حجت الاسلام والمسلمین غلامرضا حیدری ابهری، نویسنده فعال در عرصه «کودک ونوجوان» در گفت‌وگو با سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»، گفت: بزرگترین بانک سوالات دینی دانش آموزان را دراختیار دارم وتاکنون 646 سوال پرتکرار را در 10 جلد تقسیم بندی کرده‌ام، 5 جلد اول جنبه های اعتقادی و 5 جلد دوم جنبه علمی دارد.

متن گفت و گوی خبرگزاری «حوزه» با این محقق و پژوهشگر حوزوی را بخوانید.

* از تالیفات خود برایمان بگویید؟

قصص روایات (قصه هایی که پیامبر تعریف کرده) را اهل سنت برروی آن کارکرده اند، بنده نیز کاری را مانند آن به نام " پیامبر قصه می گوید" انجام داده ام  و این متن کار تازه تری است، به نظر می رسد ما باید در این عرصه وارد تولید محتوای جدید شویم چرا که که نیازمند نوآوری و ابتکار هستیم.

همچنین با بضاعت حوزوی و ادبی خودم،  کتاب «همراه با نهج البلاغه» را نوشته ام، افرادی که می توانند تصویر بهتری را در این زمینه ارائه دهند کار مهیا بوده و بنده زمینه اش را فراهم کرده ام. البته سعی کردم تا جایی که بتوانم کارهایم تکراری و موازی کاری با دیگران نباشد.

کتاب دیگری به عنوان "خداشناسی قرآنی کودک" نوشته ام که بیش از 30 بار تجدید چاپ شده، به زبان اندونزیایی نیز ترجمه گردیده و در نرم افزار نور هم منتشر شده است.

در خصوص هدفم از تالیف این کتاب ها باید بگویم، بیشتر سئوالات بچه ها درباره خدا است، خارجی ها این کار را به صورت ضعیف ارائه داده اند، بنده نیز تصمیم گرفتم با اطلاعات حوزوی ام آن را انجام دهم.

*نیازسنجی شما در تالیف چنین آثاری به چه شکلی است؟

باید با جامعه ارتباط داشته باشیم، حدود هشت سال به نمایشگاه قرآن می رفتم و سئوالات بچه ها را می شنیدم وفقط برای همین کار می رفتم. ارتباط زنده با مخاطب مهم است، به  دوستان خود توصیه می کنم یک ماه با مخاطب خودشان در ارتباط باشند و 11ماه بنویسند. تا وقتی که ارتباط با مخاطب نباشد، نمی توانیم اثر خوبی را ارائه دهیم، بعضی وقت‌ها با افرادی مانند مربیان مهد و معلم ها که تبادل اطلاعات داشتیم  و واقعا این افراد گنجینه اطلاعات بودند، برخی از اینها نکته ای را یاد آور می شد که حاصل یک سال تجربه تعامل با کودکان بود.

نمایشگاه ،مکان خوبی برای ارتباط با مخاطب است، گاهی وقت ها باز خورد ها را می توان تشخیص داد که به فرض مثال برخی موارد یاد آور می شدند که اگر این کار صورت می گرفت بهتر بود. در یکی از نمایشگاه‌ها پدر و پسری برای خرید کتاب "خداشناسی قرآنی کودک" به غرفه ما آمدند، پشت جلد این کتاب عکس دختری بود  که در سجاده به تصویر کشیده شده بود، پسر به بابای خود گفت؛ این کتاب برای کیه؟ پدر پاسخ داد؛ برای شما، پسر جواب داد؛ عکس   پشت جلد این کتاب که عکس دختره! بنده بلافاصله با ناشر تماس گرفتم و گفتم همین کتاب نیز با عکس پسر چاپ  شود.

در بعضی موارد حتی ایده ای را طرح می کنند، مثلا به قزوین دعوت شده بودم تا در مجتمع آموزشی کوثر بحث های خداشناسی کودکان را مطرح کنیم، اساتید آنجا گفتند، وقتی می خواهیم مفهومی را القاء کنیم باهم مشورت می کنیم و آن رابه صورت قصه در می آوریم، این نکته برای من نیز جالب بود و برای خداشناسی نیز همین کار را انجام دادم، این ایده را برای کتاب خدا و قصه هایش هم به کار گرفتم، یا در کتاب همراه با نهج البلاغه که مرحوم آقای رحماندوست پیشنهاد داد به این موضع سیر تاریخی دهم و این کار صورت گرفت، کتاب دیگری به نام «مجمع الحدیث» جمع آوری کرده بودم آقای رحماندوست پیشنهاد داد، حدیث های آهنگین را برای کودکان جمع آوری کنم که برای جمع خوانی کودکان به کار برده شود.

*در مجموع  بیشتر تالیفات شما در چه زمینه هایی است؟

طلبه باید تا آخر طلبه باشد، اگر مایه های طلبگی خشک شود، روز مرگ ما است. در حال حاضر با بهترین ناشران کودک و نوجوان همکاری می کنم، آنها به خاطر ادبیات بنده با من همکاری نمی کنند زیرا من را به عنوان فردی که بیشتر با منابع اسلامی آشنایی دارم می شناسند و تمایل به همکاری با بنده  دارند.

 در حوزه و طلبگی فارغ التحصیل نداریم، زمانی که طلبه از اهل بیت (علیهم السلام) درخواستی می کند، هرگز دست خالی برنمی گردد، هر جایی که رفتم دست خالی برنگشتم، در  هرحال باید مایه طلبگی داشته باشیم.

  برخی از کتاب هایم دوره ای می باشد به گونه ای که برخی  10 جلدی است اگر دوره حساب بشه تعدادشان کم می شود، اما اگر جلدی حساب کنیم زیاد می شود. تا جایی که یادم هست حدود 50 عنوان کتاب با موضوعاتی متنوع، نوشته ام کتابی در راستای امثال حکم ،کار کرده ام که جهت دینی دارد. هر معرفتی که در جهت اخلاقی و تعالی قرار گیرد باید در این جهت قرار دهیم، به فرض اگر طلبه ای ستاره شناسی بداند آن را در راستای دینی قرار دهد، یعنی ستاره شناسی با نگاه توحیدی باشد .

*آیا تا به حال درهمایش کتاب سال حوزه شرکت داشته اید؟

در برخی موارد چنین عنوانی را دیده ام  ولی ظاهرا کتاب کودک و نوجوان را خیلی به رسمیت نمی شناسند، با توجه به همین موضوع، بنده نیزدراین همایش شرکت نداشته ام .

*غیر ازهمایش کتاب سال حوزه آیا حوزویان از آثار شما شناختی دارند؟

بله؛ در جاهایی که حوزویان هستند. معمولا خود طلبه ها آثار را برای معرفی می برند. از برخی از دوستانم شنیده ام، این سبک از کتاب ها، کار کانون پرورش فکری کودک و نوجوان است و این موضوع را رسما به خودم اعلام کرده اند.

*آیا نمی توان در حوزه، کانونی مانند کانون پرورش فکری کودک و نوجوان  راه اندازی کرد؟

 به نظر می رسد واحد یا نهادی حوزوی همچون دفتر تبلیغات اسلامی به فکر جمع آوری دایره العمارف کودک و نوجوان باشد، اکنون بخشی از کتاب های دفتر تبلیغات اسلامی در حوزه کودک و نوجوان است،  البته دارالحدیث نیز کارهایی انجام داده، لذا در وهله اول باید مخاطبان (کودک و نوجوان) را به رسمیت بشناسیم، بعد راه کار اجرایی پیدا می شود. متاسفانه بعضی این موضوع را به رسمیت نمی شناسند، به عبارتی، این کار را جنبی می بینند و یکی از علت های آن این بوده که کارهای دینی ضعیفی صورت گرفته، لذا اگر بخواهیم جنبه های محتوایی آن را ارائه دهیم، بسیار مشکل است. وقتی کار دینی ضعیف  انجام شود این گونه برداشت می شود که کار جدی صورت نگرفته. بنده سعی کرده ام چند اثر را کار کنم که درعرصه کودک و نوجوان حرفی برای گفتن داشته باشد مانند؛ کار "فرهنگ نامه سوره های قرانی" که 350 صفحه با 114 صفحه تصویری می باشد، یا اثر دیگری به نام "دایره المعارف اسلام برای کودکان" که از روی دیگر "دایره العمارف اسلام" که توسط مسلمانان فرانسوی سنی مذهب کار شده بود صورت گرفت و آن، اثری ضعیف بود ،حتی غلط های محتوایی داشت به فرض مثال در جایی نوشته بود؛ عید فطر آخرین روز ماه مبارک رمضان است حتی طلبه سنی باسوادی نیز آن را ننوشته بود، ولی انصافا کتاب قشنگی بود. این کتاب را ناشری در ایران به بنده معرفی کرد و گفت؛ شما آن را ویرایش کنید تا چاپ کنیم، بنده گفتم؛ نمی‌شود آن را ویرایش کرد، بلکه به طور کامل باید  عوض شود، چرا که مدخل های این کتاب جالب نیست و حتی تصاویر آن کتاب از اول طراحی شد و بنده نیز مانند آن نویسسنده فرانسوی 70مداخل را انتخاب کردم و به گونه‌ای مطرح کردم که کودک، تصویری جامع از اسلام داشته باشد.

گاهی می توان از مسواک زدن در اسلام گفت، گاهی می شود بهداشت را ازنگاه اسلام توصیف کرد، گاهی اسلام را می توان با جهاد شناخت، گاهی هم اسلام را با احکام شرعی می شناسند و ... اسلام یک تابلو و ترکیبی کامل است که جهاد، بعثت، غدیر، بهداشت، سلام کردن و .... را همه باهم دارد. چنین کاری، حرکت دینی است. در رابطه با خداشناسی که کار می کردم "براهین خداشناسی" آیت الله جوادی آملی را مباحثه کردم، همچنین کتاب های مطرح درباره توحید آیات جوادی آملی، مصباح یزدی، شهید بهشتی و ...  را مطالعه و از آنها استفاده نمائیم. به عبارتی بنده مترجم این بزرگان برای کودکان هستم .

*آیا روحانیون وطلاب دیگری را که در این زمینه فعالیت  می کنند می شناسید؟

بله. دوستانی هستند با هم هم‌فکری می کنیم، بعضاً نسبت به کارهمدیگر نظارت داریم، دوستان طلبه ای که وارد این عرصه شده اند  می خواهم این کار را به عنوان کاری جنبی نبینند، بلکه سعی کنند ایده های خوبی را ارائه داده و برای این کار وقت بگذارند.مهم ایده و مطالعه است برای بهتر وارد شدن به این عرصه اول باید طلبه باشیم، اگر می خواهیم قصه بگوییم، طلبه قصه گو باشیم و ... به عبارتی اگر طلبه شده ایم سعی کنیم درس های حوزوی که خوانده ایم از آنها بهره ببریم.

 *روزانه  چه میزان  مطالعه دارید ؟

اولا برای کار همیشه مطالعه نمی کنند، چرا که کار ایجاد می شود، وقتی نهج البلاغه خوانده ایم کار آن نیز ایجاد می شود. طلبه باید در محضر بزرگان و علما حضور داشته باشد و بتواند ایده و کار ایجاد نماید.

* اهل منبر و تبلیغ هم هستید؟

بله. یک ماه ذی الحجه را فقط برای محرم مطالعه می کنم و ماه رمضان هر ساله به نمایشگاه قرآن می روم و در آنجا به تبلیغ می پردازم که البته امسال توفیق نداشتم.

*معمولا دعوت از شما برای بیان مباحث تربیتی کودکان چگونه است؟

دعوت هایی که صورت می گیرد گوناگون است، دردعوتی که برای حوزه علمیه خواهران واحد دماوند داشتم، بحثی در رابطه با تربیت کودک و پاسخ به  سئوالات دینی کودک و نوجوان  مطرح شد، یا سال گذشته به کانون پرورش فکری کودکان در اصفهان دعوت شده بودم که مربی ها طرحی را برای معرفی خدا داشتند، از دیگر تبلیغ هایی که رفته ام برای معلمان آموزش و پرورش برای درس های دینی  مدرسه ها است.

 *آیا در جشنواره کتاب رشد هم حضور داشته اید؟

بله. در یازدهمین جشنواره بود که شرکت نمودم،  سال گذشته کتابی را برای معرفی فرستادم و برگزیده شد. امسال نیز کتاب پرسش و پاسخ بنده برگزیده شده است. در کار پاسخگویی به پرسش های بچه ها، مهترین مسئله  قبل از پاسخ به سئوالات  کشف سوال مهم است، یعنی در ابتدا باید ببینیم در ذهن کودک چه می گذرد که به آن جواب دهیم.

مثلا در بحث مهدویت می گویم، امام زمان(عج) می آید و ستمگران را با شمشیربه قتل می رساند که شاید این حادثه برای بزرگسالان جالب باشد، اما برای کودک این سوال پیش می آید که امام زمان(عج) این قدر بی رحم است؟ که پاسخ این سوال در هیچ کتابی پیدا نمی شود، زیرا کتاب‌هایی که برای بزرگسالان نوشته می شود این بحث را ندارد. بنده که کتاب پرسش و پاسخ می نویسم، باید این گونه مسائل را در نظر داشته باشم ابتدا سئوالات را جمع آوری کنم، که کتاب پرسش و پاسخ فقط 5 ماه طول کشید تا  سوالات را جمع آوری نمایم و بنده در حال حاضر بزرگترین بانک سوالات دینی دانش آموزان را دراختیار دارم  و حتی آموزش و پرورش نیز این سوالات را از من دریافت کردند.

*روش جمع آوری این سوالات به چه شکلی بود؟

روش جمع آوری این سوالات به شکل های گوناگون بود، هم ازطریق آموزش و پرورش، هم از طلبه هایی  که برای تبلیغ در جاهای مختلف حضور پیدا می کردند، روش جمع آوری سوالات نیز به 10صورت بود، مثلا یکی از دوستانم که برای تبلیغ به زابل رفته بود سوالات خود را ازدانش آموزان جمع آوری کرده این سوالات را کنار هم قرار دادم و پرتکرار ترین آنها را که حدود 646 سوال  بود را در 10 جلد تقسیم بندی کردم که از خدا شروع می شد تا پرسش های گوناگون که 5 جلد اول جنبه های اعتقادی و 5 جلد دوم جنبه عملی دارد.

عنوان این کتاب" 646 پرسش و پاسخ دینی با نسل ما" است که هم به صورت 10جلدی در بازار موجود است و هم به صورت 1جلدی با انتشارات قدیانی و سوالات مختلفی از جمله اینکه امام علی(ع) چگونه روزانه 1000رکعت نماز می خوانده( که این سوال را حضرت آیت الله مکارم ) جواب داده و البته  نیاز به تبیین های نوجوانانه داشته که به آن اضافه کردم، از سوال های دیگر اینکه عجل الله تعالی فرجه شریف یعنی چی؟ یا عز و جل یعنی چی؟ یا اینکه چرا ما هرساله برای امام حسین(ع) عزاداری می کنیم، اگرمراسم ختم باشد که یک سال کافی است و یا اینکه اگر به روضه امام حسین(ع) برویم و گریه نکنیم، گناه کرده ایم؟ و ... .

جمع آوری سوال ها حدود 5سال و پاسخگویی به آنها حدود یک سال طول کشید.

*آیاخانواده شما یا فرزندانتان به این موضوع علاقه دارند؟

خیر. مسیر ما را آنها طی نکرده اند. اما هر کسی که علاقمند به این موضوع بوده، سعی کرده ام به او کمک کنم. از اشکال های مهم ما این است که وقتی در کاری موفق می شویم سعی می کنیم دیگران را نیز به این سمت بکشاینم و این به نظر من کار اشتباهی است زیرا نیازها متنوع است و طبق استعداد افراد نیاز آن نیز موجود است.

*چه توصیه ای به طلاب جوان برای ورود به عرصه نویسندگی دارید؟

خواندن، اصل مهمی در نویسندگی است. در معماری می گویند اگر می خواهی معمار خوبی باشی کار های خوب معماری دنیا را ببین. در نویسندگی خواندن آثار خوب دیگران مهم است، همچنین تمرین فی الجمله لازم است. از کارهای خوب و کوچک شروع کنند. به عبارتی تمرین مختصر اما مطالعه زیاد داشته باشند و سعی کنند کتاب های  خوب بزرگان را بخوانند ، متاسفانه به برخی از عرصه های نویسندگی کم توجهی شده، همان طور که برای آموزش محتوا،هم و غم داریم، لذا باید دوره هایی مانند کارگاه های آموزشی برای بالفعل شدن محتوا نیز باید داشته باشیم،.

به فرض مثال به جای منبر 45 دقیقه ای از منبر سه دقیقه ای آموزش را شروع کنیم و بعد به مرور زمان آن را افزایش دهیم.

در بعضی از کارها واقعا طلاب نیاز به یادگیری دارند، مانند محدویتی که طلبه با لباس روحانیت با آن روبه رو است، یا مثلا در بحث هسته ای افراد متخصصی را دعوت کنیم تا در این زمینه تحلیل جامعی داشته باشد و  برای طلبه ها این موضوع را تبیین  کنند، مبلغ را برای نسل امروز توجیه و آگاه کنیم. همچنین باید گفت که تکرار فرمایشات رهبری کافی نیست، بلکه باید تببین شود.

گفت‌وگو: محمدحسن نظریان