به گزارش خبرنگارخبرگزار «حوزه» حاج میرزا ولی محمد اشراقی، معروف به«حاج میرزا ولی الله اشراقی سرابی»، سال 1326 هجری قمری مصادف با سال 1286 هجری شمسی در خانواده ای متدین، در روستای شیره جین(1) به دنیا آمد. پدرش، شادروان کربلایی هاشم سرابی، شخصی با ایمان و زراعت پیشه بود.

وی، در هفت سالگی به فراگیری قرآن مجید پرداخت و تحصیلات ابتدایی را در مکتب خانه زادگاهش، نزد حاج میرزا عبدالحمید شیره جینی سپری کرد. آنگاه به شهرستان سراب رفت و مقدمات علوم عربی و متون ادب فارسی را از استادان محل آموخت.

حاج میرزا ولی الله، در حالی که هفده بهار از عمر شریفش سپری شده بود، راهی حوزه علمیه تبریز گردید و در مدرسه طالبیه آن شهر به تکمیل مقدمات و سطح پرداخت.

در سال 1347 هجری قمری، فشار حکومت پهلوی بر متدینین برای تغییر لباس و کشف حجاب و تبدیل معتقدات مذهبی به افکار غربی، فزونی گرفت. حکومت، افرادی را که در مقابل این سیل بنیان کن و روش سیاسی قرار می گرفتند، تبعید، زندانی و از صحنه بیرون کرد. بر این اساس، جمعی از اعلام روحانی را تبعید و عده ای را زندانی کرد.

 دراین اوضاع، او ناچار شد به وطن بازگردد و از محضر تقی نوری سرابی(2) بهره مند گردد. آنگاه که با رفتن رضا شاه، گرد و غبار سیاست فرو نشست، دوباره به تبریز بازگشت و در نزد حضرات آیات: میرزا محمود دوز دوزانی، سید مرتضی خسروشاهی، میرزا فتاح شهیدی، میرزا ابوالقاسم گرگري، سید کاظم شریعتمداری و... به تحصیل پرداخت و از فیوضات علمی و عملی آنها بهره های کافی برد.

وی مدتی را نیز در مشهد، نزد آیت الله سید یونس اردبیلی شاگردی کرده است. اجتهاد وی مورد تایید فقهائی از جمله: سید ابوالحسن اصفهانی، سید ابوالقاسم خویی، سید شهاب الدین مرعشی نجفی، سید کاظم شریعتمداری، سید محسن حکیم، سید محمد هادی میلانی، سید مرتضی خسروشاهی، شیخ عبدالکریم حائزی یزدی، شیخ عبدالنبی عراقی، میرزا عبدالحسن انگجی، میرزا ابوالقاسم گرگری، میرزا عبدالله مجتهدی سرابی، میرزا فتاح شهیدی و میرزا محمود دوزدوزانی، است.

او بعد از فراغت از تحصیل و تکمیل مراتب علمی و عملی، به تدریس ادبیات عرب، فقه، اصول، کلام، تفسیر، خارج و فلسفه و تدریس چندین دوره اسفار ملا صدرا پرداخت که گروهی از طلاب فاضل از محضرش استفاده می کردند.

اسامی برخی از شاگردان وی به این قرار است:

سید ابوالحسن مولانا، از علما و فقهای معاصر تبریز؛(3)، سید محمد علی موسوی خلخالی؛ از علما و ائمه جماعت تبریز، شیخ علی اکبر رسولی راد؛ از علمای مقیم مشهد و میرزا عبدالکریم مولایی؛ از مدرسان و فقهای معاصر قم(4)

آیت الله اشراقی؛ فعالیت های اجتماعی، تبلیغی و علمی در خور توجهی در تبریز و جاهای دیگر انجام می داد. تشکیل جلسات علمی و درس عقاید، تفسیر، و... برای دانشجویان و فرهنگیان و مردم عادی، ساخت مدرسه طالبیه شهرستان سراب، اقامه نماز جماعت مستمر در مساجد تبریز از جمله در مسجد کاشیلر، اقامه نماز عید فطر و ایراد خطبه در دوران رژیم پهلوی، شرکت در مبارزات مردمی علیه رژیم طاغوت، حمایت از امام خمینی(ره) در مجامع مختلف و جمع آوری امضا و طومار از سراب و حومه برای تثبیت موقعیت امام در قضیه تبعید ایشان به ترکیه (5) و رد پیشنهاد استادی در دانشکده ادبیات در تبریز و ریاست مدرسه حسن پادشاه تبریز در زمان رژیم پهلوی به منظور ابراز مخالفت با رژیم شاه، برخی از فعالیت های وی در راه اعتلای فرهنگ اسلامی و مخالفت با کفر و بی بند و باری بود.

یکی از خصوصیات مرحوم آیت الله اشراقی سرابی، عشق وعلاقعه وافر به مباحث علمی و داشتن روحیه جدلی و پژوهشی بود؛ چنان که بیشتر اوقات خویش را صرف مباحث علمی با دوستان می کرد و در این زمینه، حرف خود را با دلایل متقن و با رعایت انصاف، بر کرسی می نشاند.

حاج میرزا عمران علیزاده در مورد روحیه و خصوصیات فردی او می نویسد:

مرحوم اشراقی اهل مناظره بود بسیار بحث و انتقاد می کرد ... و در مطالب علمی و تحقیقی روح عالی و تلاش قابل ستایش داشت.(6)

استاد عبدالرحیم عقیقی بخشایشی نیز ضمن بیان شباهت های وی با آیت الله حاج میرزا ابوالحسن شعرانی که یکی، جویندگان علم را در مدرسه مروی سراب می کرد وان دیگری، در مدرسه  طالبیه تبریز، در این خصوص می نویسد:

و دومی جلسات بحث و گفت و گو و مناظره و مباحثه مرحوم حاج میرزا ولی الله اشراقی در صحن مدرسه طالبیه تبریز بود که نوعا با هم دوره ها و هم ردیف های خویش پیرامون مسائل علمی و جنجالی روز، به بحث و مناظره می پرداختند و نوعا تفوق بحثی با غلبه علمی با آغازگر بحث و گفت و گو بود.

این صحنه ها را نه یک بار و نه دوبارف بیلکه بارها و بارها مشاهده نموده بودم و این امر از روح پویاگری و تحقیق و حقیقت جویی هر دو بزرگوار ار حکایت دارد و هر دوف منشا اثر و خدمات ارزشمند علمی شده امد. به ویژه در علوم قرآنی و معارف آن(7)

اسامی کتاب های چاپی و خطی وی از این قرار است:

1.اثبات الرجعه( عربی، 3 جلد)

این کتاب، اولین اثر آیت الله اشراقی بود که در هجده یا نوزده سالگی تدوین کرده است. جلد اول در نهم جمادی الاول 1363 هجری قمری در تبریز به چاپ رسیده و دو جلد بعدی هنوز چاپ نشده است.

2. اثبات الآیات یا نسخ النسخ عن کرامه القران (عربی، 2 جلد)

این کتاب اثری ابتکاری در رد آیات ناسخ و منسوخ در قرآن در تاریخ 10 رجب 1373 هجری قمری است. جلد اول این کتاب را کتاب فروشی امید یزدانی، در تبریز منتشر کرده و جلد دومش هنوز به چاپ نرسیده است.

3. اثبات الوظیفه (عربی، تبریز، 1347 هجری شمسی)

این کتاب حاشیه ای بر بحث اجتهاد و تقلید عروه الوثقی است.

4. جمعه را دریابید (فارسی، تبریز، 1337 هجری قمری)

این کتاب در اثبات وجوب عینی نماز جمعه در غیبت امام عصر (عج) با استفاده از آیات و روایات سخنان علما است.

5. بدایه الحکمه(فارسی، عربی-تبریز، 1338 هجری شمسی)

کتابی حاوی اخبار و روایات متنوع مربوط به عقاید و اخلاق و ملاحم وفتن، با ذکر مدارک . مستندات است.

6. توضیح ابات الاحکام (فارسی، تبریر، 1380 هجری قمری، 2 جلد)

این کتاب، شرح و تعلیقه ای است تفصیلی یر کتاب تفسیر شاهی یا آیات الاحکام، تالیف میر ابوالفتح حسینی جرجانی (متوفای 976 هجری قمری) است.

7. آداب الحرمین  الشریفین( 1 جلد، عربی، تبریز، 1349 هجری شمسی)

8. وسیله راهنمای مشخصات امامان چهارده معصوم (ع) (فارسی، تبریز، 1341)

9. اثبات الشفاعه

این کتاب در اثبات شفاعت امامان معصومین(ع) است.

10. آیات الاخلاق

این کتاب شریف در نوع خود بی نظیر است و شامل تفسیر تمام آیات اخلاقی است.

11.شرح کفایه الاصول

12. الفرقان فی تفسیر قرآن

13. فضایل علی و اولاد(ع)

14. معاد از نظر قرآن

15. رساله الاسئله و الاجوبه

16. رساله فی جریان قاعده التجاوز فی الوضو

17. زنان و جمال آنها

18. سند حدیث اصحاب الکسا

19.رساله فی ذکر نصوص اهل السنه بولاده المهدی(عج)

20. رساله مفردده فی العمره المفرده

21. رساله فی البحثو الفص حول ابات المنازعه فی تحریم الخمر

22. رساله فی البحث حول سیاده الامیر ابراهیم المدفون بتبریز

این کتاب در شرح حال امازاده حضرت سید ابراهیم، مدفون در محله شتربان تبریز است و مولف در سال 1392 هجری قمری از تالیف آن فارغ شده است.

23. بشاره المصطفی فی اثبات المهدی المرتجی

تاریخ پاک نویس با اتمام این کتاب، سال 1392 هجری قمری است.

24. تفصیل آیات الاحکام

تاریخ پاک نویس با اتمام این کتاب، سال 1390 هجری قمری است.

25.ترجمه السیده العقلیه

26. الجمعه ما الجمعه

کتابی است استدلالی در اثبات وظیفه روز جمعه. اتمام یا پاک نویس این کتاب در سال 1392 هجری قمری بوده است.

27. البحث حول مسئله اشتراط عدم تزویج علی الزوجه

28. البحث حول الکتاب سلیم بن قیس التابعی

29. البحث حول ولاده علی(ع) فی البیت

30. البحث حول ولایه النبی (ص) و الائمه الاثنی عشر

31. انوار الهدی

32. انتظار الفرج من الفرج

تاریخ اتمام این کتاب، سال 1358 هجری قمری بوده است.

33. الاضوا المنیره علی الخطوط العریضه،

این کتاب در حقانیت مذهب شیعه و رد کتابی است که وهابیون در عربستان علیه شیعه اثنا چاپ کرده بودند.

34. بدایع الافکار

35. مناهج السو فی احکام الشریعه

36. المراه ریحانه

37. منهاج الرشاد لمن اراد السداد

38. الوقایه فی شرح الوصایه من العروه الوثقی

39. النقض

40. المحکم و المتشابه

41. التعلیقه علی التبصره تاعلامه

42. التعلیقه علی الذخیره القمی

43. شرح الطهاره و الزکوه

44. شرح شرح الباب الحادی عشر

45. تعلیقه علی الکتاب الوقف و الهبه من العروه و غیر ذلک فی المسائل المتفرقه من الفنون العدیده.

سرانجام، آیت الله حاج میرزا ولی الله اشراقی سرابی در 3 محرم الحرام سال 1392 هجری قمری مصادف با 30 بهمن ماه 1350 هجری شمسی در تبریز به لقاء الله پیوست و پیکر پاکش در قبرستان محله امیرخیز، معروف به«قوم تپه» به خاک سپرده شد. پس از تخریب قبرستان یاد شده، پیکر وی به قبرستان وادی رحمت تبریز منتقل گردید و در قطعه مشاهیر و هنرمندان دفن شد.

از مرحوم آیت الله چهار فرزند (سه پسر و یک دختر) به نام های عباس، محمد، یعقوب و منصوره به یادگار مانده است.

پی نوشت:

1.به عرض جغرافیای 37 59 و طول جغرافیای 47 31، از روستاهای سراب ، واقع در استان آذربایجان شرقی.

2. وی از شاگردان آیت الله شیخ الشریعه، اصفهانی بوده و از او اجازه اجتهاد داشت.

3. گلشن ابرار، ج 6، ص 330-343.

4.همان، ج8، ص 267.

5. نام آیت الله اشراقی سرابی سه مرتبه درکتاب اسناد انقلاب اسلامی و امام آمده است.

6. نامداران تاریخ، ج2، صص 376-379.

7. مفاخر اذربایجان، ج 1، ص 334.