به گزارش خبرگزاری «حوزه»، سلسله نشست های علمی با موضوعات مختلف به همت مؤسسات و مراکز علمی و پژوهشی حوزه برگزار شده و معاونت پژوهشی حوزه، این نشست ها و مقالات آن را در قالب «کتاب نمایه» تدوین و در اختیار خبرگزاری حوزه قرار داده است.
آنچه در ذیل می خوانید، چکیده ای از نشست علمی «ابعاد فقهی تلقیح مصنوعی و اجارۀ رحم» به همت مجتمع آموزش عالی فقه وابسته به جامعۀ المصطفی العالمیه و سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین محمد جواد حبیبی تبار می باشد.
برخی خانواده ها در دنیای کنونی به داشتن فرزند علاقه ای نشان نمی دهند یا این که به برخی بیماری های خطرناک مبتلا هستند و در نتیجه قانون، اجازه فرزند دار شدن را به آن ها نمی دهد. به این گروه از خانواده ها، "خانواده های زیستی" گفته می شود. در مقابل، گروه دومی از خانواده ها نیز وجود دارند که بدون فرزند نمی توانند زندگی کنند. برای همین تلاش های بسیاری را برای فرزنددار شدن خود به کار می گیرند.
مردم در جوامع اسلامی برای فرزندداری و تربیت درست فرزند، ارزش و اهمیت ویژه ای قائل اند؛ زیرا در آموزه های دین اسلام به داشتن فرزند تأکید بسیاری شده. افزون بر این، بچه دار شدن همسران، حقی الهی است و هر یک از همسران حق دارند، بچه دار شوند. به همین دلیل، فقه اسلامی همسران را از عقیم کردن اختیاری خود نهی کرده است تا حق همسری از بین نرود. با این همه، عوامل و عللی در کار است که همسران و خانواده ها را از موهبت فرزند بی بهره سازد.
یکی از عمواملی که موجب می شود همسران موفق به بچه دار شدن نباشند، عقیم بودن است. امروزه عقیمی زن و مرد از ابتلائات جدی جوامع بشری و از دغدغه ها و نگرانی های برخی خانواده ها شمرده می شود. برای همین، تلاش های بسیاری در حال انجام است که آن را کم اثر یا بی اثر کنند. نتایج این تلاش ها دست یابی به راه حل های مختلفی است که برای بچه دار شدن همسران ارائه و عملی شده است. تلقیح مصنوعی و اجارۀ رحم یکی از این راه ها به شمار می رود؛ اما این مسئله تنها به اینجا ختم نمی شود؛ زیرا زوایای پیدا و پنهان بسیاری دارد که بررسی مسایل ابعاد فقهی، یکی از آن ها است. بنابراین تبیین دیدگاه ها و فتاوای فقها در بررسی مسایل مربوط به تلقیح مصنوعی و اجارۀ رحم ضروری به شمار می رود.
اختلاف فتاوای علما در این مسئله جایی است که ناتوانی جسمی همسران «مادرزادی» باشد؛ یعنی مرد نتواند اسپرم تولید کند یا اسپرمش ناقص باشد و یا اسپرم ها نتوانند، خارج شوند. در نتیجه باروری رخ ندهد. در این فرض، این پرسش مطرح است که اگر مرد در تولید اسپرم ناتوان باشد، آیا می توان اسپرم مرد اجنبی را با تخمک های زن مخلوط و در رحم آن جای داد؟. مراجعی مانند امام (ره) و آیات عظام خویی (ره)، گلپایگانی (ره)، مکارم شیرازی، فاضل لنکرانی (ره) و صافی گلپایگانی آن را حرام می دانند و از نظر شرعی جایز نمی شمرند؛ ولی رهبر معظم انقلاب اسلامی و آیات عظام بروجردی (ره) و یزدی (ره) آن را جایز می دانند.
فقهای اسلامی در جایی که مرد توان اسپرم سازی دارد، اشکالی و اختلافی ندارند. آن ها در این مورد تنها اموری را در نظر می گیرند که مقدمه حرام است؛ مانند لمس یا نظر اجنبی. البته اگر حکم حرج یا اضطرار مطرح باشد، حرمت هایی که در مقدمۀ حرام بودن هست، نیز از بین می رود و حکم به حلیت می شود.
منبع: نمایه، چکیده نشست های علمی حوزوی.
