به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، نشست تخصصی رابطه جهان بینی الهی با نظریه علم دینی از منظر حضرت آیت الله  جوادی آملی به همت مرکز تخصصی تفسیر وعلوم قرآن اسراء و مرکز تخصصی فلســــفه اسلامی اسراء، برگزار شد.

در این مراسم که با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی برگزار شد، جمعی از طلاب و فضلا و نظریه پردازان حوزوی حضور داشتند.

حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی به عنوان دبیر این نشست علمی در ابتدا گفت: پس از برخوردهای دگم و خشک کلیسا در دوران قرون وسطی با عرصه دین و ظهور رنسانس به طور کلی  باعث شد که جدایی سختی میان دین وعلم صورت گیرد و به طور کلی بنیان های باورهای دینی در دنیای غرب متحول شد.

وی افزود: پبش از جداشدن علم و دین بنیان و ستون بر علم و اندیشه می تابید و علوم گوناگون نه تنها معارض با دین تلقی نمی شدند بلکه جلوه های معرفت دینی بودند ولی با فاصله گرفتن از ماهیت دین، علم و دین در تنگای حس و عقل تجربی و طبیعت محصور شد و دچار کاستی های معرفتی و نظری و پیامدهای علمی و بحران های زیستی و تربیتی و اجتماعی برای انسان معاصر گردید.

دبیر نشست تخصصی رابطه جهان بینی الهی با نظریه علم دینی اظهارکرد: مساله الهی کردن علم و علم خداباورانه در غرب رواج پیدا کرد و در جهان اسلام برا رفع محیط دوگانه خویش که معلول حفظ ارزش های دینی از سویی و ستیز علم جدید با باورهای دینی از دیگر سوی بود مساله علم دینی مطرح شد.

وی گفت: این فرایند، احیای دوباره تمدنی است که در پرتوی دین، همه شئون حیات انسانی و رکن اساسی آن یعنی علم و معرفت را با رفع همه کاستی های علم جدید در مسیر تعالی واقعی قرار خواهد داد.

حجت الاسلام والمسلمین ابراهیمی بیان کرد: در خصوص علم دینی نظریات مختلفی محصول دو نگاه افراطی و تفریطی مرتبط به خود علم دینی وجدای علم و دین است؛ نقطه اختلاف این نظریه که با تاکید بر نگاه اصیل اسلامی و برخی از مباحث روش شناسی مانند منطق و اصول فقه پرداخته است نظریه بی بدیل حکیم متاله، آیت الله العظمی جوادی آملی است.

وی اظهارکرد: این نشست با عنوان رابطه جهان بینی الهی با نظریه علم دینی به پایه و اساس این نظریه که جهان بینی الهی است که حاصل این تعمق فلسفه اسلامی است می پردازد.

ابراهیمی بیان کرد: شناخت و توجه دقیق به رابطه جهان‌بینی الهی و فلسفه اسلامی با نظریه دینی هم در تکون دقیق این نظریه بدور از افراط ها و تفریط ها و هم در فهم آن نظریه موثر است و در پاسخ های درخور آن که ذهن پژوهشگران را به خود مشغول کرده است.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی:

چیستی علم دینی از مباحث پرچالش دنیای معاصر

در ادامه حجت الاسلام والمسلمین مرتضی جوادی آملی گفت: این نظریه متعالی در مجالس و محافل علمی مختلف مورد نقد و پاسخ و ارزیابی و شرح قرارگرفته است.

وی افزود: طلاب باید به میدان آمده و کتاب منزلت عقل را که در حوزه علم دینی موثر است بلکه در روش و شیوه معرفتی که استاد آیت الله العظمی جوادی آملی بر آن تاکید دارند را مطالعه و بررسی کنند.

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا اظهارکرد: بحث چیستی علم دینی و هستی وعلم دینی و چرایی علم دینی، سه پرسش اصلی است؛ این سه بحث نیازمند پاسخ های درخور و متقن است ولی به عنوان آشنایی و شناخت این که آیا این علم چه اتفاقی برای جامعه رقم خواهد زد را باید تشریح کرد.

وی گفت: آنچه که امروز برای جامعه، تعیین تکلیف می کند توسط علم انجام می شود؛ ممکن است یک سلسله مباحث متافزیکی وجود داشته باشد ولی این مسایل نقش اجتماعی ندارد؛علم دارای نقش کلیدی و تمدن ساز است؛ یعنی هم امروز علوم تجربی در ساخت یک نظام اجتماعی کلان موثر است و هم علوم انسانی وعلوم ریاضی و.. که همگی دارای تاثیر هستند.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی تصریح کرد: ارزش ها نیز مبتنی بر این علوم برای جامعه حاکم می شود؛ ارزش ها محصول علوم و دانش هایی هستند که بشر برای اداره جامعه انسانی به آنها توجه می کند.

وی اظهارکرد: همین‌جا می توان حدس که از بحث در خصوص علوم دینی به کدام سمت حرکت می کنیم چون شناخت های الهیاتی و بحث های متافیزیکی ارزشمند است؛ در حوزه جهان‌بینی از منظر قرآن و سنن معصومین، معارف والا و ارزشمندی در عرصه متافیزیکی و الهیاتی وجود دارد ولی این مسایل در عالی ترین سطح بیان می شود ولی هیچ نقشی در حوزه ودانشگاه و جامعه و نظام ما ندارد و به شکل حاشیه و سایه ای حرکت می کند ولی آنچه نظام و جامعه و روابط انسانی را می سازد همین علوم است.

این استاد حوزه افزود: اگر جهت های الهیاتی که از آن به مباحث جهان‌بینی یاد می کنیم، بخواهد متجلی شود و در عرصه علوم وارد شود و علوم تجربی و ریاضی و انسانی متاثر از آن شکل بگیرد، آن اتفاقی که باید در حوزه اجتماعی و تمدنی رخ دهد، د راین جایگاه امکان پذیر می   شود.

برنامه های دینی در دانشگاه، علم دینی تولید نمی کند بلکه دانشجوی مسلمان می سازد

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا اظهارکرد: آیت الله العظمی جوادی آملی بیان کردند، با برنامه های فرهنگی می توانیم دانشجوی مسلمان تربیت کنیم ولی دانش اسلامی با این روش ها شکل نمی گیرد؛ حداکثر می توانیم دانشجویان اهل عبودیت پرورش دهیم.

وی گفت: تا زمانی که دانش اسلامی نشود، دانشگاه اسلامی نمی شود و تا زمانی که دانشگاه اسلامی نشود جامعه اسلامی نخواهد شد؛ ایشان بیان می کنند که لازم نیست در حوزه کسی حتما از روابط دینی مطلبی امر کند بلکه مباحث علوم اسلامی، جامعه حوزوی را می پردازد و همین علم ها ارزش های آنها را اسلامی می کند.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی تصریح کرد: آنچه از همین علوم به ساحت اندیشه ها و اخلاق و علوم حوزویان می آید، حوزویان را می سازد؛ لازم نیست به طلاب توصیه شود که چه کنند؛ وقتی که هر روز احادیث و معارف اهل بیت را مرور می کنند، طلاب و اساتید بر اساس این مباحث ساخته می شوند.

وی اظهارکرد: دانش اسلامی هویت ساز و جامعه ساز است و این علوم در نهاد روحانیت موثر است و آنها را می سازد؛ یک جامعه اسلامی، باید علوم اسلامی و دینی داشته باشد تا ساخته شود.

وی افزود: در این چهل سال هزاران منبر و خطابه و همایش و کتاب های غنی و.... در کشور گفته و منتشر شده است؛ امروزه تراث عظیم تشیع در اختیار ما است؛ معارفی که در روزگاری خانه به خانه به شکل نامحسوس نگاه داری می شد امروز در ویترین ها است؛ امروزه میلیاردها بودجه برای انتشار این مباحث انجام می شود ولی وقتی که گسست بین علوم و دین وجود دارد این مباحث به جامعه منتقل نمی شود.

گسستی خطرناک

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا اظهارکرد: این گسست، گسست بسیار خطرناکی است که همه تلاش ها را عقیم می گذارد؛ تا زمانی که به علم دینی دسترسی پیدا نکنیم تا چهارصد سال دیگر نیز به نتیجه نمی رسیم؛ علومی که در حوزه حکمت نظری و عملی وجود دارد باید به خوبی بیان شود.

وی گفت: اخلاق، حقوق، فقه و... در حوزه حکمت علمی نظریه علم دینی است که هر یک جایگاه و کارکردهای خود را به ثمر می رساند؛ همه این عناصر باید در کنار هم قرار گیرند؛ تا کنون بیشتر مباحث متافیزیکی بحث شده است و بخش دوم هنوز بحث نشده است.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی تصریح کرد:  امروزه نمی توانیم از علم دینی سخن بگوییم و از منبع وحیانی کتاب و سنت در این باره چیزی نگوییم؛ روایات معتبری که از جایگاه کتاب و سنت در حوزه علم موجود مداخله ایجاد می کند هنوز در آن عرصه ورود خاص نداشته ایم.

وی اظهارکرد: این لاشه علم، با جهت دادن به حوزه الهیاتی از لاشه بودن خارج کرده و آن را زنده کنیم یعنی طبیعت را به عنوان خلقت بشناسیم؛ گام اول، این است که موضوع علوم طبیعت نباشد بلکه خلقت باشد.

این استاد حوزه افزود: آیت الله العظمی جوادی آملی بیان می کنند که یک فرش دستباف ایرانی را بدون فرهنگ و هنر ایرانی و جایگاه در نظر بگیریم به ظاهر مادی فرش می نگریم و از رنگ و نقش و هارمونی و مناسبات نقش ها تعریف می کنیم ولی به محض اینکه به یاد بیاوریم که این فرش، ایرانی است، به هر بخشی از آن بنگریم ظرافت های ایرانی را به خوبی در آن مشاهده می کنیم.

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا اظهارکرد: ایشان می فرمایند که اگر نگاه ما به طبیعت همین نگاه عادی باشد نگاه مادی خواهیم داشت و هیچکدام از آنها ربطی به آیات الهی و نگاه الهی نسبت به طبیعت، ندارد؛ طبیعتا چنین علمی نمی تواند هویت الهیاتی ببخشد.

وی گفت: برخی مطرح می کنند که نظریه علم دینی آیت الله العظمی جوادی آملی ،نظریه علم دینی نیست بلکه معرفت دینی است؛ مراد ما از علم، همان امری است که امروز به عنوان علم مطرح می شود؛ ما نمی خواهیم که علم معرفتی یا علومی که در فضای الهیات را شکل می گیرند را بحث کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی تصریح کرد: علم با همه ویژگی هایی که در فرایند تشکیل علم امروز دخیل است منظور نظر ما است؛ این بحث نظریه معرفت دینی نیست بلکه نظریه علم دینی است و مراد از علم به مثابه همان چیزی است که در جوامع علمی و آکادمیک مطرح است و قرار است تمدن و فرهنگ را بسازد و مناسبات فرهنگی و اجتماعی را ایجاد کند.

وی اظهارکرد: آیت الله العظمی جوادی آملی بیان می فرمایند، دستگاه تدوین ما در کتب و متون نهاده شده است؛ همه آنچه در صحف هدایت الهی وجود داشته در قرآن مجتمع هستند و رسول الله و اهل بیت(ع) مباحثی که در عرصه وحیانی وجود دارد رابه نحو تمام و کمال بیان کرده اند و آنچه در دستگاه عظیم کتاب و سنت ما وجود دارد، آن است که ما دانشی ایجاد کردیم که به دانش حصول مطرح است و هیچ ربطی به اسلام ندارد.

وی افزود: دانش فهم کتاب و سنت می تواند در فهم قرآن و انجیل و نظام های فکری کمونیسیم و لیبرالیسم و.. هم به کار ببرد؛ ایشان بیان می کنند که بسته علم اصول را می توانیم در چین و ژاپن نیز برای استفاده در فهم متون استفاده کنیم.

رئیس بنیاد علوم وحیانی اسرا اظهارکرد: این علوم دستگاه معرفتی برای فهم آن چیزی است که در متون یا کتاب و سنت آمده است؛ دانش هرمونتیک نیز به همین دلیل ایجاد شد که تحلیل متن را به عهده گیرد.

وی گفت: امروزه همین مباحثی که در دامن اندیشه های اهل مغرب زمین شکل گرفته است در دسترس اساتید ما نیز وجود دارد و کسی نمی گوید که این مباحث از مغرب زمین است و نمی شود از آن استفاده کرد؛ مباحث اصولی نیز در استفاده از متن به کار می آید و این مساله یک علم انسانی است.

حجت الاسلام والمسلمین جوادی آملی تصریح کرد: بشر برای فهم این حقیقت ابزاری به عنوان دانش اصول تولید کرده است که اگر این دانش کامل و فراگیر شد، می تواند همه معارف دین را فهم کند؛ اگر از اصول فقه سخن می گوییم از اصول دین نیز سخن گفته ایم؛ به عین همین مساله دستگاهی به نام تکوین داریم که برای فهم این دستگاه برای فهم همه امور به کار می برد؛ علومی که به عنوان دانش های بررسی نظام تکوین وجود دارد را نیز بشر تولید کرده است.

وی اظهارکرد: روش های علوم امروز را تجربی می دانند زیرا در حوزه علوم انسانی نیز روش های تجربی کارگر است؛ بشر به دنبال آن است که حقیقت تکوین را باز و واکاوی کند و هیچ کدام نیز به غیر خدا ربطی ندارد ؛اگر عقل تدوین کننده برای تدوین حقایق تدوینی و تشریعی وجوددارد به مثابه همان عقل به حساب می آید؛ مثلا تولید یک دانشمند مسلمان نمی تواند حتما اسلامی باشد زیرا می توان از این علم در یک جای دیگر و غیر دینی نیز استفاده کند.