به گزارش خبرگزاری «حوزه»، پاسخ به سؤالات و شبهات موجود در جامعه از وظایف مراکز حوزوی و دینی است که این خبرگزاری در شماره های گوناگون به ارائه برخی از پرسش ها و شبهات و پاسخ های آن، برگرفته از «مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم» خواهد پرداخت.

- سؤال

آیا به جز بهشت و جهنم جای دیگری هم در آخرت خواهد بود؟ چگونه جایی است و چه کسانی در آن‌جا خواهند بود؟

- پاسخ

قرآن کریم و روایات ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ اشاره به جایی دارند که میان بهشت و جهنم واقع شده است، نه جزء جهنم است و نه بهشت و اعراف نامیده می‌شود.

اعراف گذرگاه سخت و صعب‌العبوری است که بر سر راه بهشت قرار دارد و دو قطب سعادت و شقاوت را از هم جدا می‌کند و همچون زمین مرتفعی میان آن دو، فاصله گردیده، به طوریکه مشرف بر بهشت و دوزخ است و آنها که روی آن قرار دارند، بهشتیان و دوزخیان را مشاهده می‌نمایند و با آنها سخن می‌گویند. [۱]

چه کسانی در آنجا خواهند بود؟

به نظر مرحوم علامه طباطبائی (ره) کسانی در اعراف هستند که از جمله عباد مخلص خداوند می باشند و نشانه‌هایی که آیات قرآن برای اعرافیان ذکر نموده فقط بر مردان الهی صدق می‌کند، این ها از مقامات عالیه برخوردار هستند هر دو گروه سعادتمند و شقاوت مند را می شناسند و اجازه سخن گفتن با اینها را دارند و توانایی شهادت و شفاعت را نیز دارا هستند.

آنها می‌توانند در اعراف به شفاعت بپردازند و با هر یک از بهشتیان و جهنمیان سخنی بگویند [۲].

و به نظر دیگران، دو گروه دیگر هم در آنجا هستند:

۱. مسلمانان گنه‌کاری که وارد بهشت نشده‌اند و امید ورود آن را دارند.

۲. آنها که طاعت ها و گناهانشان برابر است [۳] اگرچه اعتقاد به وجود اعراف، متوقف بر نقل قرآن کریم و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ است ولی با توجه به اینکه شفاعت نیز از حکمت خداوند سرچشمه می‌گیرد و شفیعان باید افراد والامقامی باشند که از ضعیفان دستگیری ‌نمایند، لذا اشاره کم‌رنگی در اعماق حکم عقل به مسئله اعراف می‌توان یافت، [۴] گویی در قیامت هم که حکومت مطلقة خداوند به طور کامل نمایان است، مانند این جهان، گروهی وجود دارند که به تنظیم امور مردم می‌پردازند، بهشتیان را به بهشت و جهنمیان را به دوزخ روانه سازند، و در راه ماندگان شایسته را (به اذن خدا) کمک می‌کنند تا این گذرگاه، سخت را به پیمایند و به سعادت برسند. [۵]

----------------

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱. مشور جاوید ج ۹، بحث اعراف، از آیت الله سبحان.

۲. پیام قرآن، ج ۶، بحث اعراف، از آیت الله مکارم چاپ اول، ۱۳۷۰، مدرسة امام امیرالمؤمنین ـ علیه‌السّلام ـ.

---------------

پی نوشت ها:

[۱] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه. چاپ بیست و یکم، ۱۳۷۸، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران، ج۶، ص۹ـ۱۸۷، سبحانی، جعفر، منشور جاوید، انتشارات مؤسسة سیدالشهداء، چاپ اول، ۱۳۶۹، ج۹، ص۲۵۵.

[۲] . تفسیر المیزان، اسماعیلیان، ج ۸، ص ۱۲۱ – ۱۲۵.

[۳] . مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، نشر دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست و یکم، ۱۳۷۸، ج۶، ص ۱۸۸؛ و منشور جاوید، ج۱، ص ۲۵۴؛ و برهان، ج ۲، ص ۱۸.

[۴] . مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، مدرسه الامام امیرالمؤمنین ـ علیه السّلام ـ، چاپ اول، ۱۳۷۰، ج ۶، ص ۵۵۴.

[۵] . سبحانی، جعفر، منشور جاوید، انتشارات مؤسسه سیدالشهداء، چاپ اول، ۱۳۶۹، ج۹، ص ۳۵۸.