به گزارش خبرنگار خبرگزاری«حوزه» از تهران، سید حسین شهرستانی، در نشست «حوزه علمیه تهران و نقش آفرینی آن در شکل گیری انقلاب اسلامی» با عنوان «مبانی حکمی انقلاب اسلامی» که به همت مدرسه راهبری علم وعمل در سالن اجتماعات اداره کل تبلیغات اسلامی استان تهران برگزار شد با تبیین مکتب تهران و منشا انقلاب اسلامی و مواجهه مردم با پیام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در تشکیل انقلاب اسلامی، اظهار داشت: علم درعین اینکه یک گوهر لا زمان و لا مکان است و تعیّن زمان و مکان دارد و طرح خاصی از نوعی ما بعد طبیعه گرایی یا نوعی منطق گرایی در سنت فلسفی و حکمی ما موجب شده است که به مسئله تعیین زمانی و مکانی علم را توجه نکنیم. معتقد هستم این مسئله از زمان ابن سینا اتفاق افتاد است که وجهه ای از این نوع را می توان در دوره معاصر با شکلی از منطق زدگی و گرایش و تقدم معرفت شناسی متاثر از فلسفه های تحلیلی دید که فلسفه اسلامی را نیز تحت تاثیر خودش قرار داده است.
وی افزود: در واقع ما بر خلاف غربی ها که خیلی به بعد تاریخی و فرهنگی علوم و سنت های علمی توجه دارند و ما در این مسائل را انجام ندهیم. ما تاریخ علم، تاریخ فلسفه نداریم و غربی ها این تواریخ ما را نوشته اند و ما بعد از توجه به این مسئله اقدام به تدوین تاریخ فلسفه کرده ایم که بعدا تاریخ فقه و تاریخ علوم دیگر را تدوین کردیم.
سرپرست موسسه اشراق با اشاره به هویت علمی تهران، توضیح داد: تهران یک هویت علمی دارد و در برخی موارد توجهاتی در این زمینه بوده است که می توان در آثار افرادی از قبیل دکتر نصر گفتارهایی یافت و خود ایشان هم نزد حکمای مکتب تهران تحصیل کرده اند و توجهاتی در برخی از آثار خود به حوزه حِکمی تهران دارد و دیگران هم توجهاتی به این مسئله داشته اند. اینکه یک مدرسه علمیه یک هویت و سنتی داشته باشد و این سنت در برابر هم قرار بگیرند و بی شکل و بی صورت نباشد. در مکتب تهران هویت ها و سنت های محلی وجود داشته است و این از ویژگی مکتب تهران است و از آغاز هم همین طور بوده است.
شهرستانی با توضیح خصوصیات مکاتب بعضی از شهرها، توضیح داد: در قدیم مکتب قم در فقه و کلام یک شکل داشته است و بغداد و نجف نیز یک سنت دیگری داشته اند. در دوره ی اخیر نیز مکتب تهران هویتی داشته است که حالا به دلایلی این هویت از دست رفته است و این هم به دلیل پایتخت شدن این شهر دانست و این طرف را هم باید گفت که همین پایتخت بودن باعث شکل گیری این حوزه شد. در دوران تحولات انقلاب هم باعث تضعیف این مکتب شده است یعنی آن چیزی که باعث رشد و نمو انقلاب از مکتب تهران شده است و در نهایت باعث تضعیف این مکتب شده است.
شهرستانی با بیان خصوصیات مکتب حوزه تهران توضیح می دهد: آیت الله شاه آبادی را باید یکی از نمایندگان و یا پدید آورنده این مکتب دانست. با بررسی میراث حکمی-عرفانی و اخلاق در مکتب تهران به نتیجه می رسیم که این مکتب هم دارای بعد معرفتی و هم بعد اجتماعی در آن وجود دارد. بُعد معرفتی آن جنبه حکمت وعرفان و بُعد اجتماعی آن اخلاق است.
سرپرست موسسه اشراق ادامه داد: بعد اجتماعی مکتب تهران یک سنتی را به وجود آورده که پیوند بین حوزه و بازار را شکل می دهد. خود بازار تهران و قرار گرفتن مهمترین حوزه های علمیه تهران در بازار تهران در واقع شکل عینی این ماجرا است و پیوند ویژه ای بین روحانیت و مردم بازار را تشکیل می دهد. این مسئله را باید در حوزه تاریخ، فرهنگ و بعد اجتماعی تشیع مورد بررسی قرار داد.
سرپرست موسسه اشراق توضیح می دهد: پیوند نهاد روحانیت با مردم یکی از خصوصیات مکتب تهران است. پدیده ای به نام هیئت در همین دوره تاریخی در تهران بوجود می آید که اگر ریشه این هیئت و عزاداری را بررسی کنیم چیزی به این شکل وجود در گذشته وجود ندارد. هیئت عزاداری به مثابه اجتماع عزاداران و مومنان برای اقامه عزای سید الشهدا علیه اسلام با یک هویت نهاد اجتماعی مثل گروه های مردم نهاد و یا همان ان جی او های امروزی که با دوام باشد و موسس و جایی را داشته باشد. همچنین شخصیت ها و شعارها، خدمات اجتماعی مثل قرض الحسنه مولود مکتب تهران و شرایط خاص دین داری در شهر تهران در حوزه معاصر است که درهیچ دوره ای چیزی به نام هیئت عزاداری وجود نداشته است و این خیلی اهمیت دارد.
وی ادامه داد: در شهر تهران است که یک اجتماع مومنین در بازار هیئات را تشکیل می دهد و مردم در ارتباط ارگانیک با نهاد روحانیت قرار می گیرند و اخلاق از همین جا به وجود می آید و اینجا نه تنها موعظه بلکه مکتب اخلاق به وجود می آید. مکتب اخلاق فراتر از موعظه است و باز سنت وعظ تهران هم با شهرهای دیگر مثل خراسان فرق اساسی دارد. سنت وعظ تهران یک جوری همزیستی با مردم دارد. چون یک جور سلوک دادن مردم است، لذا جنبه عرفانی نیز دارد و کاملا متفاوت است با واعظی است که می خواهد مسائل شرعی بگوید ودر کنار آن نیز چند مطلب اخلاق بیان کند.
وی ادامه داد: یکی از مناسک دیگر که در تهران ایجاد می شود، خواندن دعای های جمعی است که این پدیده نیز در گذشته نبود و یک پدیده جدیدی است. خواندن دست جمعی دعاهای کمیل و ندبه و شب قدر مومنین که عده ای جمع شوند و دسته جمعی این اجتماعات را به وجود آورند که جنبه و منشا اخلاقی و عرفانی داشته باشد و در واقع پدیده سلوک جمعی و اجتماعی را به وجود می آورد که همان عرفان اجتماعی باشد. جالب اینکه برای اولین بار آقای شاه آبادی به وجود آورنده مراسم شب قدر به این شکل است.
شهرستانی ادامه می دهد: در واقع مکتب آیت الله شاه آبادی طرحی است که مردم را محرم اسرار الهی می داند و این ایده مختص آیت الله شاه آبادی است. در عرفان ایشان از آن حلقه های بسته ی خواص و شاگردان بیرون است. دیگر آن سنت خاص درس خصوص و مجالس خصوصی در کار نیست. نه اینکه دیگران هم می توانند در این جلسات شرکت کنند بلکه کسی خصوصی به جایی نمی تواند برسد و دیگران اگر بخواهند به آن نقطه مطلوب برسند باید از سلوک اجتماعی بگذرند و این در نظرات فارابی است که سعادت در مدینه فاضله و زندگی اجتماعی حاصل می شود و آن چیزی هم که ما ازقرآن می فهمیم همین است.
سرپرست موسسه اشراق افزود: نظریه فطرت آیت الله شاه آبادی ابتکار عظیم ایشان در حوزه معارف شیعه است که حضرت امام(ره) نیز تحت تاثیر این نظریه است. نظریه فطرت یک نظریه نیست، بلکه یک نحو مواجهه دین و مردم است که از درون آن الگوی سیاسی نظری و علمی بیرون می آید و مبنای نظریه فطرت، نسبت بین دین و مردم می شود. خود نظریه فطرت صورت بندی تئوریک شیوه و مرامی است که علمای تهران داشته اند. یعنی این نظریه حاصل سیره و سنت علمای تهران است که آن سیره و صورت تئوریک را بوجود آورده است و در نتیجه این نظریه تدوین می شود.
شهرستانی با بیان اندیشه سیاسی امام(ره) اظهار کرد: در همین نظریه فطرت است که اسلام دین سیاسی می شود. چرا که امام(ره) معتقد است همه چیز به من مربوط است و به یک حوزه اختصاصی با افراد خاص، زمان و مکان خاص ندارد، چون با همه کار دارم. در واقع طرح آیت الله شاه آبادی می شود اسلام اجتماعی که با همه کار دارد و طرح امام(ره) اسلام سیاسی است که با همه چیز کار دارد. اسلام سیاسی امام(ره) از دل همان اسلام اجتماعی آیت الله شاه آبادی بیرون می آید.
وی در خصوص نسبت بین مکتب تهران و نظریه فطرت امام، بیان داشت: در مکتب تهران علما زبانی هستند. یعنی به زبان گفتگوی مردم رسیدند و توانستند با مردم گفتگو کنند. از دل همین امکان همزبانی عامه مردم، نظریه فطرت بیرون می آید. در واقع امام(ره) حرف جدیدی نزد به یک معنا، ولی به زبان مردم حرف زد و مردم هم همدلی کردند و مجذوب امام(ره) شدند و در یک کلام باید گفت امام(ره) بزرگوار با مردم ساده صحبت کرد.
شهرستانی در پایان گفت: تحقق این همزبانی با مردم خودش دلیل بر وقوع مسئله فطرت می شود که ریشه این همزبانی را باید در علمایی مثل آیت الله شاه آبادی و دیگرانی که مثل سیره ایشان بودند یافت. همزبانی با مردم یک توسعه و بسطی را در امام(ره) ایجاد کرد و نتیجه آن انقلاب اسلامی شد که در یک معنای خاص کلمه بالاترین درجه همزبانی بین روحانیت و عمومی ترین مردم در عام ترین مفهوم ممکن شد و هرچه این خطاب عام تر، نتیجه آن اتفاق بزرگی که صورت گرفت. ماهیت انقلاب اسلامی فقط برای ایران نیست بلکه انقلابی در سطح جهانی است.
انتهای پیام
