. در حال حاضر نیز به دنبال این هستیم همه فایل‌ها به صورت نوشتاری در اختیار مخاطبان قرار گیرد.
بعد از راه‌اندازی سایت‌ها، مخاطبان نیز استقبال گسترده‌ای نشان دادند؛ به طوری که در حال حاضر بیش از 80 درصد مکاتبات به صورت اینترنتی انجام می‌شود.
* پرهیز از مسائل اختلاف‌افکن
با توجه به این که بخشی از مخاطبان ما از اهل سنت هستند، از این رو در سایت اگر محتوایی بر اساس مناسبت‌های مذهبی قرار داده می‌شود، مطالبی است که در میان مسلمانان ایجاد اختلاف نمی‌کند و وحدت آفرین است.
* تولید آثار نرم‌افزاری
بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته و هماهنگی‌های انجام شده با مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، قرار است در آینده‌ای نزدیک مجموعه نرم افزاری آثار مرکز نشر معارف تولید شود تا مخاطبان بتوانند به همه آثار دسترسی داشته باشند.
* چشم‌انداز
مرکز نشر معارف اسلامی در جهان به دنبال استفاده از امکانات روز در ارتباطات خود است تا بتواند مخاطبان بیشتری را با حجم بیشتر خدمت‌رسانی داشته باشد. امروز در عصری هستیم که افراد فرصت و حوصله کمتری برای مطالعه کتاب‌ها دارند و کتاب‌های حجیم کمتر مورد استقبال قرار می‌گیرند؛ از این رو ما نیز نسبت به این مسئله حساس هستیم و تلاش داریم مطالبی با حجم کم؛ آموزه‌های ناب اسلامی را به دیگران منتقل نماییم.
از دیگر برنامه‌هایی که به دنبال آن هستیم؛ برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی با مبلغانی که در عرصه بین‌الملل مشغول فعالیت هستند یا افراد غیر ایرانی که برای تحصیل و یا انجام کارهای پژوهشی در ایران حضور دارند، است تا براساس نیازسنجنی‌ها، کارهای جامع‌ترین انجام پذیرد.
گفتگو: علیرضا سهلانی و یوسف شعبانعلی
