به گزارش خبرگزاری «حوزه»، کتاب «معاد استدلالی» اثری از مرکز تحقیقات اسلامی است که در 15 بخش به موضوع معاد پرداخته که در شماره های گوناگون تقدیم حضور شما علاقمندان می گردد.

* دورنمايى از بهشت

بهشت و برخوردارى از نعمت ها

بـهـشـت سـرزمـيـن بـسـيـار گـسترده و عظيمى است كه پهناى آن همچون وسعت آسمان ها و زمين است . داراى درخـتـان خـوشـرنگ، خوشبو و پر برگ كه سايه دائمى آنـهـا كـشـيـده و گـسترده است. جويبارها و آبشارها از درون باغها جـريان دارند. نهرهايى از آب زلال و خالص، با طعم مطبوع هميشگى، نهرهايى از شـراب طـهـور كـه مـايـه لذّت نـوشـنـدگـان اسـت و نـهـرهـايـى از عسل مصفّا، انواع ميوه هاى فراوان، از هر نوع كه بخواهند انتخاب مـى كـنـنـد.

گـوشـت پـرنـده از هـر نـوع مـايـل بـاشـنـد. هـمـسـرانـى زيـبـا از حـورالعـيـن كـه هـمـچـون مـرواريـد در صـدفـنـد؛ هـمـه آنـها دوشيزه اند و كسى با آنها تماس نگرفته است ، تنها به هـمـسـرشـان عـشـق مى ورزند، خوش زبان و هم سنّ و سالند. زنانِ بهشتىِ از جنس اهـل دنـيـا، از حـورالعـيـن زيباترند و نيكوترين اخلاق و زيباترين رخسار را دارا هستند. خدمتكارانى از پسران زيباروى بهشتى كه هميشه نوجوانند و پيوسته به خـدمـت ، گـرداگـرد آنـان مى گردند؛ و هر گاه به آنان نگاه شود گمان مى رود مـرواريـد پـراكنده اند. كوزه ها و ظرفهايى مناسب بلورين (پر از غذا و بهترين نـوشـيـدنـي هـا) و جـامـهـاى طـلايى و نقره اى از شراب ناب بهشتى كه نه از آن سـردرد مـى گـيـرنـد و نـه مـسـت مـى شـونـد. بـا لبـاسـهـاى حـريـر بـهـشـتـى بر فرشهايى با آسترهايى از ديبا و ابريشم بر تختهايى تكيه زده اند كه با بهترين و زيباترين پارچه هاى سبز رنگ پوشانده شده است و نه آفتاب را در آنـجـا مـى بـيـنـنـد و نـه سـرمـا را. خـلاصـه آنـكـه بـهـشـت پـر از نـعـمـت است و نيكوترين قرارگاه و استراحتگاه است و هر چه دلها مى خواهد و چشمها از آن لذّت مى برد در بهشت موجود است و هر چه تقاضا كنند، آماده و فراهم اسـت و از هـمـه بـالاتـر، خـشـنـودى و آمـرزش پـروردگـارشـان شامل حال آنهاست :

((وَعـَدَ اللهُ الْمـُؤْمـِنـينَ وَ الْمُؤْمِناتِ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهارُ خالِدينَ فيها وَ مَساكِنَ طَيِّبَةً فى جَنّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللهِ اَكْبَرُ ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظيمُ))

خداوند به مردان و زنان با ايمان ، باغهايى از بهشت وعده داده كه نهرها از زير آن جارى است ؛ جـاودانـه در آن خواهند ماند و مسكنهاى پاكيزه اى در بهشتهاى عَدْن (نصيب آنها ساخته ) و رضا (و خشنودى ) خدا (از همه اينها) برتر است و رستگارى بزرگ همين است .

اين آيه، قسمتى از رحمت الهى را كه شامل حال افراد با ايمان است پ، بيان نموده و برخى از ويژگيهاى آن را برمى شمارد؛ يكى آنكه اين نـعـمـت بـزرگ ، فناناپذير است و افراد با ايمان ، به طور جاودان در آن بسر مى برند، ديگر آنـكـه خـداونـد مـنزلگاه هاى پرنعمت و پاكيزه در قلب بهشت، در اختيار آنها مى گذارد و از همه مهمتر، نعمت و پاداش معنوى و روحانىِ رضايت و خشنودى خداوند است كه نصيب مؤ منان واقعى مى شـود و آنـقـدر لذت معنوى اين خشنودى خداوند بزرگ است كه هيچ كس نمى تواند آن را توصيف نمايد.

در تـفـسـيـر عـيـاشـى از عـلى بـن الحـسـيـن (ع) روايـت شـده كـه فـرمـود: وقـتـى اهـل بهشت وارد بهشت شده و ولىّ [دوستدار و مطيع] خدا به جنّات و قصرهاى خود در آيد و هر مؤمـنـى بـر اريـكه (تخت) خود تكيه زند، خدمتگزارانش به دورش حلقه مى زنند و شاخه هاى پر مـيـوه ، خـود را بـه طـرفـش خم مى كنند و در پيرامونش چشمه سارها جوشيدن مى گيرد و از چشم انـدازش نـهـرهـا به جريان مى افتد و برايش بساطها گسترده مى گردد و پشتى ها برايش مى گـذارنـد و هـر چـه را كـه بخواهد و اشتها كند قبل از آنكه به زبان آورد خدمتكارانش حاضر مى سازند و حورالعين از جنان براى او بيرون مى آيند. پس آن قدر كه خدا بخواهد در آن جايگاه مى ماند.

تـا آنـكـه پـروردگـار جـبـار بـراى آنـان تـجـلّى نـمـوده مـى فـرمـايـد: اى اوليـاء مـن و اى اهـل طـاعـت مـن و اى سـاكـنـان بـهـشـت مـن كـه در جـوار مـن مـنـزل گـرفـتـه ايـد! مـيـل داريـد بـه شـمـا از كرامتى بالاتر از آنچه داريد خبر دهم ؟ عرض مى كنند: پروردگارا آن چيست كه از اين بهشت كه هر چه بخواهيم در آن مى يابيم بهتر و بالاتر است ؟

بـار ديـگر همان پرسش تكرار مى شود و عرض مى كنند: پروردگارا، بله ؛ آن كدام خيرى است كـه بـهـتـر از اين بهشت است ؟ خداى تعالى مى فرمايد: رضايت من از شما و دوستى من نسبت به شما است كه از آن لذتها و نعمتها بهتر است ، ... .

هـمـچـنين در آيات ديگر، خداى متعال ، پس از آنكه متذكر اين نكته مى شود كه در روز قيامت نه از پـاداش كـسـى كـاسـتـه مـى شـود و نـه بـه كـيـفـر كـسـى افـزوده مى گردد، بلكه جز آنچه را عمل مى كردند جزا داده نمى شوند، مى فرمايد:

((اِنَّ اَصـْحـابَالْجَنَّةِالْيَوْمَ فى شُغُلٍ فاكِهُونََ هُمْ وَ اَزْواجُهُمْ فى ظِلالٍ عَلَى الاَْرائِكِ مُتَّكِئُونََ لَهُمْ فيها فاكِهَةٌ وَ لَهُمْ ما يَدَّعُونََ سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحيمٍ))

بهشتيان ، امروز به نعمتهاى خدا مشغول و مسرورند (و از هر انديشه ناراحت كننده بركنار) آنها و هـمـسـرانـشان در سايه هاى (قصرها و درختان بهشتى) بر تختها تكيه كرده اند. براى آنها در بـهـشـت مـيـوه (بـسـيـار لذت بـخش) و هر چه بخواهند خواهد بود. براى آنها فرشتگان از خداى مهربان سلام رسانند.

هـمـانـگونه كه ملاحظه مى شود اين آيات همچون آيه ذكر شده ، بهشتيان را غرق در مواهب مادّى و مـعنوى معرفى مى كند و دسته اى از لذت هاى مادى و معنوى را بر شمرده امّا مهمتر و لذتبخش تر از هـمـه مـوهبت معنوى است كه در آيه آخر، به آن اشاره شده كه همان سلام و تحيت از ناحيه رحيم اسـت كـه مـمـلوّ از مـحـبـت اسـت؛ نـدايـى است كه بهشتيان را غرق در معنويت و سرور مى كند و چه لذّتى بالاتر از آن !

و اينك به بخش ديگرى از لذتهاى معنوى اشاره مى شود:

َـ بهشتيان ، با قلبى پاك و دور از هر گونه كدورت زندگى مى كنند. قرآن مى فرمايد:

((وَ نَزَعْنا ما فى صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ))

آنچه در دلها از كينه و حسد دارند، برمى كَنيم (تا در صفا و صميميّت با هم زندگى كنند).

َـ داراى نفس مطمئنه هستند:

((يـا اَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعى اِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً فَادْخُلى فى عِبادى وَادْخُلى جَنَّتى ))

تـو اى روح آرام يـافته ، به سوى پروردگارت بازگرد در حالى كه هم تو از او خشنودى و هم او از تو خشنود است . پس داخل شو در بندگانم و در بهشتم وارد شو!

َـ در بهشت سخن لغو و گناه آلودى نشنوند.

دورى از گـنـاه ، بـيهوده گرى ، دروغها، تهمتها و خيانتها برترين لذت معنوى است و همچنين غم نداشتن ، جزو نعمتهايى است كه اهل بهشت از آن برخوردار هستند و چنين به آنها خطاب مى شود:

((اُدْخُلُوا الْجَنَّةَ لا خَوْفٌ عَلَيْكُمْ وَ لا اَنْتُمْ تَحْزَنُونَ))

داخل بهشت شويد كه نه ترسى داريد و نه غمناك مى شويد.

و آنها خدا را شكر مى كنند و مى گويند:

((اَلْحَمْدُ للّهِِ الَّذى اَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ))

ستايش خدايى را كه غم را از ما زايل كرد.

كليدهاى بهشت

براى وارد شدن به بهشت ، امورى لازم است كه از آنها به كليدهاى بهشت تعبير مى شود:

1 ـ صبـر :

((وَالَّذينَ صَبَروُا ابْتِغاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ ... اُولئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدّارِ))

آنـان كـه شـكيبايى ورزيدند به طلب خشنودى پروردگارشان ... براى آنان در عاقبت سرايى نيكو است .

پايان سوره فرقان سيمايى از بندگان شايسته خدا ترسيم كرده و اوصاف زيادى را براى آنـان بـرشـمـرده است و در آخر مى فرمايد: پاداش اينان غرفه هاى بهشت است چون صبر پيشه كردند.

دربـاره اولياى خدا، حضرت على (ع)، فاطمه، حسن و حسين صلوات اللّه عليهم اجمعين كه غذاى افـطـار خـود را سه شب پياپى به مسكين و يتيم و اسير بخشيدند و با آب افطار كردند و چنين ايثارى بر خود روا داشتند، مى خوانيم:

((وَ جَزاهُمْ بِما صَبَروُا جَنَّةً و حَريراً))

و براى آنكه صبر كرده اند، بهشت و ديبا پاداششان دهد.

2 ـ ايمان و عمل صالح :

هـشـت پـاداش كـسـانـى اسـت كـه ايـمـان بـه خـدا آورده انـد و عمل صالح انجام داده اند. قرآن مى فرمايد:

و كـسـانـى كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده اند، به بهشتها برده شوند كه جويها در آن روان اسـت كـه بـه اذن پـروردگـارشـان در آن جـاودانـنـد و درود گـفـتـنـشـان در آنـجا سلام است .

3 ـ تقوا :

((اِنَّ الْمُتَّقينَ فى جَنّاتٍ وَ عُيُونٍ))

به يقين ، پرهيزكاران در باغها (ى سرسبز بهشت ) و در كنار چشمه ها هستند.

4 ـ پيروى از فرمان خدا و پيامبر(ص ):

((وَ مَنْ يُطِعِ اللهَ وَ رَسُولَهُ يُدْخِلْهُ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهارُ))

و هر كه خدا و پيغمبر را فرمان برد، او را به باغهايى درآرد كه در آنها جويها روان است .

5 ـ ترس از خدا:

((ذلِكَ لِمَنْ خَشِىَ رَبَّهُ))

آن (بهشت) خاص كسى است كه از پروردگارش ترسيده است .

6 ـ قتال (و جنگ ) در راه خدا:

رسول خدا(ص ) مى فرمايد:

(( ... ، مَنْ قاتَلَ فى سَبيلِ اللهِ فَواقَ ناقَةٍ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ))

كـسـى كـه بـه انـدازه دوشـيـدن شـيـر شـتـر در راه خـدا قتال كند، بهشت براى او واجب مى شود.

از ديـگـر مـوارد كـليـدهـاى بـهـشـت ، هـجـرت ، اخـراج از وطـن بـه خـاطـر ديـن ، تـحـمـّل اذيـّت در راه خدا، جهاد در راه خدا و كشتن و كشته شدن است كه در قرآن كريم بيان شده است :

((فـَالَّذيـنَ هـاجـَرُوا وَ اُخـْرِجـُوا مـِنْ دِيارِهِمْ وَ اُوذُوا فى سَبيلى وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لاَُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ وَ لاَُدْخِلَنَّهُمْ جَنّاتٍ تَجْرى مِنْ تَحْتِهَا الاَْنْهارُ))

پـس آنـانـكـه از وطـن خـود هـجـرت نـمـودنـد و از ديار خويش بيرون شده و در راه خدا اذيت شده و جـنگيدند و كشته شدند، همانا بديهاى آنان را بخشيده و آنها را در باغهايى بهشتى كه از زير درختانش نهرها جارى است وارد مى كنيم .

درهاى بهشت

امام باقر(ع ) فرمود:

بهشت هشت در دارد.

همچنين امام صادق (ع) مى فرمايد:

بـر بـالاى درهـاى بـهـشت نوشته اند: صدقه ده برابر و قرض الحسنه ، هجده برابر پاداش دارد.

زيـادى درهـاى بـهـشـت بـه عـلّت آن اسـت كـه هر گروهى كه راهى را رفته است ، از در مناسب در جايگاه خود قرار مى گيرد.

امام صادق (ع) از پدرش و از جدش (ع) نقل مى كند كه پيامبر خدا(ص) فرمود:

((درى است براى بهشت به نام ((باب المجاهدين)) كه رزمندگان ، از آن در مى آيند ... و ملائكه به آنان خوشامد مى گويند.))

در كلامى ديگر مى فرمايد:

نـام يـكـى از درهـاى بـهـشـت ((ريـّان)) اسـت كـه تـنـهـا روزه داران از آن در وارد مـى شـونـد. بـاب المـعـروف ، بـاب الرّحـمـه ، بـاب الصـبـر، باب الشكر و باب البلاء نام درهاى ديگر بهشت است .

تـوضـيـح : نـامـگـذارى بـاب البـلاء بـه ايـن اسـم بـه خـاطـر مـبـتـلا شـدن بـه بـلا و تحمّل آن است .

سيماى بهشتيان

شادابى قيافه ها:

((وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌَ ضاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ))

آن روز (طايفه اى كه ((اهل ايمانند))) رخسارشان فروزان است ، خندان و شادمانند.

((وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ اِلى رَبِّها ناظِرَةٌ))

چهره هايى آن روز شاداب است و به سوى پروردگار خويش مى نگرند.

((وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ ناعِمَةٌ))

چهره هايى آن روز از نعمت ها بهره مندند.

افتخار و دعوت از ديگران:

در سـوره ((الحـاقـه)) مى خوانيم كه چون نامه عمل خوبان را به دست راستشان دهند، از شادى ، ديگران را فرا مى خوانند و فرياد بر مى آورند:

((... هاؤُمُ اقْرَءُوا كِتابِيَهَْ اِنّى ظَنَنْتُ اَنّى مُلاقٍ حِسابِيَهْ))

كتاب مرا بگيريد و بخوانيد من مى دانستم كه به حسابم مى رسم.