به گزارش خبرگزاری «حوزه» حجت الاسلام والمسلمین محمد حسن زمانی، مسئول دفتر سیاسی و اجتماعی حوزه های علمیه در نامه ای به حجت الاسلام والمسلمین حسن روحانی، رئیس جمهور، نقد علمی به سخنان وی مبنی بر نقدپذیر بودن پیامبر(ص)، ائمه(ع) و ولی فقیه وارد کرده که بدین شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

« ...وَ لَوْ ردُّوهُ إِلَى الرَّسُولِ وَ إِلى‌ أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ...  نساء 83 »

با اهداء احترام و تحیات

جنابعالی در سخنرانی روز 18 دی در جمع اقتصاددانان کشور به مناسبتی وارد بحث سیاسی شدید و گریزی به نقدهای مردم از مسئولان نسبت به مشکلات معیشتی زده و لازم دیدید که سخن را به اینجا رسانده که این مطالب را به مردم اعلام کنید.

متن سخنان آقای دکتر روحانی در دیدار وزیر و معاونان وزارت امور اقتصادی و دارایی چنین است :

(( ما با انتقاد هیچوقت مخالف نیستیم همه باید انتقاد شوند، تمام مسئولین کشور قابل نقدند، ما در کشور معصوم نداریم، حالا اگر یک وقتی امام دوازدهم ظهور کرد آن وقت هم می شود نقد کرد.

ضمن اینکه پیامبر اسلام (ص) هم به مردم اجازه انتقاد می‌دادند و بالاتر از مقام پیامبر در تاریخ وجود ندارد، وقتی پیامبر صحبتی می کرد طرف بلند می شد و می گفت: « أ من الله أو منک ؟ » آیا نظر خداست یا نظر خودتان؟ اگر می گفت : « من الله » قبول می کرد، اگر می گفت : « منی » انتقاد می کرد می گفت قبول ندارم، ما در زمان حکومت معصوم هم نقد داریم، ... هیچ استثنایی در کشور برای انتقاد کردن وجود ندارد و در کشور ما معصوم نداریم. خدا مرحوم شریعتی را رحمت کند ، ایشان مذهب شیعه را مذهب انتظار می دانست و می گفت مذهب انتظار مذهب اعتراض است یعنی کسی که منتظر است یعنی معترض است.))

گرچه جنابعالی اصلاً تصریح نکردید که مقصودشان از استثناء غیر معصوم، که تاکنون مردم ایران در این اجتماعات اخیر وی را نقد نکرده اند و احترامی برای آن قائل اند کیست؟ اما همه مخاطبان به راحتی می فهمند که تنها شخصیتی که بین مسئولان انتقاد شده نظام و معصومین علیهم السلام وجود دارد، ولی فقیه و رهبری نظام اسلامی است.

 البته ایشان برای اثبات نقد پذیری آن شخصیت بزرگ نقد نشده نظام کنونی به یک استدلال دینی تمسک نموده و تاکید می کنند که : پیامبر بزرگوار اسلام که بزرگترین مقام را در تاریخ داشته اند مورد نقد قرار می گرفتند و در زمان حکومت معصوم و امام دوازدهم علیه السلام می شود نقدکرد. این استدلال تاریخی را به این جهت نقل می کنند تا مخاطبان بفهمند: مانعی ندارد که شخصیت مورد نظر کنونی نیز مورد نقد جامعه ایران قرار بگیرد.

 این استلال تاریخی، یک اظهار نظر در معارف و عقاید دینی است، که اگر بر فرض هیچگونه استفاده سیاسی از آن نمی شد، یک خطای علمی در شناخت دین بود،  و اگر ایشان آن را در سخنرانی عمومی مطرح نمی کردند، می بایست به رفع اشتباه ایشان بصورت محرمانه اکتفاء کنیم، اما چون جمع زیادی از حضار همایش و دیگر مخاطبان ملی رسانه در پیامبرشناسی و امام شناسی  دچار انحراف و بد فهمی دینی شده اند، لازم است صمیمانه به تبیین این خطای دینی در رسانه پرداخته شود.

 نوشته حاضر صرفاً یک مباحثه علمی حوزوی دوستانه بین دو فرزند حوزه برای اصلاح اشتباه معرفت دینی است و هیچ انگیزه ای سیاسی و جناحی در آن وجود ندارد، زیرا بنده حمایت از دولت و رئیس جمهور منتخب قانونی مردم را بر خود لازم می دانم و برای موفقیت ایشان در عرصه اجرائی نظام و خدمت رسانی به ملت مؤمن و عزیز ایران و رفع مشکلات معیشتی آنان دعا می کنم.

 سخنان ایشان در این خصوص شامل چند گزاره صریح و ضمنی بود که هر کدام باید مستقلاً مورد بررسی و نقد علمی قرار بگیرد :

1. پیامبر بزرگوار اسلام (ص) توسط برخی مسلمانان معاصر حضرت مورد انتقاد قرار می گرفت و حضرت به مردم اجازه انتقاد می دادند.

2. در زمان حکوت معصوم  و امام دوازدهم(ع) هم می شود نقدکرد.

3. تمامی مسئولان کشور قابل نقدند، ما درکشور معصوم نداریم وهیچ استثنائی در کشور برای نقد کردن وجود ندارد.

4. پیام اولی که نقل این گزاره های تاریخی به مخاطبان القاء می کند آن است که: انتقاد برخی صحابه به پیامبر اکرم (ص) وانتقاد به ائمه معصومین کار خوب و ارزشی بوده، چنانکه اجازه پیامبر اکرم به انتقاد مؤید حسن انتقادهای آنان است.

5. پیام دوم این سخن این است که : مقام پیشوای غیر معصوم کنونی کشور ایران که بالاتر از مقام پیامبر اکرم و ائمه معصومین نیست، پس انتقاد مردم معاصر هم به پیشوای غیر معصوم ایران یعنی ولی فقیه حاضر نیز نه تنها اشکالی ندارد، بلکه شایسته است که این سیره حسنه صدر اسلام توسط مردم ایران استمرار یابد و پیشوای غیر معصوم هم به مردم این اجازه را بدهد.

6. مذهب شیعه مذهب انتظار و اعتراض است، پس بر شیعیان لازم است بر خطاهای ولی فقیه اعتراض کنند.

اما مجموعه این گزاره ها دارای نقد واشکالات جدی است که به شرح ذیل می باشد:

1. نقد ناپذیری پیامبر اکرم (ص) :

پیامبر اکرم (ص) چون معصوم و دارای عصمت مطلق است فرقی بین وحی نازل شده و بقیه گفتار و رفتار ایشان نیست و کل سخنان حضرت برگرفته از الهام و تعلیم الهی است، این اصل عقیدتی را قرآن کریم با صراحت فرموده است : وَ مَا یَنطِقُ عَنِ الهْوَی إِنْ هُوَ إِلا وَحْیٌ یُوحَی( نجم 3و4 ) ترجمه: و از سر هوس سخن نمى‏ گويد (۳) اين سخن بجز وحيى كه وحى مى ‏شود نيست (۴) پس نقد و اشکال گرفتن به ایشان به هر صورت که انجام گرفته باشد نقد و اشکال به خداست و لذا خطا و غلط فاحش است که یا ناشی از جهالت آنان به عصمت پیامبر اکرم (ص)  و یا عناد و سرکشی آنان بوده است.

عصمت مطلق پیامبر اکرم(ص) اصل مسلمی است که چندین آیه شریفه قرآن با عموم و اطلاق خویش بر آن دلالت دارد، مانند :

 الف . أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُوْلِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ ( نساء 59 )

از خدا و پیامبر خدا و اولی الامرتان پیروی کنید.

•   مقصود از اطاعت خدا عمل به آیات نازل شده الهی بر پیامبر است و مقصود از اطاعت رسول بقیه گفتار و رهنمودهای حضرت است.

 ب . ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا ( حشر 7 )

آنچه را فرستاده ( او) به شما داد آن را بگيريد و از آنچه شما را باز داشت بازايستيد و از خدا پروا بداريد كه خدا سخت‏ كيفر است

 ج . قُل ان كنتم تُحبّون اللهَ فاتّبعونی یُحببكمُ اللهُ  ( آل عمران 31 )

بگو (ای پیغمبر): اگر خدا را دوست می‌دارید مرا پیروی کنید تا خدا شما را دوست دارد

 د . مَنْ يُطِعْ الرَّسُول فَقَدْ أَطَاعَ اللَّه ( نساء 80 )

كسى كه اطاعت كند رسول اكرم را، پس محققاً اطاعت خدا را نموده

چون همه دستورات پیامبر اکرم(ص) برگرفته از تعالیم الهی است، اطاعت از همه دستورات حضرت اطاعت خدا محسوب می گردد.

علاوه بر اینکه ما شیعیان و حتی تمام مسلمانان پیرو دیگر مذاهب عالم اعتقاد به حجیت شرعی تمامی گفتار و سیره عملی پیامبر اکرم (ص) به عنوان منبع استنباط احکام داریم ، و این اعتقاد نشانه الهی بودن همه اظهارات حضرت و عدم جواز انتقاد به ایشان است.

2. محکومیت ناقدان پیامبر (ص) :

البته کسانی در چند مورد به پیامبر اکرم (ص) نقد و اشکال کرده اند و یا از آن حضرت در موردبرخی اظهارات ایشان پرسیدند که آیا شما این سخن را از جانب خدا می گوئید یا به تصمیم خودتان ؟، اما این جسارت آنها ناشی از ضعف ایمان آنها بوده و کاری غلط و ناسازگار با ایمان به عصمت پیامبر (ص) است. گرچه حضرت کریمانه به این نقد ها و سوالات جسورانه گوش کردند و به سوال و انتقاد پاسخ محترمانه دادند - که خود الگوئی برای دیگر پیشوایان اسلامی معصوم و غیر معصوم است -  اما عمل جاهلانه و غلط آنها را نباید به عنوان الگوئی ارزشی به جامعه اسلامی تزریق و تلقین کرد، بلکه باید مردود بودن این نوع جسارت غیر مؤمنانه را  برای نسل های کنونی و آینده افشا نمود.

قرآن کریم نه تنها به هیچ مومن و مومنه ای اجازه اظهار نظر مخالف هم در برابر حکم خدا و هم در برابر حکم پیامبر (ص) نداده است، بلکه عدم تسلیم محض را نشانه بی ایمانی می داند:

ما کانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لا مُؤْمِنَةٍ إِذا قَضَي اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أَنْ يَکُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ...

هیچ مرد و زن مؤمنی را در کاری که خدا و رسول حکم کنند اراده و اختیاری نیست ( که رأی خلافی اظهار نمایند)

فَلا وَ رَبِّکَ لا يُؤْمِنُونَ حَتَّي يُحَکِّمُوکَ فيما شَجَرَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ لا يَجِدُوا في‏ أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَيْتَ وَ يُسَلِّمُوا تَسْليماً...

به پروردگارت سوگند که آنها مؤمن نخواهند بود، مگر اینکه در اختلافات خود، تو را به داوری طلبند و سپس از داوری تو، در دل خود احساس ناراحتی نکنند و کاملا تسلیم باشند.

آری سوال یک مسلمان از حضرت بعنوان سوال جاهل از عالم برای فهم حقیقت یا اطلاع از دلیل یک دستور دینی اشکالی ندارد چنانکه مشورت دادن نیز مانعی ندارد، اما نه اشکال و انتقاد ! زیرا حقیقت انتقاد یعنی بیان خطای مخاطب توسط انتقاد کننده و ارشاد و هدایت او آیا تخطئه معصوم توسط غیر معصوم با مبانی دین ما سازگار و قابل ستایش و مدح است؟

3. نقد ناپذیری ائمه معصومین (ع) :

ائمه دوازده گانه معصومین سلام الله علیهم نیز مانند پیامبر بزرگوار (ص) دارای عصمت مطلقه در همه گفتار و رفتار هستند و همه آنها الهام گرفته از تعلیم و عنایت الهی است و بر همین اساس تمام گفتار و رفتار آن ها حجت شرعی بر همگان  وغیر قابل نقد واشکال اند. و اگر در تاریخ آن بزرگواران شاهد مقاطعی هستیم که احیاناً کسی به یکی از آن انوار مقدسه اشکال و نقد کرده ، ناشی از جهالت ویا ضعف ایمان و یا احیاناً عناد آنها بوده، که شایسته نیست عملکرد جاهلانه آنان تأیید شود و شیعیان را به تأسی و پیروی آنان تشویق کنیم وحتی بالاتر از آن انتقاد به حکومت معصومان و حتی امام دوازدهم مصلح جهانی و حجت الهی را نیز تجویز و تشویق کنیم.

 ملاحظه بفرمائید در زمان امام محمّد باقر عليه السلام‏  یک نفر آمد و به حضرت رسول (ص) انتقاد کرد و از امام محمّد باقر عليه السلام پرسید : آیا ولایت و امامت حضرت علی از جانب خدا تعیین شده یا از جانب پیامبر (ص) ؟ امام باقر (ع) از این سؤال و نقد جسورانه خشمگین و غضبناک شد و فرمود: پیامبر الهی خدا ترس از آن بود که سخنی از جانب خودش بگوید.

 عن ابي بصير عن ابي جعفر ع قال : «كُنْتُ عِنْدَهُ جَالِساً فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ حَدِّثْنِي عَنْ وَلاَيَةِ عَلِيٍ‏ أَ مِنَ اَللَّهِ أَوْ مِنْ‏ رَسُولِهِ‏ فَغَضِبَ ثُمَّ قَالَ وَيْحَكَ كَانَ‏ رَسُولُ اَللَّهِ ص‏ أَخْوَفَ لِلَّهِ مِنْ أَنْ يَقُولَ مَا لَمْ يَأْمُرْهُ بِهِ اَللَّهُ بَلِ اِفْتَرَضَهُ كَمَا اِفْتَرَضَ اَللَّهُ اَلصَّلاَةَ وَ اَلزَّكَاةَ وَ اَلصَّوْمَ وَ اَلْحَجَ‏»      الکافی (ط - الاسلامیه) - جلد 1 

امیرالمومنین علی (ع) که سمبل صبر و بردباری در تاریخ بوده و 25 سال در خانه نشستن را تحمل کرده اما هنگامی که در برابر انتقاد جسورانه و به قول جناب آقای روحانی مورد اعتراض اشعث قرار گرفت آنچنان فریاد صاعقه وار بر او زد تا مسلمانان آینده تاریخ و روحانیون آن ها بدانند که اعتراض بر امام معصوم گناهی نابخشودنی است:

دیدگاه امام علی (ع) نسبت به انتقاد جسورانه اشعث بن قیس :

 وَ مِنْ كَلامٍ لَهُ (عَلَيْهِ السَّلامُ ) قالَهُ ‏لِلاَشْعَثِ‏ ‏بْنِ‏ ‏قَيْسٍ‏ وَ هُوَ عَلى مِنْبَرِ الْكُوفَةِ يَخْطُبُ، فَمَضى فِى بَعْضِ كَلامِهِ شَىْ‏ءٌ اعْتَرَضَهُ ‏الاَشْعَثُ‏ فَقالَ: يا أَمِيرَ الْمُؤمِنِينَ: هذِهِ عَلَيْكَ لا لَكَ، فَخَفَضَ عَلَيْهِ السَّلامُ إِلَيْهِ بَصَرَهُ ثُمَّ قالَ: ما يُدْرِيكَ ما عَلَىَّ مِمَّا لِى؟ عَلَيْكَ لَعْنَةُ اللَّهِ وَ لَعْنَةُ اللَّاعِنِينَ، حائِكُ ابْنُ حائِكٍ، مُنافِقُ ابْنُ كافِرٍ، وَ اللَّهِ لَقَدْ أَسَرَكَ الْكُفْرُ مَرَّةً، وَ الْإِسْلامُ أُخْرى

 ترجمه : هنگامی که علی (ع) مشغول خطبه بر منبر کوفه بود و سخنی مطرح کرد، اشعث به ایشان اعتراض کرد و گفت: این سخن بر علیه خود شما است نه به نفع شما، حضرت نگاهی به وی افکند و فرمود: چه كسى تو را آگاهاندكه چه چيزى به سود، يا زيان من است؟ لعنت خدا و لعنت لعنت كنندگان، بر تو باد اى متكبر متكبر زاده، منافق پسر كافر، سوگند به خدا، تو يكبار در زمان كفر و بار ديگر در حكومت اسلام، اسير شدى.

 بنابراین شایسته نیست که سیره غلط جسورانه انتقاد به معصومین علیهم السلام که آن بزرگواران را رنجانده پس از 14 قرن دوباره توسط یک عالم دینی شیعه مورد تقدیر و تشویق و الگودهی به جامعه قرار گیرد.

4. وجوب تبعیت از ولی فقیه غیر معصوم :

 ولی فقیه در نگاه دینی ما معصوم نیست، چنانکه مراجع معظم تقلید نیز معصوم نیستند، و هیچکس از آن بزرگواران و طرفداران شان تا کنون ادعای عصمت برای آنها نکرده اند، تا جائی برای آن همه تعرض های مخالفان و نواندیشان به جایگاه مرجعیت و ولایت فقیه وجود داشته باشد، چه کسانی که دیروز تفکیک بین قداست شریعت و فهم از شریعت و قبض و بسط آن را مطرح می کردند و چه کسانی که امروز فریاد نقد پذیری ولایت را دارند.

 آنچه مورد تاکید ما است، (وجوب تبعیت) در احکام حکومتی و مدیریتی جامعه از ولی فقیه و (وجوب تبعیت ) در احکام فقهی از مرجع تقلید توسط مقلدان است. عده ای بر موضوع (عدم عصمت) ولی فقیه و مرجع تقلید بدان جهت تاکید می کنند که (وجوب تبعیت) را بشکنند، اگر قرار شود که مقلدان مراجع تقلید و شیعیان ساکن کشور نظام ولایت فقیه فقط در صورتی از مرجع  و ولی فقیه تبعیت کنند که خودشان نیز به صحت آن حکم یا مسئله رسیده باشند و در غیر این مورد تقلید و تبعیت واجب نباشد ، دیگر برای تقلید از مرجعیت و اطاعت از ولایت فقیه جائی نخواهد بود و از اساس این دو رکن اساسی هدایت دینی امت در زمان غیبت واژگون خواهد شد.

5. فرق بین پیشنهاد و انتقاد اصلاحی و انتقاد تخریبی به ولی فقیه :

 آری ولی فقیه و مرجع تقلید از آن جهت که معصوم نیستند و ممکن است بخاطر عدم اطلاع کامل از ابعاد یک مسأله شناخت و نظر اشتباهی داشته و اعلام کنند، بر همه صاحب نظران متخصص در هر موضوع لازم است آنچه را می دانند بر آن ها عرضه کرده و پیشنهادات علمی و حتی نقدهای علمی را به آن ها تقدیم کنند تا آن بزرگواران از دانش جامعه نخبه بهره مند گردند، و مراجع و ولی فقیه تاکنون اصلاً پرهیزی از شنیدن پیشنهادات و انتقادات تخصصی نداشته  بلکه از آن استقبال کرده اند، اما آنچه مهم است اینست که این پیشنهادات و نقدها باید مخلصانه و با نیت کمک علمی و تخصصی باشد، نه به قصد تخریب و ایجاد تردید در جایگاه اجتماعی و کاهش مقبولیت مردمی و احیاناً تحمیل نظر خویش بر مرجع و رهبری از راه ایجاد فشار اجتماعی و جوّ آفرینی ! رعایت این اخلاص نیت اقتضاء می کند که صاحب نظران شرایط و گونه ای از بیان و انتقال نظر را برگزینند که این پیامدهای منفی و عواقب تخریبی را نداشته باشد.

 هرانسان عاقل و حکیم فرق بین پیشنهاد و انتقاد محرمانه و خلوت و طرح پیشنهاد و انتقاد در رسانه و اجتماعات عمومی را می فهمد و تفاوت آثار و نیت این دورا درک می کند.

امام حسن عسکری عیه السلام می فرمایند :

مَن وَعَظَ أَخاهُ سِرّا فَقَد زانَهُ و َمَن وَعَظَهُ عَلانيَةً فَقَد شانَهُ؛

 هر كس برادر (دينى) خود را پنهانى نصيحت كند، او را آراسته و اگر آشكارا نصيحتش نمايد ارزش او را كاسته است.      تحف العقول ص489

شما خود پدر یک خانواده هستید و به خوبی می دانید که اگر همسر شما هم جلو فرزندانتان مرتب لب به انتقاد گشاید، وی را نصیحت خواهید کرد که اگر پیشنهاد و انتقادی دارد در خلوت به شما بگوید و صلابت و اقتدار شما را جلو فرزندان نقض نکند و فرزندان را علیه شما جری ننماید.

6. مذهب شیعه مذهب انتظار و اعتراض است، اما اعتراض علیه طاغوت و امام جائر و انتظار برای حاکمیت پیشوای عادل، نه اعتراض علیه پیشوای عادل.

اگر مرحوم شریعتی سالها فریاد اعتراض علیه طاغوت و پهلوی برآورد، به انتظار حاکمیت پیشوای عادلی مثل امام خمینی(ره) بود که عشق خود را به آن سلاله پاک علی(ع) ابراز می داشت، شاید خود جناب آقای روحانی تأیید می کند که مقصود وی اصلاً اعتراض شیعه علیه پیشوای عادل و ولایت سلاله علی (ع) نبوده است.

بر اساس این اصل مهم شایسته نیست کسانی که دارای سوابق انقلابی و دینی و پرچمداران شعار خدمت خالصانه به انقلاب اسلامی و اعتقاد به ولایت فقیه و وحدت ملی و انسجام و اقتدار نظام اسلامی هستند برخی مطالب تاریخی مربوط به تعامل امت باپیامبر یا امام معصوم را – چه با تصویر صحیح علمی عقیدتی یا تصویر غلط آن – به گونه ای در رسانه ها مطرح کنند که بطور ضمنی جامعه را به سوی نقادی و اعتراض به ولایت فقیه– که وجوب تبعیت مردم از آن ضامن وحدت و اقتدار کشور است – فراهم نمایند! اینگونه سخنرانی ها نقض آشکار وصیت بزرگ بنیانگذار جمهوری اسلامی امام خمینی رضوان الله تعالی علیه است که فرمودند : «پشتیبان ولایت فقیه باشید تا آسیبی به مملکت نرسد.»

       قم ـ محمد حسن زمانی

مدرس حوزه و عضو هیئت علمی دانشگاه

                        دی ماه 1396