حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید محمد مهدی خادمی، بنیانگذار و امام جماعت مسجد امام علی (علیه‌السلام) شیعیان دانمارک که اکنون به یک مرکز بزرگ اسلامی تبدیل شده، در حاشیه حضور خود در مدرسه علمیه ناصریه اصفهان، در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه» در اصفهان به نحوه مجوز گرفتن این مسجد در یک پایتخت اروپایی و با وجود مخالفان سرسخت تبلیغ اسلام در این کشور و نیز ظرافت های کار تبلیغ تشیع در اروپا پرداخت؛ مطالبی که شیوه جالب و مبتکرانه تبلیغ تشیع از سوی یک روحانی مستقر در اروپا را از زبان این روحانی روایت می کند.

با تشکر از اینکه وقتتان را به ما دادید، به عنوان اولین سؤال بفرمایید مسجد یا مرکز بزرگ اسلامی امام علی(ع) کپنهاگ چگونه شکل گرفت؟

در سال ۲۰۰۱ میلادی با ادغام «مرکز المصطفی صلی الله علیه وآله»، «مکتبة اللبنانیه» و «مسجد محمدیه» اولین جرقه‌های تأسیس بزرگ‌ترین مسجد شیعیان اروپا زده شد.

با کمک ویژه مراجع عظام تقلید و استعانت مؤمنین و مؤسسات خیریه فرهنگی، زمینی به مساحت ۳۰۰۰ متر خریداری شد و خورشید اولین مسجد دانمارک در خیابان «نروبرو» طلوع کرد؛ مسجدی که امروز متعلق به همه شیعیان و مسلمانان در اروپا است.

این مرکز بزرگ اسلامی از سال ۲۰۱۱ برای تمام مسلمانان شیعه مذهب از دانمارکی گرفته تا انگلیسی و از عرب گرفته تا فارس و اردو، برنامه هایی را ارائه می‌دهد.

چه برنامه‌ها و فعالیت‌هایی در مسجد امام علی (ع) کپنهاک اجراء می شود و استقبال از این برنامه چگونه است؟

مسجد امام علی (علیه‌السلام) شیعیان در کپنهاگ دانمارک روزانه حدود ۱۰۰ نفر بازدیدکننده دارد که از برنامه‌های مسجد استفاده می‌کنند؛ مثل مدارس، ادارات، دانشگاه‌ها و توریست‌ها که به ‌صورت گروهی برای بازدید می‌آیند؛ هر گروه از ۲۴ ساعت قبل برای ما ایمیل می‌فرستند و با ما برای حضور در مسجد هماهنگ می‌کنند، البته این آمار به ‌جز افرادی است که به ‌صورت انفرادی برای بازدید می‌آیند و البته به‌جز مسلمانانی که برای عبادت روزانه تشریف می‌آورند.

برنامه استقبال از ابتدای ورود افراد به محوطه مسجد شروع می‌شود. پذیرایی مختصری می‌شوند تا خستگی راه رفع شود و آرامش جسمی پیدا کنند. سپس شروع می‌کنیم به توضیح درباره‌ هنر اسلامی، کاشی‌کاری، فرش، طرح‌ها و نقوش اسلامی و ایجاد شوق به هنر اسلامی، سپس توضیحاتی را درباره معرفی اسلام به مخاطبینی که اکنون خود مشتاق شنیدن و دیدن شده‌اند، آغاز می کنیم.

بعد از بازدید و شناخت مختصری که بازدید کنندگان نسبت به اسلام پیدا می کنند، هنگام خروج لوح فشرده‌ای حاوی تصاویر و فیلم‌هایی از مسجد اهدا می‌کنیم. البته در بخشی از این لوح فشرده به معرفی بیشتری از اسلام نیز پرداخته ‌شده است، علاوه بر آن فرمی را ارائه می‌دهیم که بخشی برای ثبت نظرات، پیشنهادات و انتقادات طراحی شده تا نقاط ضعف و قوت را بشناسیم و در قسمت بعدی فرم، بخشی را برای ثبت شبهات افراد طراحی کرده‌ایم و اگر دوست داشته باشند، ایمیل خود را نیز ثبت می‌کنند تا با آن‌ها ارتباط مستمر داشته باشیم.

خانم piakjarsgaawd رئیس حزب مردم مسیحی در دانمارک  که الآن نیز رئیس پارلمان دانمارک شده آمد و مسجد را بازدید کرد و گفت: این مسجد همچون کلیسا روحانی خوبی دارد.

بنابر این برای تبلیغ اسلام در دنیای امروزی باید به خیلی چیزها مجهز شد، تجهیز به زبان مخاطب، هنر و تقوا از ضروریات است.

هنر اسلامی و معرفی اسلام چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

مجاورت مدرسه علمیه ناصریه با مسجد امام اصفهان از جمله امتیازات بزرگ برای فعالیت‌های تبلیغی در اینجا محسوب می‌شود، بنده به یاد می‌آورم، زمانی که می‌خواستیم مسجد شیعیان را در کپنهاگ دانمارک بسازیم، قرار شد در جلسه‌ای با حضور شهردار حضور یافته و جهت دریافت مجوز، درخواست خود را ارائه نماییم. این جلسه همزمان با اوج تحریم‌های ظالمانه علیه ایران و موضوع هولوکاست و همچنین اهانت روزنامه‌های دانمارکی به پیامبراسلام، حضرت محمد مصطفی (صلی الله علیه و آله و سلم) بود و اصلاً یک جوّ بسیار بدی علیه مسلمانان و به خصوص ایرانیان در اروپا شکل گرفته بود. از طرف دیگر وهابی‌ها نیز در حدود ۴۰ سال است که به دنبال دریافت مجوزهای ساخت مسجد به هر روشی تمسک می‌جستند، اما موفقیتی به دست نیاورده بودند.

*ماجرای جالب جلسه با شهردار کپنهاک

وقتی بنده وارد جلسه شهرداری شدم، دیدم وهابی‌ها به زبان عربی با هم پچ‌پچ‌هایی کردند که حالا یک ایرانی هم به اینجا آمده و می‌خواهد مجوز ساخت مسجد بگیرد؛ اصلا چه کسی به این اهمیت می‌دهد و ما این بار به واسطه قدرتی که داریم حتما برنده می‌شویم ... . بنده متوجه صحبت‌های اینها شدم و در گوشه‌ای از مجلس نشستم. شهردار آمد و در آغاز کار جلسه گفت: لطفا برای ما بگویید چرا و به چه علتی می‌خواهید در اینجا مسجد بسازید؟ وهابی‌ها به سرعت گفتند: برای اینکه مردم جمع بشوند، نماز بخوانند، احکام اسلامی را یاد بگیرند و مردم را به دین اسلام دعوت کنیم و شروع کردند به توضیح دادن درباره مسایل اسلامی، شهردار همین طور به اینها زل زده بود و با حالتی مایوس کننده این افراد را نگاه می‌کرد.

به عنوان آخرین نفر نوبت به من رسید، فکری کردم و گفتم تا الان که جلسه شکست خورده و اگر من هم بخواهم مثل قبلی‌ها درباره کاربری‌های مسجد صحبت کنم، کلا مجوز ساخت منتفی خواهد شد. اما اگر درست و حساب شده صحبت کنم می‌توانم در دقیقه نود گل را بزنم، شهردار رو به من کرد و گفت: قطعا شما هم عرب هستید و در رابطه با مجوز ساخت مسجد به اینجا آمده‌اید و می‌خواهید همین صحبت‌های هم کیشان خود را تکرار کنید؟

*سؤال از آقای شهردار

گفتم: نه من ایرانی هستم. آقای شهردار من از شما سئوالی دارم. آیا می‌دانید شهر اصفهان کجاست؟ کمی مکث کرد و گفت: نه! البته من چیزهایی در مورد اصفهان شنیده‌ام که شهری زیبا در ایران است. گفتم: شما که شهردار پایتخت یک کشور اروپایی هستید، چطور در مورد اصفهان چیزی نمی‌دانید! اصفهان جزء ده شهر تاریخی جهان است و شروع کردم در مورد اصفهان، چهل ستون، عالی قاپو و میدان امام(ره) توضیح دادم تا رسیدم به مسجد امام(ره). اصلا جو جلسه عوض شد و عنان جلسه را به دست گرفتم. تمام دانمارکی‌هایی که تا چند دقیقه پیش خمیازه می‌کشیدند و به صحبت‌های نفرات قبلی بی‌توجه بودند، حواس خود را جمع کردند. دیدم قلم‌ها تکان خورد و شروع به نوشتن و یادداشت‌برداری از صحبت‌های من کردند. صحبت‌هایم را ادامه دادم و گفتم آیا می‌دانستید ما در اصفهان مسجدی داریم که شاه عباس صفوی ۴۰۰ سال پیش آن را ساخته و این مسجد جزء مساجد بی‌نظیر جهان است و شگفت‌انگیزتر اینکه، گنبد این مسجد به شکلی ساخته شده که وقتی زیرآن بایستید و صدایی در محیط آن پخش شود این صدا به‌صورت هفت مرتبه تکرار می‌شود! با تعجب پرسید، جدی می‌گویید؟!

این‌گونه بود که با دو دقیقه صحبت، جلسه را آماده کردم و دیدم به اصطلاح خودمان تنور داغ است و باید نان را بچسبانم.

ادامه دادم و گفتم: من متولد اصفهان هستم و از کودکی می‌دیدم توریست‌ها به میدان امام می‌آیند و برای دیدن این شگفتی‌ها و زیبایی‌ها متحمل سختی‌هایی می‌شوند. پیش خودم گفتم آیا می‌شود مسجدی بسازم که در آن معماری شرقی و هنر اصیل اسلامی و نحوه عبادت و اعتقادات مسلمانان را بدون زحمت رفت و آمد، به همه نشان دهم تا همه با این فرهنگ و هنر آشنا شوند؟! اکنون نیز هدف من از ساخت مسجد در اینجا همین است. می‌خواهم این دیوار یخی بین انسان‌ها از بین برود و تبدیل به اعتمادی متقابل شود. اتفاقا ما خود قربانی تروریسم هستیم. دوازده امام ما در راه مبارزه با استبداد ترور شدند. آقای شهردار! ما ملتی با فرهنگ و مخالف تروریست هستیم.

شهردار پس از شنیدن صحبت‌های من گفت: یک هفته به ما فرصت بدهید و بعد از جلسات مشورتی نظر خود را اعلام می‌کنیم. هفته بعد نامه‌ای دریافت کردم که حاوی مجوز ساخت مسجد در کپنهاگ بود و الان این مسجد به پایگاهی بزرگ برای نشر فرهنگ و معارف اسلامی تبدیل شده است.

قاعدتاً تبلیغ در فضای بین الملل دارای الزامات خاصی است که باید مورد توجه قرار گیرند، به نظر شما روحانیت شیعه چگونه می تواند در عرصه بین الملل و حتی مواجه با توریست ها، پیام های اسلام ناب را ابلاغ کند؟

چند سال پیش در مراسم عاشورا فردی به همراه دوستان خود وارد مجلس عزاداری در مسجد امام علی (علیه السلام) شد. بعد از مدتی که در جلسه حضور پیدا کرد، کنجکاوانه پرسید: اینجا چه خبر است؟ چه اتفاقی افتاده؟ گفتند: مراسم شام غریبان است. باز پرسید شام غریبان یعنی چه؟ گفتند: مراسمی که متعلق به سوگواری حضرت زینب (سلام الله علیها) است. پرسید حضرت زینب کیست؟ و پاسخ شنید: ایشان دختر امام اول شیعیان حضرت علی (علیه السلام) هستند. این بار پرسید: پس چرا ناراحت هستید و گریه می‌کنید؟ گفتند: این گریه به خاطر تحمل سختی‌ها و مصائبی است که این بانوی بزرگوار در حادثه کربلا متحمل شدند.

با حالت تعجب گفت: اما به ما گفته اند که شما مسلمانان علیه حقوق زنان هستید، ولی آنچه الان مشاهده می‌کنم، می‌بینم که شما نسبت به حقوق زنی از زنان خود که ۱۴۰۰ سال پیش دچار مصایبی شده، مراسم برپا کرده و هنوز برایش گریه می‌کنید؛ دقیقا برخلاف آنچه برایمان می‌گفتند...!

این حضور در مراسم عزاداری و این سؤال و جواب مقدمه ای شد تا ایشان در برنامه‌های اسلامی مسجد شرکت کند و مطالعاتی درباره اسلام و عقائد مذهب شیعه داشته باشد. در نهایت نیز مسلمان شد و حتی خودش پیشنهاد داد تا اسمش را به مهدی تغییر دهد، الان نیز به عنوان یکی از مبلغین اسلام در فعالیت‌های مسجد شرکت می‌کند.

هدف از بیان این مطلب این بود که نقش ارتباطات را توضیح داده باشم؛ ارتباطی مستمر و هدفمند را با مخاطبین ایجاد کنید، اگر ارتباط مداوم ما در مسجد با این فرد وجود نداشت، چه بسا بعد از اینکه با اسلام به ‌صورت مختصر آشنا شده بود، امکان داشت در دامان گروه های وهابی و سلفی به دام بیفتد. اتفاقی که بارها شاهد آن بوده ام. لذا بعد از جذب به فکر ارتباط مداوم و مستمر و البته هدفمند با مخاطبین باشید. به خصوص افرادی که در این اوضاع و احوال منطقه به ایران مسافرت می‌کنند، خودشان دارای یک زمینه‌هایی برای شناخت اسلام حقیقی و پذیرش آن هستند؛ یعنی بعد از ایجاد جرقه ای در ذهن این افراد باید مواظب باشید تا این جرقه خاموش نشود و مراقبت کنید تا حرارتی عقلانی و منطقی برای فرد ایجاد کند نه اینکه تازه باعث آتش سوزی و ایجاد تفرقه در دنیای اسلام شود.

*روانشناسی مخاطب اروپایی

دومین توصیه، روانشناسی مخاطب اروپایی است؛ معتقدم با اروپایی باید با فکر اروپایی صحبت کرد و اسلام را به او معرفی نمود و گرنه هیچ نتیجه ایی ندارد. یعنی همانطور که عرض کردم در امر تبلیغ به خصوص با مخاطب اروپایی، اگر ابتدای کار را طوری شروع کرده باشید که فرد تحریک و مشتاق شنیدن و دیدن شده باشد، در ادامه دیگر خود این افراد هستند که برای خواندن و شنیدن ادامه مطالب پیگیر می شوند. این مطلب در طراحی بروشور و سخنرانی و ... جاری است؛ یعنی اگر از همان اول گفتید شیعه این است و آن نیست و مباحث را خیلی خشک و بدون سلیقه بیان کرده باشید، فرد مقابل شما شاید تا زمانی که روبروی شماست به سخنان شما گوش کند یا بروشور را از شما بگیرد اما چند قدم آن طرف تر همه چیز را فراموش کرده و بروشور را دور می اندازد. البته دقت کنید منظور بنده از اینکه گفتم با فکر اروپایی تبلیغ کنید نه اینکه غربی بشویم. خیر، بلکه فکر مخاطب و زاویه دید او را بشناسید و بر اساس همان زاویه هم به معرفی اسلام بپردازید.

سومین توصیه بکارگیری هنر لبخند زدن است، یکی از مسایل دیگری که در امر تبلیغ باید با گردشگر خارجی رعایت شود، داشتن چهره ایی خندان است. این لبخند زدن برای مبلغ واجب است و باید حتما رعایت کند. دین را با لبخند ارایه کنید، حتی اگر ناراحت هستید. من ۱۰ سال مبلغ حج بودم و با همین وضعیت در حج با مبلغین وهابی مناظره می کردم. آن‌ها با قیافه های عبوس و گرفته و سرد، اما من به هنگام صحبت با آن‌ها می خندیدم و استدلال ها را بیان می کردم و طرف مقابل دیوانه می شد، به واسطه همین خونسردی و لبخند، خیلی ها را جذب مذهب تشیع کردم. حال باید دقت کرد تا این لبخند را نیز در نوشته هایمان انتقال داده و رعایت کنیم.

سخن پایانی

ابزار هنر یکی از وسایلی است که می‌توان برای جذب به سمت اسلام از آن استفاده کرد؛ اصلا این هنر زیبا و معماری فوق العاده اسلامی ایجاد شده تا حواس و ذهن افراد را به سمت اسلام جلب و دعوت کند.

برنامه‌ها و فعالیت‌های مدرسه علمیه ناصریه را پویا و عالی مشاهده کردم. شما عزیزان کار بزرگ و خوبی را شروع کرده اید، نیروی جوان و متخصص و متعهدی در اینجا گرد آمده اند و هدف مقدسی را دنبال می‌کنند. سعی کنید کار را محکم و قوی ادامه دهید و دلسرد و مأیوس نشوید و مطمئن باشید در این مسیر عنایات الهی برخوردار خواهید بود.

گفتگو: سید امیر حسین ابطحی خبرنگار حوزه در اصفهان