به گزارش گروه ترجمه خبرگزاری حوزه مبروک عطیه رئیس بخش پژوهش های اسلامی دانشگاه الازهر و استاد شریعت اسلام در الازهر در گفت‌وگو با پایگاه مصری الیوم السابع به بیان دیدگاه های خود درباره مسائل مختلفی از جمله اصلاح گفتمان دینی، رابطه دین و سیاست پرداخت و در سخنان خود به انتقاد شدید از شبکه های اجتماعی پرداخت و آن را مایه ویرانی جامعه دانست.

ترجمه گفت‌وگو بدین شرح است:

نوسازی و اصلاح گفتمان دینی از مباحث روز است؛ منظور از نوسازی گفتمان دینی چیست؟

معنای "گفتمان دینی" بیان سخن خدا و سخن پیامبر(ص) است تا در سایه آن زندگی شکوفا و درخشان شود و خدای متعال می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ» و بر این اساس هر دعوتی که مردم را به سوی هلاکت بخواند، نه گفتمان دینی که گفتمان شیطانی است و در اینجا اعلما هستند که وظیفه دارند سخن خدا و رسول را برای مردم بازگو کنند و این تبیین نیز ابزارهایی دارد که فهم کتاب و فهم زبان کتاب از آن جمله است و نوسازی گفتمان دینی به این معنا نیست که ما دین جدیدی بسازیم، بلکه به این معنا است که زبان تبیین دین آسانتر و متناسب با زمان باشد.

برخی بر این باورند نهادهای دینی در این زمینه کوتاهی کرده اند. نظر شما چیست؟

کسانی که می گویند نهادهای دینی وظیفه خود را به صورت کامل انجام نداده اند در هر صورت صدایشان خاموش نمی شود و هیچ‌گاه تمام مردم از یک نهاد راضی نخواهند بود و قرآن نیز بیان کرده که برخی از همین مردم خداوی متعال را به فقیر بودن متهم ساخته اند و خود را غنی تصور کرده اند و برخی از آنها نیز به پیامبر تهمت دیوانگی زدند.

کسی که نهاد دینی مصر به ویژه الازهر را متهم می کند باید به الازهر بیاید و در سخنرانی های من و سایر علما حاضر شود بعد الازهر را متهم کند، زیرا بسیاری از مردم هنوز الازهر را نمی شناسند و من بر این باورم که کلیسا نیز در این زمینه کوتاهی نکرده و ما می شنویم که اسقف ها  کشیش های کلیسا مردم را به ارتباط و مهربانی و همکاری دعوت می کنند و مسلمانان را برادران خود می دانند.

از کلیسا نام بردید. تا حالا به کلیسا رفته اید؟

بله زمانی که رئیس دانشکده پژوهش های اسلامی در استان سوهاج بودم به کلیسا رفتم و با سران آن دیدار کردم و در آنجا درباره فتنه و آثار آن در ویرانی کشورها سخنرانی کردم. رفتن به کلیسا عیب نیست، زیرا یکی از مکان های عبادت برای پیروان یک دین است و بازدید از کلیسا نیز از روش های ابراز دوستی است و کسی که به کلیسا می رود باید آداب بازدید را نیز به جا بیاورد.

در میان علما برخی به علمای اصولی مشهورند. آیا در مقابل آنها کسانی هستند که با نقش عقل و به کار گیری آن مخالفند؟

من پس از اتمام مرحله استادی در زبان عربی، اصول فقه را در دانشکده شریعت و حقوق خواندم و هنگامی که از اصول فقه سخن می گویم از علمی سخن می گویم که تا 98 درصد مبتنی بر مقتضیات عقل است و اصول فقه یعنی یک سری ادله کلی که فقه اسلامی بر آن استوار است و فقیهی نیست مگر اینکه باید به اصول فقه مسلط باشد.

اما در میان مردم این گونه شایعه است که "بشنو و اطاعت کن" و به نظر می رسد برداشت درستی از این جمله ندارند.

من به تازگی کتابی به نام "زمن الضیاع"(روزگار تباهی) تالیف کرده ام که درباره زمانی است که در آن زندگی می کنیم که در این زمان دین ضایع شده و معانی آن در حال تحریف است و علاوه بر این، جوانان و بزرگان و زنان و ارزش ها نیز در حال منحرف شدن هستند و منظور ما از ضایع شدن مفاهیم و معانی، ضایع شدن ثمرات آنها و خالی شدن دین از محتوای اصلی خود است و دین در حد تابلویی می‌ماند که به دیوار آویخته شده و روی آن نوشته شده «ان الله مع الصابرین» اما تو می‌بینی که صبر نداری.

اوضاع به گونه ای شده که مردم سرگرم قال الله و قال الرسول هستند و مثلا در صفحه فیس بوک می نویسند هرکس هزاربار بر پیامبر صلوات بفرستد فلان ثواب را دارد که من گاهی اوقات نمی توانم ساکت بنشینم و از آنها می پرسم که بعد از آن چه؟ آیا گرسنه ای را سیر کرده ای؟ آیا یتیمی را سرپرستی کرده ای؟ نظر من این است که حق صلوات بر پیامبر این است که همراه با عمل و پیروی از سنت او باشد و خداوند سبحان نیز از ما حرف نخواسته و فرموده: اعملوا . پس عمل کجاست؟

در مورد سؤالات شرعی که در مورد مسائل خانواده به دست شما می رسد سؤال عجیبی هم داشته اید؟

سؤال خاصی در ذهنم نیست و گرنه باید هزار و دو هزار نمونه ذکر می کردم و در واقع تمام این سؤال ها عجیب است و 97 درصد آن در مورد تعدد زوجات و تهدید همسر به ازدواج مجدد است یا اینکه مردی زن خود را به قطع رابطه با خانواده اش تهدید می کند یا به او می گوید اگر با خواهرت صحبت کنی تو را طلاق می دهم که اگر از پیامبر در مورد اینه سؤال شود می فرماید اینها امت من نیستند؛ زیرا برخی مردان هستند که به خانواده خود نفقه نمی دهند. این چه دینی است که دارند؟

چه کسی مسئول انحراف و تهی شدن دین از مفاهیم صحیح است؟ ملت ها یا دولت ها؟

دولت در آن وحد هم مظلوم  هم ظالم است و اگر مردی به مسئولیت خود در داخل خانه اش عمل نکند، دولت را مسئول نمی دانم زیرا دولت در قانون ها خلاصه می شود و اگر شما بخواهی دولت را نقد کنی باید قوانین را نقد کنی.

البته من قصد دفاع از دولت و و تمجید از آن را ندارم و بنا ندارم روزی وزیر شوم و بر این باورم که انحرافی که اکنون گرفتار آن هستیم در طول صدها سال پدید آمده و مفاهیم اشتباه و اعتقادات فاسد رفته رفته در آن رسوخ کرده است. اگر شما می بینی مردم به خرافات اعتقاد دارند یا قطع رحم می کنند اینها انحراف است.

برخی معتقدند مردم باید در تمام مسائل به شیخ و روحانی مراجعه کنند و این را راهی برای رشد روحانی می دانند. نظر شما چیست؟

مردم به ویژه عوام روحانی را به عنوان کارشناس دینی می شناسند و او را خدای روی زمین نمی دانند و مردم گاهی در تمام مسائل به شیوخ مراجعه می کنند تا با او مزاحی بکنند و ما باید فرهنگ اسلامی را رایج کنیم. آیا صحابه در تمام مسائل از پیامبر سؤال می کردند؟ پاسخ منفی است. پیامبر می‌فرمود شما در امور دنیا دانایید و اصل در اشیاء هم این است که مباح باشند و هر چیزی برای شما حلال است مگر آنچه با نص خارج شده باشد.

آیا آهنگ گوش می دهید و به آهنگ خاصی علاقه دارید؟

من در تمام عمرم عمدا به غنا گوش نداده ام و اصلا در زندگی من جایی برای گوش دادن به آهنگ نیست. اما در گذشته در روستا زندگی می کردیم و من از پدرم خواستم به من اجازه بدهد یک رادیو بخرم و او اجازه داد و در آن زمان با استفاده از رادیو درس هایم را مرور می کردم .

ما نسلی اهل کتاب و استاد هستیم و در آن زمان گوشی همراه و لپتاپ نداشتیم و وقتی هم برای گوش دادن به موسیقی نداشتیم. من دکترا را در دو سال تمام کردم که کمترین زمان ممکن است در حالی که دیگران در 8 سال دفاع می کنند و اکنون به جایی رسیده ام که جز در موارد ضروری با کسی ملاقات نمی کنم و پس از اتمام دکترا تا کنون 235 کتاب تالیف کرده ام و بنابراین وقتی برای موسیقی نداشته ام.

آیا شما صفحه فیس بوک دارید؟

پیش از این یک صفحه داشتم که مشکلاتی از آنجا برایم پیش آمد که فقط خدا می داند و اکنون 150 صفحه به نام مبروک عطیة وجود دارد که متعلق به من نیست و من ارتباطی با آنها ندارم و افراد گمراه آن را مدیریت می کنند. در گذشته میلیون ها سؤال در صفحه ام برایم می آمد و برخی خا هم نظرات توهین آمیز می نوشتند و من امیدوارم مردم به این نتیجه برسند که شبکه های اجتماعی دنیای مجازی است و آن را رها کنند اما آنها محتوای آن را باور می کنند.

من بر این باورم که شبکه های اجتماعی یک بیماری همه گیر است که به جان جامعه افتاده و عقل مردم را ویرانی می کند و محل نشر دروغ و گمراهی است و ابزاری است که وجدان مردم را تخریب و آنها را به برهنگی و گمراهی دعوت می کند و باعث بالا رفتن آمار طلاق و روابط نامشروع است.

نظر شما درباره قرضاوی چیست؟

قرضاوی یک عالم تراز اول بود که گروه های سیاسی او را فاسد کردند که این خسارت بزرگی برای یک عالم است. او کسی بود که قرائت خوبی داشت، زیرا متاسفانه خیلی ها با مدرک دکترا قرائت و کتابت خوبی ندارند. متاسفانه برخی علما جذب گروه های افراطی شدند.