خبرگزاری حوزه | سخن گفتن از نعمت هایی است که خداوند در اختیار ما انسانها قرار داده تا به وسیله ی آن مقصود خود را به دیگران انتقال دهیم.

از آنجایی که سخن گفتن دارای ارتباطی دو سویه است و بیانگر شخصیت انسان می باشد، رعایت آداب و شرایط آن در جهت ارتباط بهتر با دیگران بسیار حائز اهمیت است.

سخن گفتن می تواند سببی برای خیر و شر باشد و یا به نوعی عیب و هنر انسان را نمایان سازد؛ همان گونه که شاعر می گوید:

تا مرد سخن نگفته باشد //  عیب و هنرش نهفته باشد

آری،   عیب و هنر و حقیقت درونی انسان با سخن گفتن نمایان می شود.

در قرآن کریم و روایات و همچنین کتب اخلاقی نیز به این موضوع  پرداخته شده است.

خداوند در قرآن کریم می فرماید: «وَ مَنْ أَصْدَقُ مِنَ اللّهِ حَدیثًا / چه کسی از خداوند راستگوتر است؟»  

و نیز امام علی(ع) در این باره می فرماید: «المرء یُوزَنُ بقولِهِ و یُقَوَّمُ بفعله فَقُلْ مَا تَرجَّحُ زِنَتُه، وَ افْعَلْ ما تَجِلُّ قیَمُتُه؛ آدمی سنجیده شود به گفتارش و قیمت شود به کردارش بنابراین، بگو آنچه را از نظر وزن افزون کند و انجام بده آنچه بها و قیمت آن گران باشد.»

در روایتی دیگر نیز چنین می خوانیم که امام صادق (ع) می فرمایند: «الکلام اظهار ما فی قلب المرء من الصّفاء و الکدر، و العلم و الجهل / گویائی و تکلّم، ظاهر می‌کند هر چه در باطن متکلّم است از صفا و کدورت و از علم و جهل.»

 با توجه به روایت چنین نتیجه گرفته می شود که از کلام هر کس حال او ظاهر می‌شود. پس اگر انسان صفای باطن داشته باشد کلام او جز ذکر الهی، نقل حدیث وهدایت مردم چیزی نخواهد بود و اگر کلامش لغو و بیهوده باشد، نشان دهنده ی این است که صاحب این سخن از کدورت قلب رنج می برد.

در کتب اخلاقی در رابطه با سخن گفتن توصیه های فراوانی به ما شده است؛ از جمله اینکه:

۱- همیشه هنگام سخن گفتن از حقیقت بگوییم و پنهان کاری نکنیم و با سخن حق خود، حقیقت را آشکار سازیم.

۲. هنگام سخن گفتن در مورد مطلبی که می خواهیم بگوییم با اطلاعات و علم کافی سخن بگوییم و به سخن خویش توجه کنیم و آثار و پیامد های خیر و شر آن را نیز در نظر بگیریم.

۳. هیچ گاه با عجله صحبت نکنیم بلکه شمرده و آرام سخن بگوییم تا شخص مقابل متوجه گفتار ما گردد.

۴. از زیاده گویی بپرهیزیم؛ سخنی که کوتاه باشد توانایی تأثیرگذاری بیشتری دارد.

۵. سخن نگوییم جز به ضرورت

۶. هنگام نقل سخن از شخصی امانت دار باشیم و تمام سخن را به طور واقعیت و کامل بگویم.

۷. در اموری که به ما مربوط نمی شود اظهار نظر نکنیم.

 ۸. از جمله عوارضی که در سخن گفتن وجود دارد مبتلا شدن به گناهان زبانی چون: دروغ، غیبت، تهمت، تمسخر، شایعه، افشای سر، هتک حرمت، عیب جویی، دشنام، تحقیر، سخنان نیش دار و اختلاف افکنی است پس هنگام سخن گفتن مراقب باشیم که اهل گناه نگردیم.

امید است با به کاربستن آنچه که به عنوان توصیه های اخلاقی در کتب اخلاقی بیان شده است، همه ی ما بتوانیم  زمینه ی بهتری برای انتقال مقصود خود به دیگران فراهم نماییم و با رعایت آداب و شرایط سخن گفتن به گفتار خود رنگ عبادت نیز ببخشیم.

خدیجه محمدجانی، عضو گروه نویسندگی صریر