به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه» نشست علمی «قرآن و نظریه پردازی در علوم انسانی» از سوی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در بخش حوزوی بیست و ششمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم برگزار شد.
در این نشست، حجت الاسلام و المسلمین رجبی با بیان اینکه برای واژه نظریه تعاریف مختلفی ارائه شده است، اظهار داشت: دراین جا منظور از نظریه هر نوع دیدگاهی است از موضوعات علوم انسانی که به صورت روشمند از آیات شریفه قرآن استخراج و استنباط شود.
وی افزود: بر خلاف مخالفت هایی که با علوم انسانی اسلامی می شود اگر کسی با فضای علمی علوم اجتماعی و علوم انسانی و جایگاهی که نسبت به قرآن قائل هستیم، آشنا باشد، تمام شبهاتی که در حوزه علوم اسلامی انسانی مطرح است حل می شود.
قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه در جامعه دو نوع مخالفت با علوم انسانی اسلامی یا جایگاه قرآن در نظریه پردازی اسلامی وجود دارد، گفت: یک نوع برخوردهای عامیانه است که مخالفت آن ها بر اساس زیر بناهای فکری غرب زدگی و اغراض سیاسی است.
وی با اشاره به اینکه کسی که می گوید علم را باید اسلامی کرد به محتوای علم نظر دارد و به سرزمین کاری ندارد، ادامه داد: مثلا گفته می شود اگر علم را اسلامی کنیم به این معنا است که بشر در هیج کجای دنیا به علم در حوزه انسانیت دست نیافته که این تصور باطلی است.
حجت الاسلام و المسلمین رجبی تصریح کرد: خود واژه اسلامی سازی و بومی سازی علوم معنایش این است که ما قبول داریم بشر یک دستاوردهایی را با عقل و تجربه خود به دست آورده است، اما معتقدیم این ها کافی و غنی نیست و دارای نقائص و خطاهایی است، لذا در پرتو وحی می خواهیم این علم را تکامل بخشیم و پیرایش نماییم که به معنای این نیست تمام علوم بشری را در دریا بریزیم و از صفر شروع کنیم و این گونه برخوردها عامیانه و با اغراض خاص است.
وی به برخی شبهات در این زمینه اشاره کرد و افزود: به عنوان مثال در مورد بهره گیری از قرآن در علوم انسانی و بازسازی علوم انسانی مطرح می شود که قرآن قابلیت محتوایی برای تولید علوم انسانی را ندارد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با بیان اینکه برخی تعابیر مطرح می کند گزاره هایی که در قرآن وجود دارد درحوزه علوم انسانی معدود و محدود است، گفت: بر اساس تحقیقات صورت گرفته قرآن کریم در حوزه مسائل علوم انسانی به قدری گزاره های علمی فراوان دارد که انسان باورش نمی شود.
وی عنوان کرد: بر اساس تحقیقی که در خصوص ناهنجاری های اجتماعی در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه صورت گرفته است، تقریبا در تمام موضوعات مطرح در ناهنجاری های اجتماعی در آیات ما سخن گفته شده، لذا اینکه مطرح می شود قرآن به لحاظ محتوایی قابلیت و ظرفیت بهره گیری در خصوص علوم انسانی و اجتماعی ندارد سخنی است نه از روی تحقیق، بلکه با یک نگاه اجمالی و از طریق اساتیدی که تا حدی نو اندیش اند و تحت تاثیر اندیشه غربی قرار دارند شنیده می شود.
حجت الاسلام و المسلمین رجبی افزود: یکی دیگر از بحث های موجود بحث قابلیت زبانی قرآن است و ادعا می شود سخنان قرآن فراتر از سطح مسائلی است که در رشته های مختلف علمی مطرح است به عنوان مثال این قانون که پیامبران پیروزند نمی خواهد پیروزی در صحنه اجتماعی را بگوید، بلکه می خواهد بگوید پیروزی در منطق است، اما علم به مسائل روز و ملموس کار دارد که این سخن نادرست است به دلیل اینکه کسانی که رجوع می کنند به این آیات فقط همین یک آیه را دریافت می کنند و دیگر نسبت به راهکار هایی که قرآن در عرصه پیروزی انبیاء و غلبه مؤنین بر کفار ذکر کرده غافل اند و با یک آیه قضاوت کلی نسبت به دیدگاه قرآن دارند.
عضو جامعه مدرسین حوزه توضیح داد: وقتی می بینیم قرآن می گوید مسلمانان پیروزند باید جستجو کنیم در آیات که راهکار آن چه بوده است که متأسفانه این کار انجام نمی گیرد .
قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در خصوص شبهاتی که در مورد نظریه پردازی قرآنی در علوم انسانی وجود دارد، گفت: این مسئله که قرآن کتاب هدایت است و چه ربطی دارد که هستی شناسی جامعه، هویت انسان و رابطه نفس و بدن را مطرح کند؛ مرحوم علامه طباطبایی در زمینه تربیت اجتماعی و اخلاقی و دیدگاهی که قرآن در این خصوص دارد در المیزان می گوید: اسلام نظام تربیت اخلاقی فردی هر فرد را با توجه به ویژگی های اجتماعی و استفاده از ظرفیت های اجتماعی مشخص می کند.
وی با اشاره به اینکه قرآن در تمام تعالیمش به بعد اجتماعی توجه دارد، بیان کرد: مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان مطرح می کند که تعلیم اسلامی در هر شأنی و موضوعی که فکر کنید اجتماعی است آنگاه چطور می توان گفت قرآن درعرصه علوم اجتماعی سخن ندارد.
حجت الاسلام و المسلمین رجبی تأکید کرد: این که فکر کنیم قرآن کتاب هدایت و تربیت است و در عرصه های جامعه شناسی، روان شناختی اجتماعی، حقوق و مسائل سیاسی چندان سخنی ندارد از اساس بی مبنا است و معلول جهل نسبت به معارف قرآنی و نیز معلول نگاه سطحی به معارف قرآنی است.
وی گفت: قرآن برای علوم انسانی یک ظرفیتی است بی نظیر که کشف نشده و ما نیاز داریم کسانی در حوزه های مختاف علوم انسانی با تسلط بر حوزه های تفسیری یا با همکاری متخصصان حوزه تفسیری تحقیق و پژوهش کنند تا ذره ای از دریای بی کران قرآن را به دست آوریم.
استاد حوزه علمیه ادامه داد: برخی تصور می کنند مقام معظم رهبری فقط در جنبه سیاسی یک رهبر برجسته است، اما ایشان به لحاظ علمی در حوزه های مختلف صاحب نظر و در حوزه های عرفانی، اخلاقی عارفی به تمام معنا هستند. ایشان می فرمایند «ما تمام علوم بشری را جمع کنیم اندکی از علم است و قرآن دریایی از علوم انسانی است».
وی با بیان ظرفیت های عظیمی که در قرآن وجود دارد، گفت: می توان از این ظرفیت،علوم اجتماعی را که از غرب سرازیر شده در جامعه بومی سازی و اسلامی کنیم و به تعبیر دیگر غنا و تکامل ببخشیم و بخش های باطل آن را کنار بزنیم؛ در جریان فتنه شاهد بودید آن تئوریسین اصلاحات گفت وقتی این علوم غربی را فرا گرفتیم از ما چه توقعی دارید جزء اینکه این فتنه را ایجاد کنیم.
حجت الاسلام و المسلمین رجبی تأکید کرد علوم غربی اگر اسلامی نشود همانطور که مقام معظم رهبری بارها فرمودند «نه تنها مفید نیست بلکه برای جامعه مضر خواهد بود»، لذا اسلامی سازی و بومی سازی علوم انسانی یک ضرورت است و امکان پذیر می باشد و ظرفیت قرآن در این جهت بسیار بالا است، بنابراین باید جامعه دانشگاهی و حوزوی ما با همکاری یکدیگر وارد عرصه شوند تا بتوانند یک آسیب جدی و خطر تهدید کننده نسل جوان را از جامعه دفع کنند و جامعه بشری را به علمی کامل و ناب برسانند.
وی با بیان اینکه اقتضاء هرعلم تحول است و لازمه تحول در حوزه علوم انسانی بهره گیری از معارف علوم وحیانی است، افزود: این نگرش که در روش معرفت انحصار گرایی را حاصل کرده و هر آنچه را تجربه اثبات نکند علم نمی داند، مبنایی غلط است و ما باید از روش تجربی به عنوان یکی از روش ها بهره ببریم و در کنار آن روش وحیانی و عقلانی را به کار بگیریم.
قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه یکی از ظرفیت های قرآن در حوزه مبانی علوم انسانی است، تصریح کرد: تمام علوم انسانی رایج ما امروز مبتنی بر یک سلسله مبانی است که درغرب شکل گرفته و با فرهنگ غربی ساخته شده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه گفت: حوزه مبانی وجود شناختی، معرفت شناختی، انسان شناختی، ارزش شناختی، دین شناختی و مبانی جامعه شناختی شش حوزه ای است که در همه علوم انسانی مطرح است و از قرآن در این حوزه ها می توانیم استفاده کنیم.
حجت الاسلام و المسلمین رجبی با بیان اینکه ظرفیت قرآن برای بحث مبانی علوم اجتماعی بالا است، افزود: سخن حکیمانه مقام معظم رهبری است که اول مبانی علوم انسانی را از قرآن استخراج کنید بعد به تحقیق در مورد آن بپردازید، لذا قرآن در تک تک مسائل علوم انسانی سخن دارد که نیاز به کاوش و استخراج دارد.
وی به برنامه ریز ی و مهندسی اجتماعی اشاره کرد و ادامه داد: امروزه یکی از بحث های جدی جامعه ما مهندسی اجتماعی است که متأسفانه تحقیق جدی دراین حوزه از منظر قرآنی انجام نگرفته است.
قائم مقام مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) با بیان اینکه برنامه ریزی اجتماعی بسیار مهم است، گفت: اینکه مقام معظم رهبری تأکید روی این بحث کردند به خاطر نقش عظیمی است که در سلاح و فساد جامعه دارد؛ اسلام آمده جامعه را به سمت خدا سوق دهد مگر می شود برنامه نداشته باشد.
وی با بیان اینکه ما نظام اقتصادی، سیاسی، حقوقی و فرهنگی داریم که همه این ها از ضروریت های اجتماعی است و در همه جوامع وجود دارد، افزود: در حوزه جامعه شناختی نهاد های مختلف اجتماعی را داریم که این نهاد ها مبتنی بر یک نظام اجتماعی هستند و این نظام ها در قرآن وجود دارند لذا ما می توانیم علوم اجتماعی را در عرصه نظام سازی متحول کنیم.
حجت الاسلام و المسلمین رجبی تصریح کرد: حوزه دیگری که به لحاظ فرهنگی برای ما خیلی مهم است و بسیاری آسیب ها به خصوص آسیب های کلان ما مربوط به این حوزه می باشد این است که متخصصانی وجود دارند که تعهد آن ها در درجه مطلوب نیست و هراندازه تخصص بالاتر می رود آسیب بیشتر می شود و از آن تخصص برای ضربه زدن به جامعه و سوء استفاده جهت منافع خود استفاده می کنند.
عضو جامعه مدرسین حوزه به توضیح کسانی که از نظر علمی تخصص دارند، ولی از نظر دینی تعهد ندارند، پرداخت و گفت: قرآن وقتی به ما نظریات مهندسی را می دهد، وقتی این آموزه ها به دانشجو القا می شود تعهد و تخصص را با هم منتقل می کند یعنی هم تربیت علمی دارد هم تربیت اخلاقی و دینی.
انتهای پیام
