سرویس علمی فرهنگی خبرگزاری «حوزه»درسلسله مباحثی با موضوع : پرسمان قرآنى فلسفه احكام، به بررسی موضوعات مختلف این حوزه می پردازد .
*چرا نبايد بدون وضو به آيات قرآن دست كشيد؟
پاسخ: دليل اين حكم، آيه و رواياتى است كه در اين باره از پيشوايان معصوم(عليهم السلام)نقل شده است.[1] چنان كه قرآن كريم مى فرمايد: (لا يَمَسُّهُ اِلاَّ المُطَهَّرون؛[2]جز پاكان نمى توانند به آن دست زنند [دست يابند].)
«مسّ» در آيه شريف (لا يَمَسُّهُ اِلاّ المُطَهَّرونَ) دو معنا دارد: 1. مسّ ظاهرى و جسمى؛ 2. مسّ معنوى و روحى.
الف) مسّ ظاهرى و جسمى، يعنى دست زدن يا تماس پيدا كردن بدن انسان با خط قرآن كه در اين صورت، مقصود از «مطهّرون» آن هايند كه طهارت شرعى داشته باشند و معناى آيه چنين مى شود: دست يا بدنتان بدون وضو و طهارت شرعى با خط قرآن تماس پيدا نكند.
امام هفتم موسى بن جعفر(عليه السلام) هم در روايتى به اين معنا اشاره كرده، مى فرمايد: «قرآن را بى وضو و در حال جنابت مس نكن و به خط آن دست نزن ...؛ زيرا خداوند متعال مى فرمايد: (لايمسّه الاّ المُطَهَّرون)[3]
ب) مس معنوى و روحى، به معناى درك و فهم حقايق و معارف قرآن و تماس پيدا كردن آن ها با روح و جان انسان است؛ در اين صورت، مقصود از «مطهّرون» كسانى هستند كه دل هايشان از شوائب شرك و گناه و پليدى پاك باشد و معناى آيه شريفه اين مى شود كه حقايق و معارف عالى قرآن را كسانى جز پاكان درك نمى كنند و پاكان كسانى هستند كه قرآن به عمق جانشان مى نشيند و دل هايشان را صفا مى دهد و بنابر آيه تطهير (اِنَّما يُريدُ اللّهُ لِيُذهِبَ عَنكُمُ الرِّجسَ اَهلَ البَيتِ و يُطَهِّرَكُم تَطهيرا)[4]پيامبر و خاندان پاكش، از مطهرون هستند. بنابراين هر قدر پاكى و تقواى انسان بيش تر باشد، بهره بيش ترى از قرآن مى برد و به مفاهيم عميق تر و بيش ترى از قرآن مجيد دست مى يابد؛ به همين جهت است كه هيچ كس نمى تواند مانند پيامبر و امامان معصوم(عليهم السلام)حقايق قرآن را درك كند. در برخى روايات، به اين معنا (طهارت معنوى) نيز اشاره شده است.[5]
* چرا انسان جنب يا حائض نبايد بدون طهارت بيش از هفت آيه بخواند و دست به نام پيامبر و امامان(عليهم السلام)بزند؟
خواندن قرآن ـ به جز سوره هاى عزايم (سوره هايى كه سجده واجب دارد) ـ براى جنب يا حائض هيچ مانعى ندارد، به شرط آن كه قرآن را لمس نكند، البته خواندن بيش از هفت آيه بر جنب و حائض مكروه است و كراهت در اين جا يعنى ثواب كمترى نسبت به فرد طاهر و پاك دارد و دليل اين مطلب روايات اهل بيت(عليهم السلام)است [6] و احتمالا سرّ آن اين است كه: تلاوت قرآن، سخن گفتن خداوند با ماست كه به پاس احترام و تقديس او و دست يابى به مفاهيم عالى تر قرآن، ما به طهارت هنگام تلاوت قرآن مأمور شده ايم؛ چنان كه قرآن در اين باره مى فرمايد: (لا يَمَسُّهُ اِلاَّالمُطَهَّرون)[7]و تعيين حد و مقدار تلاوت هم از امور تعبدى است كه روحيه بندگى، فرمان بردارى از احكام خداوند را اقتضا مى كند. ضمناً از مطالب بالا حكمت لمس نكردن خطوط قرآن و نام پيامبر و ...نيز روشن شد كه ممكن است حكمت آن همان احترام و تقديس آن ها باشد.
* نهی از خواندن قرآن در ركوع و سجود
در احكام عبادى، بايد علت و حكمت حكم را از آيات قرآن و روايات معصومين(عليهم السلام) جست و جو كرد. در آيات و روايات، علت و حكمت اين حكم به نظر نرسيد و تنها در روايات از خواندن قرآن در ركوع و سجود نهى شده است و اين با توجه به قرائنى كه در روايات هست نهى كراهتى مى باشد. از جمله اين روايات: حضرت على(عليه السلام)مى فرمايد: «هفت نفر نبايد قرآن بخوانند، ركوع كننده و سجده كننده در نماز، كسى كه در دستشويى است، كسى كه در حمام است، شخص جنب، زنان حائض و زنان نفساء.[8]
پاورقی :
[1]. وسائل الشيعة، شيخ حرّ عاملى، ج 1، ص 383 ـ 385.
[2]. واقعه/79.
[3]. وسائل الشيعه، شيخ حرّ عاملى، ج 1، ص 384.
[4]. احزاب/33.
[5]. اقتباس از: تفسير نمونه، ج 23، ص 268 ـ 272؛ تفسير الميزان، علامه طباطبايى، ج 19، ص 137 ـ 138.
[6]. استبصار، ج 1، ص 114؛ تهذيب الاحكام، ج 1، ص 127؛ وسائل الشيعه، ج 2، ص 215.
[7]. واقعه/79.
[8]. نفساء زنانى كه پس از زايمان خون مى بينند؛ وسائل الشيعه، ج 6، ص 246.
