به گزارش خبرگزاری حوزه، در آستانه اربعین حسینی، دومین نشست از سلسله نشست های آسیب شناسی شعر آیینی کشور با عنوان «در حریم شعر آیینی» با حضور استاد محمدعلی مجاهدی، پدر شعر آیینی و دبیر دائمی دبیرخانه شعر آیینی کشور، با مشارکت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، دبیرخانه شعر آیینی، حوزه هنری قم و سازمان فرهنگی، هنری، ورزشی شهرداری قم در سالن جلسات اداره کل کتابخانه های عمومی استان قم برگزار شد.
محمدعلی مجاهدی در این نشست با اشاره به سه محور شارع مقدس اسلام درباره شعر گفت: اسلام به طور کلی درباره شعر سه حرکت مشخص را تنظیم کرد و حول این سه محور، رسول گرامی اسلام و حضرات ائمه معصومین علیهم السلام حرکت می کردند؛ یک حرکت حذفی بود که شعرای عصر جاهلی برای شکستن ابهت اسلام و شاکله وجودی رسول گرامی اسلام به انواع ترفند ها دست یازیدند و با حربه شعر به جنگ اسلام آمدند و آن وجود مبارک را مورد هجمه قرار دادند؛ تا جایی که آیات پایانی سوره شعرا نازل شد که « وَالشُّعَرَاءُ یَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ»، «شعرا کسانی هستند که گمراهان از آن پیروی می‌کنند و...» و این ابتدای شکل گیری حرکت حذفی است، یعنی کسانی که فرهنگ اسلامی را نمی پذیرند در شعر اسلامی محل و شانی ندارند.
حرکت تنزیهی پیامبر (ص) در برابر ایجاد شبهه شاعران جاهلی
پدر شعر آیینی کشور ادامه داد: حرکت دوم، حرکت تنزیهی بود که بعد از حرکت حذفی که پیامبر اکرم (ص) شعرای عصر جاهلی را کنار زد، آنها به معلقات سبعه خودشان می نازیدند و وقتی با آیات نورانی قرآن رو به رو شدند، نظرشان این بود که این هم شعر هست و هم نیست؛ یک نوع شعر تازه است. مثل برداشت خود ما در ۶۰-۷۰ سال پیش زمانی که شعر آزاد و نیمایی آمده بود؛ آنها سعی می کردند متن وحیانی قرآن را به عنوان یک متن منظوم و شعری جا بیاندازند؛ چرا؟ هدف بسیار زیرکانه‌ای را دنبال می‌کردند و آن این بود که عملا این را بگویند که وقتی متنی مبتنی بر شعر است و در حالی که شعر خود مبتنی بر خیال است؛ این نمی تواند منشور سعادت جاودانه بشری را رقم بزند. به هر حال، یک متن منظوم و خیال پروری است و ریشه در وهم و گمان دارد و وحی در کار نیست. عملا این را دنبال می کردند و لذا باز آیه نازل شد « وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا یَنْبَغِی لَهُ» که ما به پیامبر شعر نیاموختیم و شاعری دون شأن پیامبر است.

حمایت پیامبر گرامی اسلام از شاعران صدر اسلام
مجاهدی افزود: سومین حرکت، حرکت تشویقی بود. یعنی بعد از حرکت حذفی و حرکت تنزیهی، در کتب معتبر تاریخی آمده است که حسان بن ثابت و دیگران، خدمت پیامبر رسیدند و عرض کردند که از زمانی که آن آیات آمده است، ما دست از شاعری کشیده ایم؛ در حالی که زندگی مان از طریق شعر اداره می شده است و از شعرای مطرح عصر جاهلی بوده ایم. در همین زمان، آخرین آیه نورانی سوره شعرا در یثرب به پیامبر نازل شد « إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیرًا وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ» که استثنا خورده است که مگر کسانی که عمل صالح انجام می دهند و .... و چندین شرط را آورده است و اینها دستشان باز شد و به میدان آمدند، شعر گفتند و خود پیامبر نیز عملا زیر پر و بال اینها را گرفت.
جهاد با قلم، جهاد فرهنگی است.
دبیر دائمی دبیرخانه شعر آیینی همچنین با ابراز داشت: شاید شما نشنیده باشید که حسان بن ثابت جز اولین و پرآوازه ترین شاعر اسلام است و از او به عنوان بلندگوی اسلام از او نام می بردند. این شاعر خدمت پیامبر گرامی اسلام (ص) و گفت من به لحاظ روحی آمادگی جنگ کردن ندارم و با شمشیر انسی ندارم. حضرت به ایشان فرمودند تو می توانی از بیانت به جای شمشیرت استفاده کنی و جهاد تو با قلم است. ببینید که شارع مقدس به یک شاعر اجازه می دهد به جای حضور در جبهه های جنگ، در جبهه های فرهنگی حضور پیدا کند و با سرودن اشعار تاثیر گذار و دشمن شکار، کار جهاد فرهنگی خود را پیش ببرد و این اهمیتی است که شارع مقدس برای یک شاعر قائل است؛ یعنی کار فرهنگی اش را معادل با جهاد تلقی می کند. ایشان معاف شد و به طور کلی در هیچ جنگی شرکت نکرد و در ازای آن مرتب برای تشجیع سپاهیان اسلام و انگیزه دادن به آنها شعر های حماسی می ساخت و خیلی هم موثر بود. بنابراین این رویکرد شارع مقدس نسبت به شعر واقعا قابل تامل است که در مکتب اسلام جهاد در جبهه های مختلف اتفاق می افتد.
حضور موثر شاعران آیینی در یاری دین
وی در ادامه اضافه کرد: در یکی از خبر ها آمده است که در برابر شعرای عصر جاهلی که عجیب سعی داشتند که حریم رسالت را با شعر های هجو آمیز خودشان در هم بشکنند؛ حضرت رو کردند به همین شاعران مسلمان شده و گفتند که چه چیز مانع می شود از کسانی که با شمشیر خود به یاری رسول خدا می آیند ولی با زبان خود به میدان نمی آیند؟ یعنی با طبع شعر خودشان! انتظار و توقع شاعر مقدس از یک شاعر مکتبی این است که با حضور خودش در جبهه های فرهنگی، یک حضور تاثیر گذاری داشته باشد. پیامبر اکرم از شعر به عنوان یک رسانه تاثیرگذار استفاده می کرد و مرتب به شعرا و گاهی به خود حسان بن ثابت، ابن وراق دیگران می گفتند: حذف کنید مشرکان را و اگر چنین کاری کنید، جبرئیل در راه سرودن شعر کمکتان می کند.

اهمیت و حرمت شعر و شاعران آیینی در اسلام
مجاهدی تصریح کرد:. حرمت یک شاعر آیینی از نظر شارع مقدس را ببینید. یکی از شعرای زمان عصر جاهلی است که بعد از آن مسلمان شده است و از صحابه است، شعری در مدح رسول گرامی اسلام گفته بود و از حضرت اجازه خواسته بود که شعر را در مسجد بخواند. همهمه زیاد بود و صدای شاعر به گوش مخاطب نمی رسید. نوشته اند که برای اینکه ازدحام جمعیت پایان یابد، خود رسول گرامی اسلام جمعیت را به سکوت دعوت کردند و وقتی سکوت حاکم شد، به او گفتند که شعر بخوان. این حرمت شعر و شاعر آیینی در نزد اسلام است. پیامبر با این کار می خواهد به ما یاد بدهد که باید در برابر کسانی که در جبهه فرهنگی حضور تاثیر گذاری دارند، قدرشان را بدانیم نه اینکه به جای قدردانی، مرتب برایشان اشکال تراشی کنند.
اهمیت نقد شعر در شعر آیینی
وی با اشاره به اهمیت نقد شعر گفت: پیامبر وقتی جلسه آماده شد گفتند شعر را بخوان. تا اینکه به یک بیت رسید و حضرت گفتند که توقف کن و شروع به نقد کردند. آنهایی که امروز می گویند حالا این همه شعر ساخته شده، ده تایش هم خراب باشد! یک شعر هم اگر خراب باشد، به حیثیت شعر آیینی آسیب می زند و نمی دانم این بی تفاوتی ریشه در کدام مکتب دارد! این کار پیامبر نشان از اهمیت نقد شعر و سمت و سو دادن به شعر آیینی دارد. حضرت آنجا گفتند که چرا سیوف المهنده؟ می دانید که در زمان جاهلی بهترین شمشیر ها شمشیر های هندی بودند. شمشیر های هندی از فولاد ساخته می شد و بی نظیر بود. شاعر در آن شعر به خیال خود پیامبر را به شمشیر هندی تشبیه کرده بود که پیامبر فرمودند بگویید از شمشیر های خدا نه شمشیر های هندی؛ چرا که هدف ما حرکت در راه خداست.

درس آموزی از عاقبت حسان بن ثابت
پدر شعر آیینی کشور در ادامه تاکید کرد: حسان بن ثابت در جریان غدیر خم از اول تا آخر حضور داشته و در مراسم خطبه خوانی بوده است و آنجا شعر می سراید و امروزه شعر او بزرگترین مدرک شیعی برای وقوع غدیر است. ولی خدا سو عاقبت را از ما بدور کند. همین شاعر که تا این مقدار مورد عنایت حضرت بوده است و حضرت همیشه در مورد او دعا می کرده است اما بعد از رحلت پیامبر اکرم، در پشت پرده سقیفه فعال است و در ماجرای خون خواهی عثمان نیز جز خون خواهان عثمان است و پس از کشته شدن عثمان نیز او با حضرت علی (ع) بیعت نکرد و همراه فرزند عمر به شام رفت و با معاویه بیعت کرد. بنابراین هشیار باشیم که اگر روزی حالی به ما دست داد و شعری گفتیم و این شعر مورد اقبال قرار گرفت، خودمان را گم نکنیم. امان از زمانی که این عنایت از ما گرفته شود.

محتوای اشعار آیینی، ویترینی نباشند
مجاهدی همچنین اضافه کرد: امروز در عرصه شعر آیینی، شعر عروسکی و ویترینی زیاد داریم. از دور دلربایی می کنند و زیبا هستند اما همین که می خواهیم با آن ارتباط برقرار کنیم روح ندارند. فقط از نظر لفظی یک صیقل و تراشی می دهند اما محتوا ندارد. این سو عاقبت حسان بن ثابت باید برای ما درس بزرگی باشد که بین خوف و رجا زندگی کنیم و هم به لطف خدا امیدوار باشیم و هم از خشیت الهی بترسیم. اگر یک شعری گفته می شود و گل می کند مسلما عنایتی شده است و باید شاکر باشیم نه اینکه خدا را بدهکار کنیم. ان شاءالله ما حسن عاقبت داشته باشیم.

همچنین در ادامه این نشست، رضا یزدانی و مجتبی خرسندی از شاعران آیینی استان قم به شعر خوانی پرداختند.

در پایان این نشست، امیرعلی عموزاده مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم ضمن قدردانی از نهاد کتابخانه های عمومی به جهت برگزاری این سلسله نشست و تکریم مقام استاد مجاهدی به عنوان پدر شعر آیینی کشور ابراز کرد: برگزاری چنین نشست هایی قطعاً در رشد و شکوفایی اشعار آیینی تاثیرگذار خواهد بود و اداره کل فرهنگ و ارشاد استان قم تمام قد حامی شعرای آیینی است و خدمت به شعر و شاعران آیینی را وظیفه خود می داند.