حجت الاسلام کریم خان محمدی در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری «حوزه»، با بیان این که امروزه یکی از آسیب های جدی زندگی امروزی که ارتباط با مباحث اخلاقی هم دارد، مساله تنبلی و اهمال کاری است، اظهار داشت: متاسفانه این مساله در بسیاری از جوامع وجود دارد به طوری که به اذعان برخی روان شناسان، چیزی در حدود 95 درصد مردم به نوعی به این مشکل دچار هستند.

وی افزود: تنبلی خود یکی از عوامل رکود جامعه و عدم توسعه یافتگی آن است ضمن آن که چه در بعد فردی و چه اجتماعی یکی از زمینه های عدم پیشرفت ، همین وجود حس و حال تنبلی است.

مذمت تنبلی و کسالت در ادعیه و آموزه های دینی

عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم همچنین گفت: در ادبیات و آموزه های دینی هم داریم که ائمه اطهار(ع) در ادعیه خود می فرمایند که به خدا پناه می بریم از کسالت و تنبلی که این مساله نشان می دهد که چقدر در اسلام و مکتب اهل بیت(ع) این مسایل مذموم است.

وی اضافه کرد: توصیه های مهمی از سوی حضرات معصومین(ع) مبنی بر پرهیز جدی از دچار شدن به تنبلی و اهمال کاری بیان شده که برای امروز و هر روز جامعه ما مفید و راهگشاست، از جمله آن که امام باقر(ع) در حدیثی می فرمایند: "تنبلی و بی حالی به دین و دنیا زیان می رساند"

این استاد دانشگاه بیان داشت: از سویی یکی از موانع مهم فراروی رشد و توسعه جوامع در عرصه های گوناگون، نهادینه شدن فرهنگ تنبلی و بی تفاوتی و باری به هر جهت بودن است و برعکس این قضیه، تلاش و کوشش خستگی ناپذیر، فاکتوری مهم در امر دست یابی به موفقیت به شمار می رود.

لزوم توجه به ریشه های تاریخی در گرایش به تنبلی

وی افزود: این که چرا برخی جوامع و افراد، تنبل هستند می تواند ریشه های تاریخی داشته باشد و این ریشه ها البته به مرور زمان به مردم سرایت پیدا می کند، کما این که در فضای جامعه ایران نیز با توجه به فضای ارباب و رعیتی و این که همواره یک سری ارباب و خان از مردم عادی به عنوان رعیت ، بیگاری کشیده و خودشان کار نمی کردند، همواره این حسرت به دل رعیت وجود داشته که روزی بیاید که آن ها بنشینند و استراحت کنند و دیگران کار کنند و آن هم از سهم دیگران بهره ببرند.

حجت الاسلام  خان محمدی ادامه داد: طبعاً وجود این روحیه و تسری آن به اقشار مختلف باعث شده که فرهنگ تنبلی و راحت طلبی دست کم در میان بخشی از جامعه تشدید شود و الان هم اگر با بسیاری از جوانان صحبت کنیم، شاید بر زبان این را نگویند اما آرزویشان این است که بتوانند بدون کار کردن آن چنانی، پول خوبی در بیاورند.

تاثیر فرهنگ پشت میزنشینی و ضعف در خلاقیت و ابتکار

وی افزود: فرهنگ گرایش به پشت میزنشینی نیز ریشه در همین مساله دارد و این که افرادی دنبال این هستند که دارای درآمد ماهانه ثابت با مزایای کامل باشند بدون آن که ابتکار و خلاقیت خاصی داشته و با تلاش چندانی در ارتقای کیفی امور داشته باشند.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم بیان داشت: البته انصافاً همه مردم و جوانان ما این گونه نیستند و در همین وضعیت فرهنگی نیز کم نیستند افرادی که با تلاش و کوشش فراوان، زمینه های موفقیت را برای خود و جامعه فراهم می کنند اما به هر حال نمی توان چشم بر واقعیت ها بست و مسایل را انکار کرد.

درآمدهای نفتی و تشدید تنبلی اجتماعی

وی اضافه کرد: همان طور که گفته شد این موضوع می تواند علت تاریخی داشته باشد که در ایران و بسیاری از کشورها هم وجود دارد ، منتهای مراتب برخی عوامل ساختاری نیز باعث تغییراتی در این فرآیند می شود به عنوان مثال در کشوری همچون چین به دلیل محدودیت ها و فقر مفرطی که در گذشته وجود داشته ، افراد جامعه ناچار بوده اند که روحیه تنبلی را کنار بگذارند ولی جامعه ما به جهت اتکای به درآمدهای نفتی این فشار شدید اقتصادی را تحمل نکرده و لذا به لحاظ ساختاری هم تغییری در این باره نداشته ایم.

وی گفت: ایران از کشورهای بسیار پرنعمت است که با وجود کم آبی ما در عرصه منابع زیرزمینی به خصوص نفت و گاز و معدن، جزو کشورهای اول دنیا هستیم و این مساله نیز تا حدی باعث شده که مثل وضعیت یک بچه پولدار تنبل رفتار کنیم و حال آن که این منابع خدادادی باید فرصتی باشد جهت رشد و توسعه بهتر کشور و این که حتی ما به جهت سرزمین پهناوری که داریم از انرژی خورشیدی برای رشد و تحول در بخش کشاورزی استفاده کنیم نه این که به خاطر کمبود آب، کاسه چه کنم ، چه کنم به دست بگیریم.

نیازمند فرهنگ سازی رسانه ها هستیم

عضو انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم ابراز داشت: همان طور که اشاره شد عامل نفت باعث شده که خیلی از ما به لحاظ ساختاری به سمت تنبلی گرایش پیدا کنیم و طبعاً برای مقابله با این وضعیت نیازمند فرهنگ سازی و ارایه الگوهای موفقی هستیم که از رهگذر کار و تلاش فراوان به جایی رسیده اند.

وی به نقش بسیار مهم رسانه های جمعی در این باره اشاره کرد و افزود: فرهنگ سازی در جامعه با گفتمان سازی رخ میدهد و بی شک رسانه های جمعی و نخبگان حوزوی و دانشگاهی در این رابطه می توانند بسیار نقش آفرین باشند.

لزوم معرفی الگوهای کارآفرین در سریال ها و فیلم ها

این محقق و پژوهشگر حوزوی همچنین خاطرنشان کرد: ما باید فیلم ها و سریال هایی تولید کنیم که ویروس فعالیت و پیشرفت را در جامعه پخش کند، چه آن که در مطالعات مربوط به توسعه ، صاحب نظران این عرصه معتقدند که انتشار هدفمند ویروس پیشرفت لازمه موفقیت جامعه است؛ واقعاً چقدر خوب است که برنامه هایی مثل ماه عسل در تلویزیون، الگوهای موفقی که مثلاً پیشتر کارگر ساده بوده و با ابتکار و فعالیت و تلاش خود به موفقیت هایی رسیده اند را معرفی می کند و لذا می بایست در فضای فعلی جامعه، از این دست برنامه های تاثیرگذار بیشتر بسازیم، به خصوص در قالب سریال که به جهت شکل و روایت داستانی، برای مردم جذاب تر است

وی با بیان این که اهمیت دادن به خلاقیت و کارآفرینی در امر موفقیت فرد و جامعه بسیار مهم و کلیدی است، گفت: ما باید در رسانه ها این مساله را به مردم و نسل جوان نشان دهیم که دلال بازی و برخی کارهای نادرست اقتصادی باعث ضربه زدن به جامعه است و بر عکس کارآفرینی و تلاش اقتصادی باعث افتخار و سربلندی است.

اهمیت نقش روحانیت در فرهنگ سازی و تکریم کار و تلاش

حجت الاسلام خان محمدی همچنین اظهار داشت: در این خصوص با توجه به این که روحانیت قشر نخبه و فرهنگ ساز است، اهتمام ویژه طلاب و روحانیون به ترویج فرهنگ کار و تلاش در جامعه بسیار موثر است و حتی ما در فعالیت های تبلیغی نیز باید به این مباحث و مقابله با فرهنگ بیکاری و تنبلی بپردازیم.

وی در خاتمه با بیان این که تلاش و کوشش در ابعاد فردی و اجتماعی عامل سربلندی و توفیق روز افزون یک ملت است، افزود: باید با ابزارهای نوین رسانه ای و به خصوص در فضای مجازی به مردم و نسل جوان بگوییم که در همین شرایط اقتصادی موجود در کشور شرایط و زمینه کار هست اما باید تلاش کرد و با برخی سختی ها ساخت و به این آیه مبارک قرآن کریم همواره باور داشته باشیم که " ان مع العسر یسرا"

گفتگو از: سید محمد مهدی موسوی