خبرگزاری حوزه | بهترین عامل اتصال انسان با خدا، دعا و نیایش است. دعا رابطه‌ی معنوی میان خالق و مخلوق و پیوندی میان عاشق و معشوق است. انسان‌ها همه‌ی ایام سال می‌توانند با معبود خویش ارتباط برقرار کنند. اما در ایام ماه مبارک این ارتباط را می‌توانند عمیق‌تر کنند؛ زیرا ماه مبارک رمضان، ماه اختصاصی دعا و نیایش است و قله‌ی این ماه مبارک، شب قدر است.

شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمان‌هاست. شب قدر شب اندازه‏‌گیری‌ست و خداوند منان در این شب حوادثِ یک سال بندگانش را تقدیر می‌کند. روزهای قدر نیز مانند شب‌های آن گرانقدر و بافضیلت‌اند و حوادثی مانند ضربت خوردن حضرت علی‌ علیه‌السلام در شب قدر و شهادت ایشان در شب بیست و یکم بر اهمیت این شب‌ها می‌افزاید؛ به همین علت‌ دعا کردن در شب قدر ارزش و منزلت بالایی دارد. دعا و نیایش، نوعی عبادت محسوب می‌شود؛ اما در عین حال شرایط و آدابی دارد که با رعایت آنها دعاهای ما به اجابت نزدیکتر می‌گردد.

از جمله‌ی این شرایط عبارت‌اند از:

۱- توجه کامل داشتن هنگام دعا:

حرف زدن بدون توجه به مخاطب، در حقیقت بی‌اعتنایی به مخاطب است اگرچه خداوند این بی‌اعتنایی را می‌بخشد.

۲- اصرار در دعا و اطمینان نسبت به برآورده شدن آن:

پافشاری کردن بر درخواستی که از خداوند داریم یکی دیگر از شرایط دعاست.

۳- خوش گمانی به خدا:

انسان باید هنگام دعا نسبت به خدای مهربان حسن ظن داشته باشد؛ زیرا گمان نیک به خدا داشتن در استجابت دعا بسیار مؤثر است.

۴-تضرع و گریه کردن:

توجه به فقر ذاتی خویش و غنی مطلق بودن خداوند بهترین بهانه‌ است برای تضرع و گریه در درگاه الهی؛ تضرع و گریه نیز یکی از شرایط استجابت دعاست.

۵- عمومیت دادن به دعا:

یکی دیگر از شرایط دعا این است که دیگران را در دایره‌ی دعای خویش قرار دهیم. وقتی کسی برای خود دعا می‌کند و در عین‌حال برای دیگران هم دعا کند این امر منجر به استجابت دعا ‌می‌گردد.

۶- راضی بودن به رضای الهی:

امام صادق (علیه‌السلام) در روایتی چنین می فرمایند: «إِنَّ أَعْلَمَ النَّاسِ بِاللَّهِ أَرْضَاهُمْ بِقَضَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ همانا داناترین مردم به خدا، راضی‌ترین آنها به قضاء خداوند عزوجل می‌باشند».

باتوجه به آنچه گفته شد استجابت دعا خودبه‌خود ایجاد نمی‌شود، بلکه انسان باید مقدمات و زمینه‌هایی را برای استجابت دعا فراهم کند.

یکی از پرسش‌هایی که در باب دعا همواره مطرح می‌شود این است که چرا مؤمن با وجود دعا کردن باز دعایش مستجاب نمی‌شود؟ مگر خداوند سامع و شنونده‌ی دعای ما نیست؟

نکته اول:

دعا کردن نوعی عبادت است و این خودِ دعاست که موضوعیت دارد. خداوند یا رب گفتن و یا الله گفتن بنده‌اش را دوست دارد. ما همان‌گونه که وظیفه‌مان نماز خواندن است؛ موظف به دعا کردن نیز هستیم.

نکته دوم:

دومین مطلبی که در باب استجابت دعا باید مدنظر گرفته شود این است که برخی فکر می‌کنند هر آنچه که از خداوند می‌خواهند باید به همان شکل با همه‌ی آن ویژگی‌هایی که درخواست کرده‌اند به آنها داده شود؛ در صورتی که استجابت لزوماً به این معنا نیست، گاهی استجابت دعا انجام می‌گیرد اما نه به آن شکلی که ما می‌خواهیم بلکه به آن شکلی که خداوند مصلحت می‌داند. خداوند در قرآن فرموده است: "ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ؛ مرا بخوانید، تا شما را اجابت کنم." خداوند بلند مرتبه نفرموده است من حاجت شما را برآورده می‌کنم بلکه خداوند می‌فرماید: اجابت می‌کنم یعنی جواب می‌دهم.

در این راستا نیز روایتی از امام سجاد علیه‌السلام است که‌ می‌فرمایند: دعای مؤمن از سه حال خارج نیست، یا برای او ذخیره می‌شود و یا برآورده می‌شود و یا بلایی از او دفع می‌شود.

پس فضل خدا بر بندگانش همیشگی‌ست و دعای آنها را بدون پاسخ نمی‌گذارد اما به گونه‌های متفاوت پاسخ می‌دهد.

نکته سوم:

گاهی انسان نسبت به خیر و شر خود آگاه نیست به گونه‌ای که آن چه خیر خود می‌داند، شرّ اوست و آن چه شر می‌پندارد خیر اوست. درقرآن نیز خداوند می‌فرماید: « وَ عَسَی أَن تَکْرَهُواْ شَیْئًا وَ هُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَعَسَی أَن تُحِبُّواْ شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید، حال آن که خیرِ شما در آن است و یا چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه شرِّ شما در آن است و خدا می داند و شما نمی‌دانید.»

نکته چهارم:

گاهی اوقات عدم استجابت دعاهایمان را باید در درون خودمان جستجو کنیم و در پی برطرف‌کردن این گونه موانع باشیم. مثلا گناه کردن یکی از موانع استجابت دعاست. گاهی عدم انفاق و صدقه دادن مانع استجابت دعاست. گاهی نیز حق الناس و آه مظلوم است که جلوی استجابت دعا را می‌گیرد. و گاهی وجود رذائل اخلاقی‌ست که مانع از طهارت باطنی نفس می‌گردد و زمینه‌ی عدم استجابت دعا را برایمان مهیا می‌سازد. شب‌های قدر بهترین فرصت برای رهایی از این ناخالصی‌هاست. ما در واقع از این فرصت‌ها بهره‌برداری می‌کنیم و روحمان را تطهیر می‌کنیم تا به خداوند نزدیک شویم و خداوند بهترین مقدرات را برایمان رقم زند. در انتها نیز یادمان بماند، که شب قدر در کنار دعاهایمان برنامه‌ای متناسب با دغدغه‌هایمان تنظیم کنیم زیرا اولین کسی که می‌تواند تقدیراتش را تغییر دهد خود ما هستیم.

سلاله اخلاقی، عضو گروه نویسندگی صریر