به گزارش خبرگزاری «حوزه»، آیت الله سید محمدهادی میلانی از مراجع تقلید شیعه درسال ۱۲۷۳ شمسی مصادف با شامگاه هفتم محرم سال ۱۳۱۳ ق. در خانوادهای اهل علم و معنویت در نجف اشرف پا به عرصه هستی نهاد، اجداد او همه از سادات حسینی شهرمدینه منوره و از فرزندان امام علی بن الحسین علیه السلام بودند که به جهت شرافت علمی و معنوی از بزرگان مدینه بشمار میرفتند. محله قدیمی «بنی هاشم» محل سکونت این خاندان بود و همواره بزرگانی از قبیلههای عرب و دانشوران اسلامی به آنجا رفت و آمد داشتهاند.
هجرت این خاندان در اواخر قرن یازدهم ق. از مدینه به آذربایجان ایران در پی دعوتی بود که از جانب شیعیان این دیار انجام گرفت. به دنبال این دعوت سید حسین (جد محمد هادی) و برادرش علی اکبر که هر دو از جوانان فرزانه مدینه بودند به همراه زایرین خانه خدا وارد آذربایجان شدند و در منطقه «اسکوچای» اقامت گزیدند و سید حسین همچنان در میلان باقی ماند و از همان جا ازدواج کرد وی تا آخر عمر در میان دوستداران اهل بیت پیامبر صلی الله علیه و آله در منطقه آذربایجان به تبلیغ و ترویج احکام اسلام پرداخت با رحلت سید حسین فرزندان وی و بعدها نوادگانش این رسالت عظیم را در منطقه آذربایجان دنبال کردند.
دوران تحصیل آیت الله میلانی
اولین مکتب تربیتی سید محمدهادی دامان مادری از خاندان علم و فضیلت و پدر فرزانه و عالم وی بود. اساتید علوم مقدماتی وی بزرگانی چون آقا میرزا ابراهیم همدانی و آخوند ملا محسن تبریزی، و در دروس سطح نیز استادانی چون آقا شیخ ابراهیم سالیانی و آقا سید جعفر اردبیلی و حاج شیخ میرزا علی ایروانی و آقا شیخ غلامعلی قمی و آقا شیخ ابوالقاسم مامقانی (دائی) او بودند.
او همچنین از محضر اساتید بزرگی چون آیت الله ابوالحسن اصفهانی، آیت الله نائینی و آیت الله آقا ضیاء الدین عراقی بهرههای وافر برده و پایههای علمی خود را در فقه و اصول استحکام بخشیده و در طول ۲۳ سال حضور در دروس و محافل علمی این بزرگان توانسته بود بر آراء و نظرات قویترین اساتید مسلط گردد. وی در علوم عقلی نیز مهارت فراوان داشت و چندین سال از عمر خود را در محضر اساتید فلسفه گذرانده و در این خصوص از شاگردان شیخ محمدحسین اصفهانی بشمار میرفت.
آیت الله میلانی از جمله علومی دیگرکه در آن تبحر یافت و به استادی رسید، دانش تفسیر و علوم قرآنی بود که از ایام تحصیل خود در نجف این دانش را نزد استاد بزرگ شیخ محمدجواد بلاغی فراگرفته بود و بعدها نیز همواره با اساتید تفسیر به ویژه با مفسر بزرگ علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان مباحثه و مناظره داشت. وی تفسیر را در کنار فقه و اصول تدریس میکرد و محصلین علوم دینی را با قرآن، این منبع جوشان فیض الهی آشنا میساخت. و این روش را که نشانهای از عشق ایشان به قرآن بود همواره در زندگیش حفظ کرده بود.
ایشان هشت سال نیز در علوم حدیث با آیت الله شیخ علی قمی مباحثه و مذاکره داشت و نسخه کتاب وسایل الشیعه خود را با نسخهای که به خط شیخ حر عاملی بود، مقابله کرده است.
تدریس
رسیدن به مقام اجتهاد، تحمل رنج های طاقت فرسایی را میطلبد. طالبان علوم اسلامی برای دست یافتن بدین منزلت علمی، راههای بسیار سخت و دشواری را طی میکنند. رنج سفرهای سخت را به جان میخرند. و سالیان دراز از عمر خود را در محضر بزرگان دانش و معارف به تحصیل علوم مختلفی چون: ادبیات عرب (تجزیه و ترکیب، معانی و بیان و بدیع) منطق،حدیث شناسی، رجال، علوم قرآنی، اصول و فقه و… صرف میکنند. و در این میان پای بندی به معنویات خود عامل در رسیدن به این مقام و منزلت است. چنانچه آیت الله میلانی بارها میگفت: «استادم مرحوم نایینی میفرمود: نماز شب شرط اجتهاد نیست، ولکن بیدخالت هم نیست».
جلسات درس ایشان در حوزه بزرگ نجف بسیار باشکوه و به امتیازاتی چون داشتن دقت عقلی و عرفی ایشان در تبیین مسائل، و تسلط به مبانی فقهی و اصولی شهرت داشت. آیت الله میلانی هیجده سال در کربلا اقامت داشت و در این مدت شاگردان فراوانی را تربیت کرده است. بزرگانی چون آیات و حجج اسلام: حاج شیخ حسین وحید خراسانی، سید ابراهیم علم الهدی سبزواری، سید عباس صدر، حاج سید حسین شمس، حاج شیخ محمدرضا مهدوی دامغانی، شیخ محمدتقی جعفری، مهدی نوقانی، محمود کلباسی، کاظم مدیر شانه چی، سید نورالدین میلانی، سید محمد شیرازی، شیخ محمدتقی عندلیب سبزواری، سید محمدباقر حجت طباطبایی، محمدعلی علمی، سید ابراهیم مهاجریان طبسی از شاگردان برجسته ایشان هستند که بعضی اجازه روایتی از ایشان نیز داشتهاند.
آثار علمی آیت الله میلانی
آنچه امروزه از آن ها به عنوان آثار ایشان نام میبریم، یادداشت های پراکنده و تقریرات درس های پربار ایشان است که به همت شاگردان پرکار و فرزندان گرامیش جمع آوری شده و پس از تنظیم در عناوین و موضوعات مختلف به چاپ رسیده است و عبارتند از:
* محاضرات فی الفقه الامامیه: در ده جلد است که در موضوعات مختلف فقهی به بحث و بررسی عمیق پرداخته است که نمایانگر وسعت فکری ایشان در زمینههای مختلف فقهی است.
* قادتنا کیف نعرفهم؟: در ۹ مجلد به زندگانی چهارده معصوم علیهم السلام و فضایل آن ها با استفاده از مدارک شیعه و سنی پرداخته است.
* تفسیر سوره جمعه و سوره التغابن.
* مختصر الاحکام.
* مناسک حج.
* حاشیه بر قسمتی از عروه الوثقی.
* نخبه المسائل: رساله عملیه ایشان در احکام اسلامی.
* ده پرسش: با پاورقی های آقای سید محمدعلی میلانی، در مباحث مختلف تفسیری.
* حاشیه المکاسب.
* قواعد فقهیه و اصولیه.
* رسالهای در بیعه و مسائل بانکی.
* کتابی استدلالی در مزارعه و مساقات.
* کتابی استدلالی در اجاره.
* شرح استدلالی مباحثی از کتاب الصلوه «شرایع».
* رسالهای در منجزات مریض.
شخصیت جهانی آیت الله میلانی
در طول مرجعیت آیت الله میلانی به ویژه در سال های اقامتش در مشهد مقدس شخصیت های بزرگ از کشورهای مختلف اسلامی به دیدار ایشان شتافتهاند. شخصیت جهانی این فقیه بزرگ موجب گردیده بود که علماء شیعه و بزرگان اهل تسنن نیز برای گفتگو و مشاوره در مسائل مهم مذهبی رهسپار ایران شده و از نزدیک از نظرات ایشان آگاهی یابند.
آیت الله میلانی در نهضت اسلامی ایران
این انقلاب شکوهمند به آسانی به دست نیامد. بلکه از جرقه اولیه آن در سال ۱۳۴۱ تا به ثمر نشستن در سال ۵۷ ملت ایران عزیزان بسیاری را تقدیم اسلام عزیز نمود و در این میان فرزانگان و بزرگان نیز در مسیر به بار نشستن خون شهدا، آسایش و آرامش را بر خود حرام کرده و مردانه در مقابل نظام ستم شاهی قامت بستند آیت الله میلانی از جمله این رادمردان خط مقدم مبارزه بود که در شکل گیری نهضت بزرگ نقش بسیار مؤثر و اساسی داشت. وی که در آن سال ها از مراجع بزرگ تشیع بود، با پیام ها، نامهها و اعلامیههایی که خطاب به دولت وقت و ملت ایران صادر میکرد، در هدایت و حرکت های مردمی علیه رژیم شاه نقش عمدهای به عهده داشت .
پس از هجوم وحشیانه مزدوران یهودی به مدرسه فیضیه، آیت الله میلانی در پیامی پرده از چهره کریه حاکمان وقت ایران برداشت، او در ضمن پیام خود چنین نوشت: …ما از حمله و یورش چنگیزانه، به ساحت حوزه علمیه قم گذشتیم! از حبس و زجر رجال دینی و ملی گذشتیم! از حمله به دانشگاه و مراکز علمی ملت و سلب هر نوع آزادی فردی و اجتماعی چشم پوشیدیم! از دزدی و فساد و تباهی و تجاوز به مردمان صالح و تقویت دزدان و خیانتکاران گذشتیم! از برادرکشیهایی که در نقاط مملکت ترتیب دادهاند، صرفنظر کردیم! این ننگ را کجا ببریم که مملکت اسلامی ما را دارند پایگاه اسرائیل و صهیونیست میکنند، و نیز افرادی را که با آن ها هم دستاند، در رأس کارها قرار میدهند…
ارادت آیت الله میلانی به امام خمینی
اخلاص و ارادت آیت الله میلانی به امام خمینی بر کسی پوشیده نبود چنان چه در نامهاش خطاب به امام خمینی در دوران تبعید امام در ترکیه میگوید: «خوشا به سعادت آن سرزمین که حضرت عالی در آن تشریف دارید» اما در کنار این آن چه بیشتر جالب توجه است ایشان اخلاص و ارادتش با انگیزه و جهت دار بوده و به جهت مصالح مسلمین از ایشان همواره پشتیبانی کرده است.
خدمات ماندگار آیت الله میلانی
آیت الله میلانی با همه اشتغالات خود در مسند مرجعیت و زعامت حوزه هیچ گاه از مشکلات مردم غافل نشده است: به بعضی از تلاش های ایشان تنها اشاره مختصری میشود:
او پس از زلزله سال ۱۳۴۷ ش. در جنوب خراسان (منطقه کاخک) مردم را برای بازسازی و کمک به آوارگان بسیج کرد و بارها طلاب را جهت کمک به مردم به این شهر اعزام داشت. میگویند برای مردم بیخانمان خانهها ساخت و حتی سند به آن ها نوشت.
در بازسازی مسجد هامبورگ آلمان نقش بسیار مؤثری را ایفا کرد و در اعزام آیت الله شهید بهشتی به آن جا تلاش زیادی کرد. ایشان علاوه بر کمک به مسجد امام علی علیه السلام هامبورگ به مسلمانان و اندیشمندان اروپا کمک میکرد تا در نشر اسلام جدی باشند.
بازسازی مدارس علمی مشهد و مدرسه حقانی قم و کمک به ایجاد چندین مدرسه دینی در شهرستان ها و دهها کار خیر برای مسلمانان ایران و سایر کشورهای اسلامی.
رحلت آیت الله میلانی
جمعه هفدهم مرداد سال ۱۳۵۴ هجری شمسی این اسوه فضیلت و پاکی چشم از جهان فانی فروبست و به خانه بقاء شتافت و روح بلندش به عالم ملکوت پیوست. و پیکر مطهرش در روز شنبه هیجده مرداد پس از یک تشییع بینظیر و با حضور شخصیت های بزرگ علمی و مذهبی (داخل و خارج) کشور و هزاران مؤمن عزادار در جوار مرقد مطهر امام علی بن موسی الرضا علیه السلام به خاک سپرده شد.
*منابع
تلخیص از کتاب گلشن ابرار، جلد ۲، صفحه ۷۷۲٫
مرجع بیدار (درگذشت آیت اللّه سید محمدهادی میلانی)
