به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری «حوزه»، نماز جمعه این هفته هامبورگ نیز توسط حجت الاسلام و المسلمین رمضانی، امام جمعه و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ برگزار شد.

رساله حقوق، دوره فشرده مباحث اخلاقی است

حجت الاسلام و المسلمین رمضانی با اشاره به رساله حقوق امام سجاد علیه السلام گفت: در رسالة الحقوق امام سجاد (ع) که در آن یک دورۀ فشرده از مباحث حقوق اخلاقی و انسانی آمده است، می‌توان به دقیق‌ترین مباحث مربوط به کرامت انسان دست یافت. ایشان در ابتدا به این مقدمه‌ اشاره فرموده اند که در هر حرکتی که از انسان صادر می‌شود و در هر عضوی از اعضای بدن انسان، حقی وجود دارد که برخی از آنها بر بعضی دیگر بر‌ترند و ادای هر یک از آن حقوق ـ از حق خداوند و حق هر یک از اعضاء و افعال و اعمال گرفته تا حقوق مربوط به جامعه مانند حق رفیق و خویشاوند و زیردستان و حاکمان عادل و ... ـ می‌تواند در نظم و امنیت و تحقق آرمانهای بشری نقش مهمی را ایفاء کند.

وی افزود: امام سجاد(ع) پس از مرور اجمالی بر اوّلین و مهم‌ترین حق که حق خداوند است، به حق النفس اشاره فرمودند: و اما حق نفست بر تو آن است که به تمام و کمال، آن را در راه اطاعت خدا قرار دهی، پس اداء نمایی به زبان و گوش و چشم و دست و پا و شکم و دامنت حقوقشان را و در اداء حق آنها از خداوند کمک بجویی. و البته برای اینکه این حقوق به درستی اداء شود باید از خداوند کمک گرفت تا توفیق ادای همه حقوق را داشته باشی».

معانی و مراتب نفس در قرآن  و کلام حکما

امام جمعه هامبورگ خاطر نشان کرد: در قرآن کریم واژه نفس به صورت مکرّر و به معانی مختلف از جمله به معنای روح[1]، ذات[2] و قلب و باطن[3] به کار رفته است. در زبان حکماء، نفس به سه قسم تقسیم می شود: نفس نباتی، نفس حیوانی و نفس انسانی. همچنین به اعتبار مراتب و حالاتی که برای نفس به وجود می‌آید، چه از نظر درجه و کمال و چه از نظر سقوط و پستی، نامی نهاده شده است؛ مثلاً از جهت میل شدید به لذّات و شهوات حیوانی، «نفس امّاره» اطلاق می‌شود و از آن جهت که اعمال زشت در نظرش به واسطۀ غلبه شهوات زیبا می‌آید «نفس مُزیِّنه» گفته می‌شود و از آنرو که حیله و تسویل برای انجام مقاصد حیوانی می ‌انگیزد و جلوه‌ های دروغی در عمل از خود نشان می‌دهد «نفس مُسوّله» نامیده می ‌شود و از آن جهت که پس از انجام کار زشت به فطرت رجوع و بازگشت می‌نماید و خود را ملامت می‌کند آنرا «نفس لوّامه»، می‌نامند و زمانی که قوای شهوت و غضب را تعدیل کند و به لذات عقل روی آورد به آن «نفس مطمئنه» گفته می‌شود و زمانی که به مقام تسلیم و رضای معشوق برسد و میل خود را فانی در خواستۀ محبوب و معشوقش نماید نفس «راضیه» و «مرضیه» گفته می‌شود.[4] البته نفس راضیه اعلام رضایت از جانب بنده است به هر آنچه که خداوند حکم کند و «مرضیه» اعلام رضایت از جانب خداوند بزرگ است نسبت به بنده‌ای که به چنین جایگاهی رسیده « رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَ رَضُوا عَنْهُ»[5] و آنگاه است که مخاطب به این خطاب الهی می‌شود: « يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ‏ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلى‏ رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً- فَادْخُلِي فِي عِبادِي وَ ادْخُلِي جَنَّتِي‏ ».[6]

وی افزود: در قرآن نیز به این مراحل گوناگون اشاره شده است. از این رو وقتی انسان میل به لذات داشته باشد چنین حالی را قرآن «امّاره» می‌نامد که همیشه انسان را در مسیر زشتی‌ها که منشأ نفسانی دارد فرمان می‌دهد و باید از دست نفس امّاره به خدا پناه برد چه اینکه قرآن کریم می‌فرماید: «وَ ما أُبَرِّئُ نَفْسي‏ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّي إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحيم‏؛[7] من نفس خود را تبرئه نمی‌کنم چون پیوسته امر کننده به بدیها است، اگر چه توفیق خودداری از گناه از طرف خداوند به من برسد». و در آیه دیگر می‌فرماید: «وَ أَمَّا مَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوى‏ فَإِنَّ الْجَنَّةَ هِيَ الْمَأْوى‏»[8]

[1] . « اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حينَ مَوْتِها». زمر(39)؛ آیه: 42:

[2] . « وَ اتَّقُوا يَوْماً لا تَجْزي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيْئا». بقره(2)؛ آیه: 48

[3] . « وَ اذْكُرْ رَبَّكَ في‏ نَفْسِكَ تَضَرُّعاً وَ خيفَة ». اعراف(7)؛ آیه: 205

[4] . میرزا مهدی الهی قمشه‌ای، حکمت الهی عام و خاص، ص 31 و 32.

[5] . مائده(5)؛ آیه: 119

[6] . فجر(89)؛ آیه: 27

[7] . یوسف(12)؛ آیه: 53

[8] . نازعات(79)؛ آیه: 40 ـ 41