به گزارش خبرنگارخبرگزاری «حوزه»، کرسی علمی با عنوان «مواجه تبلیغی با گونه های دینداری جوانان در ایران امروز» با سخنرانی سید عبدالرسول علم الهدی و حضور اساتید و دانش پژوهان پژوهشکده باقرالعلوم(ع) قم و در سالن اجتماعات این مرکز برگزار شد.

سید عبدالرسول علم الهدی عضو هیئت علمی دانشگاه جامع امام حسین علیه السلام به بیان نکاتی پرداخت که بخشی از آن را می خوانید :

طرح تبلیغی که ارائه داده شده است در مورد جامعه شناسی دینداری جوانان است تا ببینیم چگونه باید  با اینها مواجهه داشته باشیم.

می دانید إحیا تمدن اسلام با انقلاب اسلامی بعد از بین رفتن حکومت دینی عثمانی ها و اتحاد اعراب یک مساله مهم جدید بود، ولی چالش های مهمی نیز روبروی خود می بیند و چون جوانان پویاسازی هر جامعه ای را برعهده دارند؛ لذا مساله اصلی ما، جوانان امروزی انقلاب اسلامی می باشند.

در ادبیات پیشین تبلیغات دینی بوده است در قرآن و نهج البلاغه و غیره و یک دسته از تبلیغاتی که بر اساس مخاطب شناسی بوده، بر اساس روانشناسی بوده نه بر اساس جامعه شناسی که فرد محور نیست و جامعه محور است. مطالعات دین و دین داری نیز در کشور ما بسیار زیاد است و این در علوم اجتماعی وابسته بر رفتار ها و نگرش های افراد می باشد.باید ببینیم دین داری چه وضعیتی در کشور ما دارد.

باید تغییرات و روند ها را متوجه بشویم که در حوزه مطالعات گونه شناسی دینی چه روندی حاکم است البته قبل از ما نیز تحقیقاتی در این باره انجام شده است که برخی با سبک آماری و استقرائی کیفی بوده و یا با روش قیاسی و بر اساس یک نظریه انجام شده است. بنده سعی کردم کار استقرائی قیاسی انجام دهم از طرفی قیاس خود را واجد یک سری نظر یه ها نیز کردم و از طرفی از تحقیقات گذشتگان نیز استفاده کردم.

موضوع گونه شناسی ما دینداری است

 باید بر اساس تعریف دین و تعریف تبلیغات دینی با محوریت مبادله معنا که پیام در گردش با مخاطب فهم شود یک چارچوبی را با محوریت رابطه انسان و خدا که رابطه عبودیت است و رابطه خدا با مردم که رابطه ولایت است و ولی موجب گسترش این رابطه می شود.

کل سیاست گذاری های فرهنگی ما باید تشدید کننده رابطه انسان با خدا باشد تا جامعه ما به معنی حقیقی کلمه ولائی باشد باید در مورد خدا و اهل بیت علیهم السلام از او بپرسیم. به تفکیک های گروه های مختلف باید دین داری را بررسی کنیم مثلا شاخص شرکت در نماز جمعه و اعتقاد به پیوند به دین و سیاست از سال 79 تا 94 کاهش یافته است.

متغیر های دین داری انقلابی کاهش یافته است و ممکن است بگوییم التزام به دین داری رایج کمتر شده است. مواجه تبلیغی با گونه های دینداری افزایش سن دین داری آنها را در بخش مناسک کمتر می کند و ما با یک بازنمائی دینداری سکولار مواجه هستیم.

البته همه مردم در مشکلات به خدا پناه می برند و به آخرت نیز به عنوان یک امید نگاه می کنند. در تحقیقات پیشین گونه های دینداری را تفسیر می کنیم دینداری هدف مدار که می گوید مهم آرامش است ولو با گناه به دست آید و مخلصانه و تعبدی و روش مدار که هر یک از این سه روش یک محتوائی دارند یک دین داری باور مدار و عقلانی و دین داری عوامانه و اخلاق مدار نیز وجود دارد همه این نحوه های دین داری مطرح می باشد و یک دین داری شهود گرای عرفانی نیز وجود دارد و یک دین داری ولوی و تولی گرا که محور ش احساسات دینی است وجود دارد.

این نحوه دین داری ها را باید از میدان اخذ کنیم ببینیم این جوانان چه تفسیری از دین داری خود دارند.ما در مصاحبه ها دنبال ارجاع افراد به وضعیتی که توش قرار دارند بود. معنی دینداری اولی مساله ما بود و دومی هدف از دینداری و سوم وجود دین در زندگی و اینکه تصویری که از روحانیت در بین مردم وجود دارد، چیست؟، ما در تحقیق به چهار نحله اصلی رسیدیم که مردم یا تکلیف گرا ویا عرفی و یا معرفت گرا و یا روشنفکر هستند؛ البته اخلاق گرا و توسلی و عقلانی نیز سه گونه ای بودند که در بین متدینین وجود داشت.

دین داری تکلیف گرا

دین داری تکلیف گرا که این افراد حتی در صورت سختی دین پا کنار نمی زنند بلکه بیشتر لذت می برند و اینها به شدت دوست دارند به علمای پیشین توجه داشته باشند و از اهل سنت مرزبندی بکنند و اینها هیاتی های قدیمی هستند و خانم های خانه دار و طلبه و مرد های سی سال به بالا از این قشر عضو دارند.

دین داری عرفی

در تحقیقات عوامانه وسنتی نیز گفته می شود اینها در عروسی هاشون و عزاهاشون برخی ظواهر را رعایت می کنند ولی لزوما پایبند به شریعت نیستند و اینها به شدت طرفدار برخی مستحبات هستند مثل دید و بازدید های نوروزی یا حضور خانوادگی شب قدر و اینها هدف از خلقت را کمال می دانند ولی تعریف های سطحی از کمال ارائه می دهند واتفاقات را از قسمت الهی می دانند و از تعابیری مثل شانس استفاده می کنند.

دینداری ولوی

دین داری محبت گرا که تاکید بر محبت اهل بیت علیهم السلام دارند این توجه به محبت اهل بیت علیهم السلام در همه نماد های زندگیشون دیده می شود اینها اهل لعن بر دشمنان معصومین علیهم السلام می باشند و اینها در مشکلات مثل عرف گراها به اهل بیت توسل می کنند ولی اینها دنبال رشد با یاد اهل بیت علیهم السلام می باشند.

دین داری معرفت گرا

دین داری هدف گرا و تکامل گرا و باور مدار می باشد و دنیا را محل آزمایش می دانند و اهل بیت علیهم السلام را به عنوان واسطه قبول دارند.

دین داری عقلانی

فهم عاقلانه از دین و عمل به آن را دنبال می کند و برایش کشفیات علمی مهم است تا ببیند فرمایشات دین چقدر در این کشفیات دیده می شوند.

توجیه منفعت گرایانه از دین دارد که اگر  شما متدین شوید دنیا و آخرتتان بهتر آباد می شود.

دین داری اخلاق گرا

در این گونه وزن اخلاقیات اجتماعی بیشتر از عبادات است و تنازعی بین عبادات و اخلاقیات می بیند و این افراد می گویند هم خدا و هم خرما.

و معتقدند ایمان جز قلب پاک نیست و عبادت جز خدمت به خلق نیست و اینها منتقد جریان دین گرا هستند و معتقدند باید رفتار خشونت آمیز دینی را کنار بگذاریم.

دین داری روشنفکرانه و گزینشی

این دین ابزار گرایی نسبت به دین است یعنی معرفت و اخلاق وسیله بهتر زیستن مادی است و این رویکرد یک رویکرد تقلیل گرا می باشد. خودش را متدین می داند ولی معتقد است باید تفسیر خودمان را برمشی اهل بیت علیهم السلام حاکم کنیم تا آنچه اقتضای دنیای امروز است نیست رعایت شود.

اینها صنوف مختلف جوانان این مرز و بوم هستند که شایسته است روحانیون محترم در تبلیغ نسبت به مخاطب شناسی این مسائل را در نظربگیرند تا تبلیغ آنها اثر بیشتری داشته باشد.