به گزارش خبرگزاری «حوزه» از تهران، دکتر جبار رحمانی، عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران نیز در این نشست با طرح این پرسش که علوم اجتماعی و عزاداری ها چه نگاهی به هم داشته و تا چه اندازه ما به این دوبحث درکنارهم پرداخته ایم؟ گفت: مطالعات درعرصه مناسک اسلامی و عزاداری ها در دو حوزه مطالعات اسناد تاریخی و مطالعات میدانی به صورت نسبتاً گسترده صورت گرفته و حتی در سنت شرق شناسی و انسان شناسی اشارات فراوانی دارد.

وی با بیان این که در حوزه عزاداری ها کارهای مطالعاتی بیشتر معطوف به ایران، هند و پاکستان است، افزود: عمده ترین مطالعات میدانی دراین حوزه مربوط به تعزیه ها و وجوه هنری مرتبط با آن بوده، اما بعد از انقلاب اسلامی ایران مطالعات گسترده تری صورت گرفته که یکی از آن ها توسط مایکل فیشر است و مفهوم پارادایم کربلا را بیان می کند.

عضو هیئت علمی پژوهشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران ادامه داد: البته در مطالعات فیشر درک فرهنگی از کربلا بیان شده و برخی موضوعات سنتی تر مثل تعزیه وهمچنین پیامدهای عزاداری در شیعه نیز مورد بررسی واقع شده و به آن اشاراتی شده است.

رحمانی در خصوص چرائی کم توجهی به مناسک دینی در دانشگاه ها، اظهارداشت: تصورمی کنم ایراد اصلی از استادان مذهبی است تا استادان سکولار، چرا که اساتید مذهبی کمتر به چنین مقولاتی پرداخته اند و تنها مباحث کلامی را مطرح می کنند.

وی با بیان این که روشنفکران سنتی و مدرن نظرات متفاوت و مختلفی درخصوص مناسک دینی دارند، خاطرنشان کرد: در بین اساتید بزرگ علوم اجتماعی کم توجهی ها زیاد بوده و دغدغه پژوهش با مختصات تخصصی نبوده است.

این محقق و پژوهشگرعلوم اجتماعی، پرهیز تعمدی از حوزه دین و بی توجهی به مباحث دینی را ویژگی اساتید سکولار دانست و افزود: البته اساتید دین دار هم به بحث عاشورا بی توجهی داشته و صرفاً در حوزه کلامی به آن ورود کرده اند.

وی یادآور شد: برخی معتقدند عاشورا پژوهی موضوع با کلاسی نیست و جذابیت ظاهری ندارد، ولذا بسیاری از اساتید قدیمی نسبت به این مسئله بی حوصله اند.

رحمانی در خصوص نحوه اجرای مراسم عزاداری توسط مداحان، گفت: امروز برخی مداحان رسانه ای که امثال مرحوم ذاکر را نقد می کردند، خودشان همان سبک ها را دنبال می کنند.

وی با بیان این که پرداختن به برخی آسیب شناسی ها باعث شد برخی دیگر از موضوعات خاص، مورد غفلت قرارگیرد، اظهارداشت: باید به سنت های عزاداری ها توجه بیشتری شود. انحرافات درصد قابل توجهی در عزاداری ها ندارند، ولذا باید سنت های عزاداری و اشکال محلی آن ها مورد مطالعه و بررسی جدی واقع گردند.

رحمانی افزود: کار دیگری که بایستی انجام شود، جلوگیری از تهاجم فرهنگی رسانه ای به سنت های فرهنگی، ملی و محلی است، ولذا آسیب شناسی عملکرد نهاد های رسمی و رسانه ملی باید صورت پذیرد.

عضوهیأت علمی پژوهشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در پایان گفت: فرهنگ و جامعه شیعی عملاً دین خود را از خلال عزاداری ها به دست می آورد، لذا عاشورا صرفً یک سنت نیست، بلکه به نوعی کل دین و یا کُنه دین محسوب می شود.

*سیطره سیاست زدگی بر علوم اجتماعی

میثم مهدی یار، محقق و پژوهشگرعلوم اجتماعی نیز در این نشست با بیان این که سیاست زدگی یکی ازآسیب هایی است که مناسک دینی را تحت الشعاع قرارداده است، گفت: یکی ازدلایل مغفول ماندن عاشورا، سیطره سیاست زدگی بر علوم اجتماعی ایران است، البته عامل بعدی هم سیطره بروکراسی برنهاد علم است، یعنی نگاه ابزاری به علم داشته ایم درنتیجه توجه به عاشورا و مناسک دینی ضعیف شده است.

وی با تأکید بر لزوم نگاه کارکرد گرایانه به مناسک دینی و منابعی که بعد ازعاشورا در جامعه نهادینه شده است، ابراز داشت باید با تحقیقات، مطالعات و بررسی های کارشناسی این مناسک به ارتباط بین نسل ها و بازتولید درجامعه موجود کمک کند.

این محقق و پژوهشگرعلوم اجتماعی خاطرنشان کرد: یکی ازجدی ترین کارهایی که توانسته رویکردها را همه جانبه ببیند، مطالعات مایکل فیشر است که طی آن تلاش کرده مفهوم پردازی واقعه کربلا درتاریخ ایران را مورد بررسی قراردهد. همچنین تشکیل انجمن علمی جامعه شناسی تشیّع دردانشگاه تهران نوید دهنده توجه علوم اجتماعی به این مباحث و امکان پیوند آن با تاریخ و فرهنگ ماست.

 313//34