به گزارش سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه» آیت الله العظمی جوادی آملی در بخشی از کتاب مفاتیح الحیات برخي از اوصاف منافقان و شیوه تعامل با آن ها را بیان کرده‌اند.
يکي از گروه هاي انحرافي و بسيار خطرناک در جامعه اسلامي منافقان هستند که شاخه اي از فاسقان شمرده مي شوند. آنان سوگندهاي [دروغين] خود را به عنوان سپر صيانت از آسيب مي گيرند و با اين نيرنگ مردم را از راه خدا باز مي دارند. ظاهرشان بسيار فريبنده است؛ ولي دشمن حقيقي شما و دين هستند و خداوند، مسلمانان را از اين گروه برحذر داشته است. شناخت منافقان نيز بصيرت مي طلبد.
*برخي از اوصاف منافقین
منافق چون با ظاهري ديني با مؤمنان روبه‌رو مي‌شود، قبل از هر چيز بايد او را شناخت؛ از همين رو به برخي از اوصاف آن ها اشاره مي شود:
*ادعاي دروغين ايمان
خداوند متعال می فرماید: ﴿وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْيَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنينَ﴾
و گروهى از مردم كسانى هستند كه مىگويند: «به خدا و روز رستاخيز ايمان آوردهايم.» در حالى كه ايمان ندارند. (1)
*نيرنگ بازي
آنان با خدا و کساني که ايمان آورده‌اند سخت نيرنگ مي بازند؛ ولي جز خود را فريب نمي دهند، و اين را درنمي يابند.
*انحصارطلبي
قرآن کریم می فرماید: ﴿يَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَى الْمَدينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لكِنَّ الْمُنافِقينَ لا يَعْلَمُونَ﴾
آنها مىگويند: «اگر به مدينه بازگرديم، عزيزان ذليلان را بيرون مىكنند!» در حالى كه عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است؛ ولى منافقان نمىدانند. (2)
*ترس از مرگ
هنگامي که جهاد بر آنان واجب شد، بر خلاف انتظار، گروهي از ايشان از مردم [مشرکان] ترسيدند، مانند ترس از خدا يا ترسي بيشتر، و گفتند: پروردگارا چرا پيکار را بر ما مقرّر داشتي؟... .
*زورمداري طبقه‌گرايي
قرآن می فرماید: ﴿وَ إِذا قيلَ لَهُمْ آمِنُوا كَما آمَنَ النَّاسُ قالُوا أَ نُؤْمِنُ كَما آمَنَ السُّفَهاءُ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ وَ لكِنْ لا يَعْلَمُونَ﴾
و هنگامى كه به آنان گفته شود: «همانند(ساير) مردم ايمان بياوريد!» مىگويند: «آيا همچون ابلهان ايمان بياوريم؟!» بدانيد اينها همان ابلهانند ولى نمىدانند!. (3)
*سازشکاري با دشمن
ذات باریتعالی می فرماید: ﴿ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لِلَّذينَ كَرِهُوا ما نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطيعُكُمْ في بَعْضِ الْأَمْرِ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ إِسْرارَهُمْ﴾
اين به خاطر آن است كه آنان به كسانى كه نزول وحى الهى را كراهت داشتند گفتند: «ما در بعضى از امور از شما پيروى مىكنيم؟» در حالى كه خداوند پنهانكارى آنان را مىداند. (4)
*کسالت و خودنمايي در عبادت
خداوند متعال در کتاب محکم خود می فرماید: ﴿إِنَّ الْمُنافِقينَ يُخادِعُونَ اللَّهَ وَ هُوَ خادِعُهُمْ وَ إِذا قامُوا إِلَى الصَّلاةِ قامُوا كُسالى يُراؤُنَ النَّاسَ وَ لا يَذْكُرُونَ اللَّهَ إِلاَّ قَليلاً﴾
منافقان مىخواهند خدا را فريب دهند؛ در حالى كه او آنها را فريب مىدهد؛ و هنگامى كه به نماز برمىخيزند، با كسالت برمىخيزند؛ و در برابر مردم ريا مىكنند؛ و خدا را جز اندكى ياد نمىنمايند!. (5)
نکته:
منافق چون در باطن کافر است و خدا را قبول ندارد، اصلاً به ياد او نخواهد بود؛ چه اندک و چه فراوان. طبق کلام نوراني حضرت اميرموٴمنان (سلام الله علیه) در ذيل همين آيه، منافقان فقط براي دنيا به ياد خدايند و دنيا متاع قليل است، از اين جهت خدا فرمود: ﴿إلاّ قَليلاً﴾.
*تمسخر مؤمنان
کلام الهی در این خصوص می فرماید: ﴿وَ إِذا لَقُوا الَّذينَ آمَنُوا قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا إِلى شَياطينِهِمْ قالُوا إِنَّا مَعَكُمْ إِنَّما نَحْنُ مُسْتَهْزِؤُنَ﴾
و هنگامى كه افراد با ايمان را ملاقات مىكنند، مىگويند: «ما ايمان آوردهايم!» (ولى) هنگامى كه با شيطان هاى خود خلوت مىكنند، مىگويند: «ما با شمائيم! ما فقط(آنها را) مسخره مىكنيم!. (6)
*پيمان‌شکني و کذب
ذات اقدس إله می فرماید: ﴿فَأَعْقَبَهُمْ نِفاقاً في قُلُوبِهِمْ إِلى يَوْمِ يَلْقَوْنَهُ بِما أَخْلَفُوا اللَّهَ ما وَعَدُوهُ وَ بِما كانُوا يَكْذِبُونَ﴾
اين عمل، (روح) نفاق را، تا روزى كه خدا را ملاقات كنند، در دل هايشان برقرار ساخت. اين به خاطر آن است كه از پيمان الهى تخلّف جستند؛ و به خاطر آن است كه دروغ مىگفتند. (7)
*پنهان‌کاري
قرآن کریم می فرماید: ﴿أَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ﴾
آيا نمىدانستند كه خداوند، اسرار و سخنان درگوشى آنها را مىداند؛ و خداوند داناى همه غيب ها(و امور پنهانى) است؟. (8)
*خیانت، حق ناشناسي و عیّاشی گری
در روایات نیز صفات منافقان به وضوح بیان شده و حضرات معصومین این گروه خطرناک را به مسلمانان معرفی نموده اند.
«ثَلَاثٌ مَنْ كُنَّ فِيهِ فَهُوَ مُنَافِقٌ وَ إِنْ صَامَ وَ صَلَّى مَنْ إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ وَ إِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ وَ إِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ»
امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: سه چيز در هر کسي باشد، او منافق است، گرچه روزه بگيرد و نماز بگزارد؛ کسي که هرگاه سخن بگويد دروغ مي‌گويد و هرگاه وعده دهد، خلف وعده کند و هرگاه امين شمرده شود، خيانت ورزد. (9)
امام صادق (سلام الله علیه) فرمود: سه گروه اند که جز منافق معروف به نفاق، نسبت به آنان بي احترامي نمي‌کند: 1. کسي که موي او در اسلام سفيد شده باشد. 2. دانشمند قرآن شناس. 3. پيشواي دادگر.
*عياشي‌گري
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: يَا ابْنَ مَسْعُودٍ سَيَأْتِي مِنْ بَعْدِي أَقْوَامٌ يَأْكُلُونَ طَيِّبَاتِ الطَّعَامِ وَ أَلْوَانَهَا وَ يَرْكَبُونَ الدَّوَابَّ وَ يَتَزَيَّنُونَ بِزِينَةِ الْمَرْأَةِ لِزَوْجِهَا وَ يَتَبَرَّجُونَ تَبَرُّجَ النِّسَاءِ وَ زِيُّهُمْ مِثْلُ زِيِّ الْمُلُوكِ الْجَبَابِرَةِ هُمْ مُنَافِقُو هَذِهِ الْأُمَّةِ فِي آخِرِ الزَّمَانِ شَارِبُوا الْقَهَوَاتِ لَاعِبُونَ بِالْكِعَابِ رَاكِبُونَ الشَّهَوَاتِ تَارِكُونَ الْجَمَاعَاتِ رَاقِدُونَ عَنِ الْعَتَمَاتِ مُفَرِّطُونَ فِي الْغَدَوَاتِ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى: فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصَّلاةَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ فَسَوْفَ يَلْقَوْنَ غَيًّا»
رسول گرامي(صلوات الله علیه) فرمود: اي پسر مسعود! پس از من اقوامي خواهند آمد که غذاهاي خوب و رنگارنگ مي خورند و بر مرکب سوار مي شوند در حالي که خود را به آرايش ويژه زنان براي شوهر، مي‌آرايند و همچون زنان جلوه‌گري مي کنند و همانند شاهانِ ستمکار زندگي مي‌کنند؛ آنان منافقان اين امّت در آخر الزمان اند که شراب مي نوشند و در پيِ بازي با دوشيزگانند و بر مرکبِ شهوت سوار مي شوند و نمازهاي جماعت را ترک مي‌گويند و با سهل انگاري از نماز شامگاهان باز مي مانند و در خوردن زياده روي مي‌کنند. خداوند متعال می فرماید: امّا پس از آنان، فرزندان ناشايستهاى روى كار آمدند كه نماز را تباه كردند، و از شهوات پيروى نمودند؛ و به زودى(مجازات) گمراهى خود را خواهند ديد!. (10)
*شيوه تعامل با منافقان
*انزجار قلبی از کردار آنان و توکل به خداوند
اميرمؤمنان علي (صلوات الله علیه) مي‌فرمايد: اي کميل! از منافقان دوري کن و با خائنان همراهي نکن. اي کميل! از رفتن به درِ خانه ستمکاران و اختلاط با آنان و کسب درآمد از طريق آن ها برحذر باش و از اطاعت آنان و حضور در مجالسشان نيز بپرهيز که اين کار موجب خشم خدا بر تو خواهد بود.
اي کميل! هرگاه ناچار شدي نزد آنان روي پيوسته خداي متعال را به ياد آور و بر او توکّل کن و از شرّ آنان به خدا پناه ببر. نزدشان برو؛ ولي با قلب خود از کردارشان بيزار باش و با صداي بلند خدا را به عظمت ياد کن تا آن ها بشنوند؛ زيرا [در اين صورت] هيبت تو در آنان اثر خواهد کرد و از شرّشان در امان خواهي بود.
امام صادق (صلوات الله علیه) نيز فرمود: «يَا إِسْحَاقُ! صَانِعِ الْمُنَافِقَ بِلِسَانِکَ وَ أَخْلِصْ وُدَّکَ لِلْمُؤْمِن»
اي اسحاق! با منافق تعامل زباني داشته باش و دوستي ات را براي مؤمن خالص کن. (11)
پاورقی:
(1)- بقره 8
(2)-منافقون 8
(3)- بقره 13
(4)- محمد 26
(5)- نساء 142
(6)- بقره 14
(7)- توبه 77
(8)- توبه 78
(9)- تحف العقول، ص315
(10)- (مکارم الاخلاق، ص 449). [سوره مريم، 59]
(11)- من لایحضره الفقيه، ج4، ص404
* سید محسن روحانی
نظر شما