به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، استاد حسین انصاریان در جلد ۱۱ کتاب «تفسیر و شرح صحیفه سجادیه» خود، در عظمت و فضیلت شب قدر بر اساس آیات و روایات آورده است؛ خداوندِ مهربان از باب لطف، عنایت، رحمت و محبّت نسبت به بندگانش یک شب از تمام شب‌های سال را آنهم در ماه مبارک رمضان شب قدر قرار داده و برای عبادت و بیداری آن شب ارزشی بهتر از عبادت در هزار ماه مقرّر فرموده است.
استاد اخلاق حوزه‌های علمیه افزود: عظمت، موقف و موقعیت آن شب و بهرۀ معنوی و اجر اخروی در آن شب از سی هزار شب بهتر و بالاتر است. نورانیت، برکت، برق و روشنایی آن شب بیش از سی هزار شب می‌باشد، آن شب باید عاشق بی‌قرار و دلداده مست، و دلباخته دلسوخته، با عبادت و بیداری، با قال و حال، تضرع و زاری، مسکنت و خواری، خشوع و خشیت، خود را به دامن معشوق اندازد و هر چه برای دنیا و آخرتش می‌خواهد از حضرت محبوب بگیرد، که معشوق عاشقان و محبوب محبان در آن شب، عاشقی را از درگاهش ناامید نمی‌کند.
نویسنده کتاب ارزشمند «علی مع الحق» ادامه داد: انسان‌ها اگر شب قدر را قدر بدانند، به نتایج و آثاری دست می‌یابند که ارزیابی آن نتایج و آثارش برای احدی از جنّ و انس و ملائکه مقدور نیست. در عظمت آن شب همین بس که ظرف نزول تمام قرآن برای هدایت ناس، فضای فرود ملائکه و روح و هدیه آوردن سلامت دائم و برکت همیشگی برای عباد الهی است.
وی افزود: قرآن می‌فرماید: محمّد صلی الله علیه و آله به شب، معراج رفت، و این همه دلیل برای بزرگی و عظمت شب است، ولی هیچ یک از شب‌های مذکور ما، همه موقعیت و موقفش شب قدر نبوده است. با توجّه به این واقعیّت‌ها، شب قدر چه شب پرقیمت و چه زمان فوق‌العاده‌ای است! که خداوند می‌فرمایند: «إِنَّآ أَنزَلْنهُ فِی لَیْلَهِ الْقَدْرِ* وَ مَآ أَدْرَیکَ مَا لَیْلَهُ الْقَدْرِ* لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مّنْ أَلْفِ شَهْرٍ* تَنَزَّلُ الْمَلئِکَه وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبّهِم مّن کُلّ أَمْرٍ* سَلمٌ هِیَ حَتَّی مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛ ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم. * تو چه می‌دانی شب قدر چیست؟ * شب قدر، بهتر از هزار ماه است. * فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای [تقدیر و تنظیم] هر کاری نازل می‌شوند. * این شب تا برآمدن سپیده دم [سراسر] سلام و رحمت است».(۱
استاد انصاریان بیان کرد: در بعضی از تفاسیر آمده است که پیغمبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «یکی از بنی اسرائیل لباس جنگ در تن کرده بود و هزار ماه در این لباس بود، و آماده بود تا در راه خدا جهاد کند، اصحاب و یاران از این مرد تعجّب کردند و آرزو داشتند چنان فضیلت و افتخاری برای آنها نیز میسّر می‌شد، آیه «... لَیْلَهُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» نازل شد و بیان کرد که شب قدر از هزار ماه بهتر است.(۲
وی با اشاره به روایتی از نبی مکرم اسلام(ص) گفت: پیغمبر اکرم(ص) از چهار نفر از بنی اسرائیل که هشتاد سال عبادت خدا را بدون عصیان انجام داده بودند سخن به میان آورد، اصحاب آرزو کردند، ای کاش آنان هم چنین توفیقی پیدا می‌کردند، آیه «... تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ» در این زمینه نازل شد.(۳) در شب قدر همراه با ملائکه، روح نازل می‌شود و روح مخلوق عظیمی است ما فوق فرشتگان چنانکه در حدیثی از حضرت صادق(ع) نقل شده که شخصی از حضرت پرسید: آیا روح همان جبرئیل است؟ امام فرمود: جبرئیل از ملائکه است و روح اعظم از ملائکه است، مگر خداوند نمی‌فرماید: «ملائکه و روح نازل می‌شوند؟».( ۴)
خطیب توانای حوزه علمیه تصریح کرد: منظور از «مِنْ کلِّ امر» این است که فرشتگان برای تقدیر و تعیین سرنوشت‌ها و آوردن هر خیر و برکتی در آن شب نازل می‌شوند. شب قدر شبی است آکنده از سلامت و خیر و رحمت تا طلوع صبح. هم قرآن در آن نازل شده، هم عبادت و احیای آن معادل هزار ماه است، هم خیرات و برکات الهی در آن شب نازل می‌شود، هم رحمت خاصش شامل حال بندگان می‌گردد و هم فرشتگان و روح در آن شب نازل می‌شوند. بنابراین شبی است سر تا سر سلامت از آغاز تا پایان، حتی طبق بعضی از روایات در آن شب شیطان در زنجیر است و از این نظر نیز شبی است سالم و توأم با سلامت.
استاد انصاریان با اشاره به حدیثی در «تفسیر برهان» گفت: از امام باقر(ع) سؤال شد: آیا شما می‌دانید شب قدر کدام شب است؟ فرمودند؛ «کَیْفَ لا نَعْرِفُ وَ الْمَلائِکَةُ تَطُوفُ بِنا فِیها» چگونه نمی‌دانیم در حالی که فرشتگان در آن شب گرد ما دور می‌زنند!.(۵
این خادم القرآن در بخش دیگری از مطالب خود آورده است: در داستان ابراهیم(ع) آمده است که: چند نفر از فرشتگان الهی نزد او آمدند و بشارت تولد فرزند برای او آوردند و بر او سلام کردند(۶ می‌گویند: لذّتی که ابراهیم(ع) از سلام این فرشتگان برد با تمام دنیا برابری نداشت. اکنون باید فکر کرد که وقتی گروه گروه فرشتگان در شب قدر نازل می‌شوند و بر مؤمنان سلام می‌کنند چه لذّت و لطف و برکتی دارد؟ یا وقتی که ابراهیم خلیل الله(ع) را در آتش نمرودی افکندند، فرشتگان آمدند و بر او سلام کردند، آتش بر او گلستان شد، آیا آتش دوزخ به برکت سلام فرشتگان بر مؤمنان در شب قدر «بَرْد و سلام» نمی‌شود؟ آری، این نشانه عظمت امّت محمّد(ص) است که در آن‌جا بر خلیل نازل می‌شود و در این‌جا بر امّت اسلام فرود می‌آید.
وی تأکید کرد: شب قدر به این جهت «قدر» نامیده شده که جمیع مقدّرات بندگان در تمام سال در آن شب تعیین می‌شود. شاهد این معنا سورۀ دخان است که می‌فرماید: «إنّا أنْزَلْناهُ فِی لَیْلَهٍ مُبارَکَهٍ إنّا کُنّا مُنْذِرینَ * فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أمْرٍ حَکیمٍ؛ به‌راستی ما آن را در شبی پربرکت نازل کردیم، زیرا که همواره بیم دهنده بوده‌ایم * در آن شب هر کار استواری [به اراده خدا] فیصله می‌یابد.(۷
استاد انصاریان افزود: مشهور و معروف در روایات این است که قدر در دهه آخر ماه رمضان و «شب بیست و یکم» یا «بیست و سوم» است، لذا در روایتی می خوانیم که در دهه آخر ماه مبارک رسول خدا(ص) تمام شب ها را احیا می داشت.(۸
روایتی از حضرت صادق(ع) که: شب قدر، شب «بیست و یکم» یا «بیست و سوم»است، حتی هنگامی که راوی اصرار کرد کدام یک از این دو شب است و گفت: اگر من نتوانم هر دو شب را عبادت کنم کدام یک را انتخاب کنم؟ امام تعیین نفرمود و افزودند: «ما ایْسَرَ لَیْلَتَیْنِ فِیما تَطْلُبُ؛ چه آسان است دو شب برای آنچه می‌خواهی».(۹
___________________________
پی‌نوشت:
۱) قدر (۹۷): ۱- ۵.
۲) مجمع البیان فی تفسیر القرآن ۱۰/۴۰۹، سوره قدر؛ تفسیر نور الثقلین ۵/۶۱۵، حدیث ۱۶، سوره قدر؛ مستدرک الوسائل ۷/۴۵۸، باب ۲۲، حدیث ۸۶۵۳.
۳) الدرّ المنثور ۶/۳۷۱، سوره قدر؛ تفسیر ابن‌کثیر ۴/۵۶۷، سوره قدر.
۴) بحارالأنوار ۲۵/۶۴، باب ۳، حدیث ۴۵؛ بصائر الدرجات: ۴۶۴، باب ۱۹، حدیث ۴.
۵) البرهان فی تفسیر القرآن ۵/ ۷۱۶، ذیل آیه ۴ سوره قدر؛ بحارالأنوار ۹۴/۱۴، باب ۵۳، حدیث ۲۳.
۶) هود (۱۱): ۶۹.
۷) دخان (۴۴): ۳- ۴.
۸) الکافی ۴/۱۷۵، حدیث ۱؛ من لایحضره الفقیه ۲/۱۸۴، حدیث ۲۰۸۷؛ الکافی ۴/۱۵۶، حدیث ۲.
۹) تفسیر نورالثقلین ۵/۶۲۴، حدیث ۵۸، ذیل آیه ۳ سوره قدر؛ الکافی ۴/۱۵۶، حدیث ۲.
