به گزارش خبرنگار خبرگزاری «حوزه» حجت الاسلام والمسلمین حیدر همتی، مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام تهران، در نشست حوزه عاصمه با عنوان «ساختار معرفتی حوزه عاصمه» که به همت مدرسه راهبری علم و عمل تهران در سالن اجتماعات اداره کل تبلیغات اسلامی استان تهران به صورت حضوری محدود با رعایت شیوه نامه های بهداشتی و مجازی برگزار شد، با بیان و توضیح معنا و مفهوم حوزه عاصمه، اظهار کرد: در بحث حوزه عاصمه با چندین مفهوم مواجه هستیم. برای روشن شدن موضوع حوزه عاصمه، باید هر کدام از این مفاهیم را به طور جداگانه تحلیل و تبیین شود، تا موضع مناسبی در ارتباط با این مفاهیم اتخاذ شود که نهایت امر به جواب درستی از حوزه عاصمه دست پیدا کنیم.
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام تهران ادامه داد: اولین مفهومی که از موضوع حوزه عاصمه باید مورد بررسی قرار بگیرد تحلیل و معنای خود حوزه علمیه است. در تحلیل و تبیین حوزه علمیه، به تعاریف نانوشته ای بر می خوریم که در خصوص حوزه علمیه وجود داشته، این که حوزه محل تولید علم قلمداد می شود. یعنی در تعریف حوزه گفته می شود حوزه مکانی است که در آنجا علم تولید می شود.
وی افزود: عده ای به لحاظ تاریخی و تحلیلی که از سیره اهل بیت علیه السلام دارند، مدل خاصی را از حوزه علمیه ارائه می دهند. به این صورت که امام صادق علیه السلام را به عنوان صاحب مکتب جعفری تعریف می کنند که آغازگر علم حوزه است و به عنوان استادی که در مسجد می نشست و تعداد دو هزار و یا چهار هزار شاگرد را پرورش می دهد. بعضی از افراد تعریفی این گونه از حوزه در ذهن خود دارند.
برخی حجره نشین حوزه نجف شدند
همتی با بیان علت این نوع تفکر از تعریف حوزه، ادامه داد: در یکصد سال اخیر اتفاقاتی در حوزه علمیه و بخصوص در حوزه علمیه شیعه افتاد که منشاء آن را می توان در تحولات و اتفاقات ناشی از مکتب نجف مشاهده کرد. در گذشته افرادی برای تحصیل علوم حوزوی به حوزه نجف هجرت کرده و بعد از مدتی به علت نبود فرصت تبلیغ و یا امکان تبلیغ به هر علتی نتوانستند علوم دریافتی خود را عینیت ببخشند. نتیجه این شد که این افراد علم را صرفا برای علم فرا می گرفتند. بدون اینکه علم را بتوانند در جامعه محقق سازند، لذا این افراد به صورت ناخواسته حجره نشین حوزه نجف شدند.
حوزه علمیه استفتاء محور
وی در ادامه با بیان ویژگی دیگری از حوزه با عنوان حوزه ی استفتاء محور، اظهار کرد: در بحث فقاهت و عینیت بخشی آن به علم، نباید اجازه داد که حوزه تبدیل به حوزه استفتاء محور شود. به این صورت که باید مسئله ای طرح شود تا به آن پاسخ داده شود. همیشه شعار طرفداران این نوع حوزه به این صورت است که، فقه ما پاسخ گوی مسائل مختلف است. در واقع این نوع تعریف از حوزه، منتظر است تا پرسشی پرسیده شود و بعد جواب داده شود. در اینجا سؤال پیش می آید که نسبت بین علم و تحقق اجتماعی آن در این تعریف چیست ؟
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام تهران اضافه کرد: تضعیف شدن آرمان و هدفی که می خواهد به طلبه و دانشجو ارائه شود، حاصل حوزه استفتاء است. هدف در این حوزه در سطح پایین تری رقم می خورد که با نسبت عینیت و تحقق بخشی علم فاصله ی زیادی خواهد داشت. نگاه این حوزه به تولید علم باعث خواهد شد که تبلیغ تضعیف شود و نهایت امر کار مبلغ به پایین ترین حد خود برسد. اگر افرادی از این چارچوب خارج شوند عنوان اخراجی های پادگان امام زمان (عج) به آنان اطلاق خواهد شد!!.
آیا حوزه صرفا مکان تولید علم است؟
وی ادامه داد: در مقابل این نگاه، دیدگاهی دیگر است که به دنبال تحقق عینی علم است و مسئولیت خود را رساندن این مفهوم به مخاطب خود می داند. و به همین علت، دین شناسی فرد متفاوت از آن نگاه قبلی خواهد بود و این نگاه در پاسخ به این پرسش ایجاد خواهد شد که حوزه صرفا مکان تولید علم است؟ و یا اینکه تولید اندیشه و مسئولیت تبلیغ و تحقق اندیشه هم برعهده حوزه است؟
مدرنیته تاریخ را عوض کرد
همتی با بیان دیدگاه افرادی که قائل به عینیت بخشی علوم هستند، گفت: افرادی که دیدگاه جامعه سازی، تحقق و عینیت بخشی به علوم را دارند، خواهان ورود مباحث علمی در جامعه هستند. حاصل این نوع دیدگاه است که به مقابله ومبارزه با طاغوت می پردازد. به این نکته هم باید اشاره کرد که نقطه بزنگاه فکری چیزی است که از قبل نبوده و الان با آن مواجه هستیم و آن بحث مدرنیته است که ما را به یک چالش جدید سوق می دهد. به این صورت که یک انسان تازه متولد شده است و قبلا این انسان نبوده است. در واقع مدرنیته تاریخ را عوض کرد و مسئله های جدیدی را برای ما مطرح کرد.
آیا مفهوم حوزه عاصمه، حوزه پایتخت است؟
وی در ادامه با بیان مفهوم عاصمه و نسبت آن با انقلاب اسلامی، اظهار کرد: مفهوم بعدی که باید در موضوع حوزه عاصمه بیان شود، مفهوم عاصمه یا پایتخت است. باید بررسی شود چه اراده ای از این مفهوم می خواهد صورت بگیرد و چه شاخصه هایی در این مسئله وجود دارد که تحلیل درست از مفهوم حوزه عاصمه بامعنای پایتخت و مفهوم انقلاب اسلامی برقرار می کند.
همتی توضیح داد: مفهوم عاصمه و پایتخت را از مبادی دور و هم می توان از مبادی نزدیکتر تحلیل کرد. مبادی دور به این شکل است که یک مسئله ای را در فلسفه علم طرح می کنند که آیا علم اساسا هویت بردار است یا نه ؟ مثل گفتمان هایی که در علم داریم و یا علوم کلی مثل مباحث ریاضیات یا منطق که بررسی می شوند.
ضرورت تهران شناسی
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام تهران در بحث دیگر خود با طرح مسئله تهران شناسی، گفت: نکته بعدی که می توان به آن اشاره داشت، توجه به تهران و تهران شناسی است. سابقه تاریخی و مسائلی که حول این مبحث در مورد تهران می تواند شکل بگیرد مهم است و باید مطالعه جامعی صورت بگیرد. مدل شهرسازی تهران به این صورت است که حول امامزادگان شکل گرفته و درون مایه ی آن ذاتا مذهبی است.
هویت زدایی از شهر تهران در دوره رضاخان
این محقق حوزوی با بیان مسائل سیاسی – اجتماعی دوران پهلوی اول، خاطر نشان کرد: در دوران رضا خان شاهد هویت زدایی از شهر تهران و ایجاد هویت جدیدی در تهران هستیم. در حال حاضر نیز تابلوی تهران در دست جریان روشن فکری است. به نوعی تحولات سیاسی و اجتماعی تهران را جریان روشن فکری رقم می زند و جریان های مذهبی خیلی ظهور ندارد که در ابعاد مختلف دیده شوند. سر منشاء این جریان هم، همان اقدام هویت زدایی رضاخانی است که در حال حاضر ادامه داشته است.
همتی با بیان نسبت بین هویت و شکل گیری تضاد در جامعه، توضیح داد: هویت با تضاد و تمایز شکل می گیرد و در واقع باید در جامعه یک تضادی پیدا شود تا منجر به پیدایش هویت جدیدی شود، لذا باید تضادها شناسایی شود که منجر به ایجاد هویت جدید می شوند. برفرض مثال تاسیس دانشگاه تهران توسط رضاخان، مبدا تحولات در تهران شد و به تبع تهران در کل کشور این تحولات به وجود آمد.
وی ادامه داد: دانشگاه تهران منجر به تضاد و تقابل با جریان مذهبی و روحانیت شد و اولین عنصری هم که رژیم پهلوی را به چالش کشید همین دانشگاه تهران بود.
کم رنگ شدن عوامل موثر در جریان انقلابی تهران
همتی افزود: در هویت خود تهران، حوزه و انقلاب اسلامی سه عنصر موتلفه بازار، حسینیه ارشاد و مهدیه تهران نقش پر رنگ تری نسبت به بقیه داشته اند و هرکدام از این موارد یک گفتمانی در انقلاب اسلامی و حوزه های علمیه بوجود آورده اند، ولی متاسفانه بازار و هیئت های موتلفه در حال حاضر در بحث های فرهنگی کمرنگ تر از قبل شده اند. حسینیه ارشاد با گفتمان شریعتی و شهید مطهری که هویت تهران را در ساختن مخاطب انقلابی برعهده داشته است. مهدیه تهران و مرحوم کافی نیز موج دهنده به جریان انقلاب بود و این سه گفتمان در مسیر انقلاب اسلامی ایجاد شد.
مرحوم آقای مجتهدی و مرحوم آقا مجتبی تهرانی هویت حوزه تهران بودند
مدیر موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا علیه السلام تهران در ادامه با بیان شخصیت های تاثیر گذار در شهر تهران، اظهار کرد: بحث حوزه تهران و شخصیت هایی مثل مرحوم آقای مجتهدی و مرحوم آقا مجتبی تهرانی، که تاثیر بسزایی در شکل گیری شخصیت طلاب داشتند و به نوعی هویت حوزه تهران بودند که با غلبه مدرنیته این هویت از بین رفت. باید گفت در هویت دهی به حوزه، استاد نقش اساسی دارد و استاد است که به حوزه هویت می دهد.
حوزه عاصمه می خواهد چه طلبه ای تربیت کند؟
وی خاطرنشان کرد: اگر می خواهیم مفهوم حوزه عاصمه انقلاب اسلامی شکل و عینیت بگیرد، باید هویت معرفتی و علمی آن تعریف شود تا مطابق آن خروجی امکانات را مهیا شود. به شکل مهندسی معکوس هم می توان عمل کرد. به این طریق که حوزه عاصمه چه نوع طلبه و با چه ویژگی هایی می خواهد برای آن حوزه تربیت شود.
همتی در پایان با بیان چالش های فرهنگی پیش رو، گفت: چالش های فرهنگ های بومی با دهکده جهانی یک چالش جهانی است. اوج این چالش و تقابل با جهان اسلام است، البته علت این امر هم خود اسلام است که دارای یک فرهنگ اصیل است و همین باعث تقابل این دو فرهنگ شده است و همچنان ادامه دارد.
انتهای پیام
