به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از بوشهر، حجت الاسلام والمسلمین غلامعلی صفایی بوشهری نماینده ولی‌فقیه و امام جمعه بوشهر در دیدار سردبیر خبرگزاری حوزه که چندی قبل برای برگزاری دوره تربیت مربی فضای مجازی به استان بوشهر رفته بود، به تفصیل درباره رسانه و نقش آن در جهان امروز و فردا سخن گفت که به جهت اهمیت و جامعیت محتوای جلسه، به صورت تفصیلی تقدیم خوانندگان ارجمند می‌شود:
جهان کنونی جهانی بسیار پیچیده است و پیچیدگی مناسبات در شرایط کنونی در هیچ برهه‌ی تاریخی تجربه نشده است. بخش مهمی از این پیچیدگی، حوزه‌ی رسانه است. رسانه هم خودش موضوعیت دارد و هم خط انتقال اندیشه‌ها، فکرها و بلکه مدیریت همه جانبه‌ی جغرافیای انسانی را در دست دارد. لذا توجه به رسانه، توجهی استراتژیک و بنیادین است و غفلت از حوزه‌ی رسانه یک اشتباه بسیار بزرگ و اساسی است که مشکلات زیادی در همه‌ی عرصه‌ها به ویژه حوزه‌ی ادراکی جامعه ایجاد می‌کند.
خداوند معجزه‌ی خودش را رسانه قرار داده است؛ قرآن کریم رسانه است و خداوند متعال به پیامبر اعظم(ص) می فرمایند؛ شما صاحب رسانه هستید و رسولید. بعد رسالتش را رسانه‌ای بودن و رسانا بودن تعریف کرده، می‌فرماید «وَمَا عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِینُ»[۱] و به مردم هم می فرمایند که حواستان به رسانه الهی و آسمانی باشد. خداوند به هیچ چیزی نگفته بخوانید، جز رسانه. «فَاقْرَءُوا مَا تَیسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ»[۲]، جهان، جهان رسانه است و رسانه، تمام عالم وجود را پر کرده است. به نوعی می توان گفت؛ رسانه هم ظرفیت تکوینی و هم تشریعی است.
انسان فرزند فکر و اندیشه‌اش است
انسان ذاتا یک موجود رسانه‌ای است، موجودی که هم رسانه با او کار دارد و هم او با رسانه سروکار دارد. انسان در خلاء زندگی نمی‌کند، بلکه در محیطی زندگی می‌کند که سیم ارتباط آن رسانه است. یعنی هم فاعلی و فعالی و هم مفعولی و خواسته‌ای است. به عبارتی انسان آن‌طور عمل می‌کند که فکر و اندیشه می‌کند؛ به همین خاطر اگر فکرها همراه باشد، رفتارها هم همراه می‌شود؛ چرا که انسان، فرزند فکر و اندیشه‌اش هست و به همین جهت از دیرباز جهان استکبار به دنبال مدیریت ادراکی و مهندسی ذهن است.
در دوره‌های قدیم، غرب در قرن‌های ۷، ۸ و ۹ میلادی به دنبال این بود تا با استعمار کهنه و به رنج کشیدن‌های جسم، فکرها را مدیریت کند. دید که این مقدور نیست و هزینه‌بر است و از آن سو مقاومت را زیاد می‌کند. در نتیجه با استعمار نو این کار را ادامه داد و با ایجاد حرکت‌های سیاسی در کشورها یک‌سری کارگروه‌ها و گروه‌ها را روی کار آورد که در مراکز قدرت و سپس مراکز ثروت دست ببرد و مردم را هم با آن کنترل کند و خودش مستقیم در صحنه نباشد. این رویکرد هم با جهانگیر شدن فضاهای معرفتی جوامع و بد عمل کردن وابستگان، با مقاومت و انقلاب‌ها روبه‌رو شد.
راهبردی تصرف جغرافیای کشورها از بستر فکر و رسانه
بعد از مشکلاتی که غرب در استعمار کهنه داشت، یک طرح فرانو استعماری درست کردند، تا نه نیاز باشد که حمله کنند و نه نیاز باشد که نیروی دیکتاتوری از ناحیه‌ی خودشان بگذارند؛ بلکه جغرافیای آن کشور را از جهت فکری تصرف کنند؛ یعنی هر فرد را به عنوان یک کشور تلقی کردند و با حرکت‌های استعماری فراوان کاملا به دنبال سلطه و تصرف ذهن آن فرد بودند تا بعد، عمل او را مدیریت کنند.
این نیاز به یک پوشش خیلی وسیعی داشت که حتی بمب اتمی هم نمی‌توانست داشته باشد. بمب اتم مثلا به به یک جغرافیای چند صد هکتاری آسیب می‌زند و شاید ۱۰۰ هزار نفر را از بین می‌برد؛ در حالی که نیاز است تا در ایران، مثلا ۸۵ میلیون نفر را دچار از بین رفتگی فکری و اندیشه‌ای کنند و هویت دینی و ملی را به‌هم بریزند. رسیدن به این هدف به یک انفجار خاص رسانه‌ای با آن پوشش الکترونیک و دیجیتالی نیاز داشت.
فلسفه‌ی تولید رسانه‌های نوین همین است و فکر کردند اگر ما این را تولید کنیم کشورهای هدف هم از آن استفاده می‌کنند؛ لذا دو کار بزرگ را پیگیری کردند. یکی تکنولوژی آن را محصور کردند و سِرورها را بین خودشان نگه داشتند و دیگر اینکه گفتند آن‌قدر ما حمله می‌کنیم که جامعه‌ی مخاطب در مقام دفاع که برمی‌آید، ما برای دفاع او هم دفاع تعریف کردیم. یعنی استراتژی ویژه تعریف کردند و گفتند نمی‌بازیم. این شیوه را در رومانی، لهستان و... اجرا کردند و فهمیدند موفق است. لذا جهان در جنگ جهانی آخر رسانه‌ای، نه جنگ جهانی اول و دوم و سوم، بلکه جنگ جهانی آخر رسانه‌ای، شرایط به نحوی رقم خورده که حضرت آقا هم فرمودند که ما در یک جنگی هستیم که عقبه هست، اگر عبور کردیم پیروز هستیم و اگر متوقف شدیم و شکست خوردیم، تمام می‌شود.
جهان استکبار هم در ۴۳ سال انقلاب تجربه کرده و خوب فهمیده که اگر ما شکست بخوریم کارمان تمام است و اگر شکست دهیم کار آن‌ها تمام است. این دو کفه کاملا مقابل هم قرار گرفتند و الان مثل جنگ خندق شده است. بخش عظیمی از پیروزی‌ها منوط به پیروزی در حوزه‌ی رسانه است. بنده محضرتان عرض می‌کنم، شاید ۸۰ درصد این‌طور است، بخشی مدیریت و امنیت تغذیه است، بخشی مثل آب و غذا است که الان ما این بحران را در دهه‌ی ۱۴۱۰ خواهیم داشت.
همه‌ی اینها پیوست رسانه‌ای دارد اما آن‌ها خودشان موضوعیت دارد. بخش دیگری هم حوزه‌ی توانمندی دفاعی است ولی باید دقت کرد که ۸۰ درصد مدیریت منابع انسانی جامعه‌ی هدف با رسانه‌ها دنبال می شود. لذا آن‌ها به تکنولوژی، جامعه‌شناسی، روانشناسی و به معنای خاص خودش مخاطب‌شناسی رسانه و منابع اعتقادی به عنوان سرمایه‌گذاری نه هزینه‌کرد و تولید و استخدام منابع انسانی فوق‌العاده مهاجم و روزآمد کردن آن مجهز شدند. این امر طبیعی هم هست، چرا که «لَیوحُونَ إِلَی»[۳] شیطان وحی به فساد می‌کند، طبیعت شیطان و شیاطین این است.
هر ایرانی یک خط مقاومت رسانه
این ما هستیم که در گام اول باید خط مقاومت رسانه‌ای را با تمام زوایای هندسی خودش تشکیل دهیم و بعد از آن خط آتش رسانه در مرحله‌ی دوم است که نیازهای خاصی را دربرمی‌گیرد. به روز بودن تکنولوژی، تولید منابع انسانی آن، سواد فوق روز رسانه‌ای است. چرا که سواد رسانه اگر به‌روز باشد عقب‌افتادگی است، سواد رسانه باید فوق روز باشد، سپاه رسانه‌ای نیاز است، اعتبارات لازم نیاز است، فوق العاده به شگردهای رسانه‌ای نیاز داریم و در عملیات تهاجمی رسانه‌ای، مهار تهاجم رسانه‌ای دشمن، خنثی سازی‌ها و خیلی حرف‌های زیادی است؛ لذا خط مقاومت رسانه و تهاجم رسانه‌ای با ایجاد شبکه‌هایی مثل سپاه رسانه‌ای نیاز داریم؛ به تعبیری چون آن‌ها گفته‌اند هر ایرانی، جامعه‌ی هدف یک کشور برای تصرفش است، لذا ما هم برای هر فرد باید بگوییم هر ایرانی یک خط مقاومت رسانه است.
در حوزه علمیه که به معنای عالم ثبوتی مرکز تولید اندیشه و منابع انسانی حکمرانی است، باید در تولید محتوا و تولید منابع انسانی کارآمد به منظور مدیریت ارائه‌ی محتوا کارهای زیادی انجام دهیم و شرکت‌های دانش‌بنیان و فضاهای تولید سیستم‌های رسانه‌ای باید به توانمندی این عرصه برسند، مثلا در تولید ماهواره‌ها، ایجاد سِرورها و مرکز اطلاعات اساسی و مرکزی داده به توانمندی برسیم تا ما بتوانیم در آینده‌ی نه چندان دور در این جنگ جهانی رسانه که یکی هم بیشتر نیست - یعنی جنگ جهانی اول هست، دوم و سوم ندارد ولی مدت زمان آن بسیار است - به پیروزی برسیم، اگر موفق نشویم قطعا ما دچار بحران‌های جدی خواهیم شد.
ما تجربه تاریخی دو حکومت شیعی را داریم، یکی امیرالمؤمنین(ع) و دیگری امام حسن مجتبی(ع) که هر دو حکومت به رسانه شکست خوردند. اساسا رسانه کاری کرد که ما یک مفهومی به عنوان تقیه در نظام شیعی ایجاد کردیم. شما تقیه را از جهت فقهی بررسی کنید می‌بینید که به خاطر رسانه است. چون حکام تحت تأثیر رسانه بودند و از آن طرف آن‌قدر فشار رسانه‌ای و افکار عمومی بود که اینها این حرف‌ها را می‌زنند خلاف است، اینها می‌گویند ما معبود هستیم. آقایان می‌گویند که ما معبود هستیم، هارون الرشید می‌گفت که؛ بنی هاشم می‌گویند که ما خدا هستیم، ما اسماء جلال و جمال خدا هستیم. رسانه این کار را می‌کرد و لذا تقیه ایجاد شد.
به همین خاطر حوزه‌ها به عنوان منبع اصیل تولید محتوا هستند، حالا در متدولوژی و مدل، نه، ولی در تولید مدیریت منابع انسانی و یا آگاه به حوزه‌ی رسانه تلاش کنند.
پیکان تهاجم رسانه ای دشمن بر روی دختران متمرکز شده است
در بین حوزه‌ی برادران و خواهر، خواهران یک ویژگی دارند که برادران ندارند. ویژگی خواهران تمرکز است ولی برادران به دلیل گستردگی میدان فعالیتشان کمتر می‌توانند تمرکز کنند و لذا ما روی منابع انسانی خواهران حوزوی در عرصه‌ی رسانه باید خیلی فرق کنیم. هر چه ما پیش برویم تهاجم رسانه‌ای روی مفاهیم مربوط به بانوان بیشتر است. نمونه‌اش را هم ملاحظه می‌کنید که آن‌ها روی زن فعال هستند. در بخش برادران هم باید کارهای فنی شود و ما باید خط مقاومت رسانه‌ای ایجاد کنیم.
نکته‌ی بعدی اینکه گاهی با موضوع سواد رسانه در حوزه‌ها مخالفت می‌شده؛ در زمان آقا سید ابوالحسن اصفهانی خواست یک مقداری ایجاد شود، مرحوم آقای میلانی می‌خواست ایجاد کند، مرحوم آقا سید ابوالحسن گفته بود که اجازه دهید فکر کنم. آقای میلانی گفته بود انگلیسی بخوانیم، مجله و هفته‌نامه داشته باشیم. یعنی این‌طور برای من نقل کردند که ایشان رفته بود و فکر کرده بود... گفت: بعد از چندی که آقای میلانی و دیگران که طلاب جوان حوزه‌ی نجف بودند آمدند، ایشان دستش را به دو طرف در زد و گفت: حرام است اگر غیر از فقه و اصول بخوانید. بعد سؤال کرده بودند که چرا شما اجازه ندادید؟ گفت: تجار بغداد و نجف گفتند که اگر اینها این کار را بکنند ما خمس نمی‌دهیم. شک نکنید که پشت صحنه‌ی آن حرف‌هایی که تجار زدند فشار انگلیس بود، می‌دانستند که چه کنند.
خدمتتان عرض کنم که؛ انقلاب خدمت بزرگی به جهان اسلام کرد. اگر انقلاب نبود الان رسانه‌های مهاجم صهیونیستی و استکباری غرب تمامِ...، به شکل موجبه‌ی کلیه‌ی اکثری، اگر نگویم موجبه‌ی کلیه، موجبه جزئیه اکثری همه اذهان را تصرف کردند و چیزی باقی نماند، تعداد اوحدی باقی ماند. لذا خدمت انقلاب به نظام دینی و ادیان الهی، به اسلام و به ویژه شیعه فوق‌العاده است. تمام ضعف‌هایی که داریم... . من خدمت بزرگان عرض کردم که؛ ما در این تهاجم فرهنگی رسانه آسیب دیدیم ولی شکست نخوردیم.
بمباران فکری دشمن، برای شکل گیری کودتای رسانه ای در ایران
مهم‌ترین عامل عدم شکست ما خود حضرت آقا مقام معظم رهبری است. هوشمندانه مدیریت کردند. نیروهای اصیل انقلابی و مذهبی که داریم... . ولی اینکه الان نمود دارد، الان ما اول جنگ رسانه‌ای هستیم، در آینده‌ی نه چندان دور یک جنگ اساسی پشت صحنه هست که ما توسط غرب، از مرکز توپخانه‌ای و موشکی رسانه، مورد هجمه قرار می‌گیریم. اخیرا هم اقدام کردند، طراحی ماهواره‌ای دارند که کاملا پوشش‌های جغرافیای هوایی ایجاد خواهند کرد. لذا فوق‌العاده باید در این رابطه بیاندیشیم و کار کنیم و حوزه خیلی نقش بزرگی در عرصه‌ی مباحث معارفی و محتوایی دارد.
کارهای خوبی صورت گرفته است ولی خیلی فراتر از این نیاز دارد. این حرف‌ها را الان که اینجا هستم می‌توانم بگویم، چون کف میدان هستم و می‌دانم که چه خبر است. حد نیاز نظام از حوزه فوق‌العاده بیش از اینها است.
من صحنه‌هایی دیدم که استحاله‌های فکری شدند، بچه‌ای که تا دیروز در دانشگاه پشت سر روحانی نماز می‌خوانده و ارادتمند او بوده است، الان در آن صف قرار گرفته است، فقط به این معنا که تصرف رسانه‌ای شده است، بچه‌ی کوچکی که هنوز به مدرسه نمی‌رود و ۲-۳ ساله است، من به عینه این را دیدم که بیش از آن‌که برخی از امور ابتدایی را تشخیص دهد، با فضای تبلت و فضای تلفن‌های همراه پیشرفته آشنایی دارد و درگاه‌ها را راه‌اندازی می‌کند. یعنی دارد تبدیل به ژن می‌شود. یعنی نسل‌های ما ژن رسانه‌ای خواهند داشت. لذا خیلی باید کار کرد. خدا ان‌شاءالله شما و حوزه‌ها را موفق بدارد و ان‌شاءالله ما بتوانیم در مقابل این ابررسانه‌های صهیونیستی ایستادگی کنیم.
این ۶ ابررسانه‌ای مثل فاکس نیوز و شبکه‌هایی که اخیرا درست کرده‌اند، اینها هم در جنگ سخت ورود پیدا کردند موتور تانک و یا سیستم‌های الکترونیک هلی‌کوپتر آپاچی درست می‌کند. در کنار آن ۱۰-۱۵ تا شبکه‌ی اینترنتی صدا و تصویری هم دارند. در هر دو موازی هم ورود پیدا می‌کنند و با گرایش بیشتر سیستم نرم، تهاجم و قدرت نرم پیش می‌روند.
اینجا یک نکته ای خیلی مهم است؛ ما در نظام با فشارهای دشمنان انقلاب که ما را به تهدیدمحوری مبتلا کردند، اینکه سیل بیاید چه کنیم، زلزله بیاید چه کنیم، جنگ شود چه کنیم، فلان چیز کمبود شود چه کنیم، همه رفع منفیات است، در رسانه هم حتی دارند ما را مبتلا می‌کنند که برای رفع تهدید رسانه چه کنیم. ما اگر فرصت‌هایی که داریم نشناسیم، یعنی توان فرصت‌شناسی نداشته باشیم و یا قدرت تولید فرصت‌سازی نداشته باشیم، قطعا دچار مشکل می‌شویم.
اگر ما این جغرافیای نعمت ایران، فرصت فوق‌العاده‌ای دارد، الان عراق را به همین تهدیدمحوری مبتلا کردند، با آن عظمت نعمتی که هست که فوق‌العاده است. اگر ما از فرصت‌ها استفاده نکنیم که بزرگترین آن هم منابع انسانی بی‌نظیر است. من دیده‌ام، از اتریش به شهر الکترونیک ایران بوشهر آمدند. آنجا نشستیم و در رابطه با حوزه شهری بارسلون و وین با هم صحبت کردیم. من به ضرس قاطع به شما می‌گویم که نصف یک ایرانی هم استعداد ندارند. من اینها را آزموده‌ام.
منابع انسانی کارآمد بزرگترین ثروت ایران اسلامی
خداوند به ما یک نعمتی داده است که منابع انسانی کارآمد است که بزرگترین ثروت این کشور است و دشمن هم آمده همین ثروت را نشانه گرفته و از آن طرف هم مؤلفه‌ی قدرت که مردم هستند و از آن طرف مدیران این مملکت را نشانه گرفته است. از یک طرف باید نجات دهیم و از طرف دیگر باید این مؤلفه‌ی قدرت را مایه‌ی اقتدار قرار دهیم، به ویژه در حوزه بی‌نظیر است. هر جایی که بروید مثل طلبه‌ها چه خواهر و چه برادر، عمیق، دقیق و پخته پیدا نمی‌کنید.
این ظرفیت، این قابلیت و این عظمتی که ما در تمام حوزه‌ها و به ویژه حوزه‌ی مادر یعنی حوزه علمیه قم داریم...، که اساس و ریشه است، آن کلمه‌ی طیبه‌ای که «أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ»[۴] است قم است و ظرفیت خیلی خوبی در قم داریم
ان‌شاءالله. خلاصه کاری کنید که در بوشهر هر طلبه‌ای یک رسانه شود، رسانه‌ی مقاومت هر کدام یک رسانه‌ی قوی باشند. شما بدانید در محاسبات ایجاد قدرت رسانه و در تمام محاسبات خدا را فراموش نکنید، از خدا کمک بخواهید، خدایی فکر کنید، خدایی مدیریت کنید، خدایی هدف‌گذاری کنید، خود خدا طرف اینها است، مقابل اینها خدا است «یرِیدُونَ لِیطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ»[۵]، افواه به معنای رسانه است، «وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ کَرِهَ الْکَافِرُونَ»[۶]، اینها جنگ را با خدا شروع کرده‌اند. یعنی یک رسانه‌ی با خدا باشند. خداوند «وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ»، خود خدا بنا گذاشته است. خدا کار را خودش می‌کند و ما هم باید خدایی وظیفه‌ی خودمان را انجام دهیم. پیروزی حتمی است، اصلا شکی در آن نیست.
خدا بنا گذاشته که اسلام را پیش ببرد، حالا از ایران هم شروع کرده است، واقعا هم اسلام اصلی اینجا است. جلو می‌برد، هر کسی آمد «یسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ»[۷]، هر کسی آمد در این منظومه است، اگر نبود افتاده است، چه از خواص باشد و چه آدم عامی باشد.
سقط معارض بزرگترین اشتباه استراتژیک دشمن در وقایع اخیر
این کشور، کشور امام حسین(ع) است، و این شرایط را هم که در تهران و جاهای دیگر دیدید که شلوغ کردند، اینها بزرگترین اشتباه استراتژیک دشمنان بود. اینها سقط معارض و اغتشاشگر می‌شود، هنوز نرسیده‌اند، اینها سقط جنین می‌کنند. دستگاه‌های اطلاعاتی ما می‌خواهند خودشان را بکشند که اینها را پیدا کنند، اینها به خیابان می‌آیند و داد می‌زنند که ما آمریکایی هستیم، ما آل‌سعودی هستیم، ما منافق هستیم؛ حالا کمی هم آتش بزنند، خب باید آتش روشن کنند که آدم ببیند و بعد اینها را جمع کند. الان منافقین و کشورهای خارج چند سال زحمت کشیده‌اند، حداقل ۲۰ سال زحمت کشیده‌اند و اینها را در گینه، کنیا، اتیوپی و در صحراها آموزش داده بودند که برای یک روز خاص باشند. در این روزگار اشتباه کردند، مهسا امینی که آن‌طور شد، آن‌ها گفتند وقتش رسید. اینها جریان نمی‌توانستند درست کنند ولی روی جریان سوار می‌شوند، خودشان توانایی ندارند که یک جریانی درست کنند، مگر اینکه یک جریانی بیافتد و موج‌سواری کنند. گفته بودند که وقتش است. هر چه داشتند بیرون ریختند. هر چه از منابع انسانی و توانشان در داخل و خارج داشتند بیرون ریختند. الان شما نگاه کنید اینها را گرفتند، خیلی از آن‌ها پایین بودند که آن‌ها را آزاد کردند ولی آن دوره دیده‌ها که ۱۰ درصد اینها مانده‌اند، مدیریت می‌شود که این ۱۰ درصد هم بیایند. اینها طبیعت جریان است. این رفت تا ۱۰ سال دیگر اینها می‌روند و باز بازسازی خودشان را می‌کنند و کار می‌کنند. دشمن دشمن است و این ما هستیم که باید مراقبت کنیم. اینها هم نعمت‌های خدا است، «تِلْکَ الْأَیامُ نُدَاوِلُهَا بَینَ النَّاسِ»[۸]، «فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ»[۹] خدا می‌گوید که؛ اینها یک قرح است، یک آبله‌ای است، جرح هم نیست که نفوذ کند بدنتون از بین برود. «فَقَدْ مَسَّ الْقَوْمَ قَرْحٌ مِثْلُهُ»، قبلی‌ها هم اینها را تجربه کرده‌اند «وَتِلْکَ الْأَیامُ نُدَاوِلُهَا بَینَ النَّاسِ»، ما این جریان را درست می‌کنیم برای موارد زیادی که یکی از آن‌ها این است که افرادی از مؤمنین که رو به جلو حرکت می‌کنند، ما نگاه کنیم که چه کسانی هستند، خیلی‌ها گاهی توانایی ۱۴۰۱ به بعد ندارند و باید کنار بروند. «وَلِیعْلَمَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَیتَّخِذَ مِنْکُمْ شُهَدَاءَ»[۱۰]، شهید یعنی کسی که در صحنه حاضر است که اوج آن شهید رسمی است. آن‌ها را معلوم کنیم و برای آینده انتخاب کنیم و از آن طرف مؤمنان را معلوم کنیم که اینها را. خداوند شما را حفظ کند.
من به حوزه‌ی رسانه ایمان دارم، آینده آینده‌ی رسانه است. رسانه‌ی حوزه هم واقعا یک چیز نوپیدایی برای حوزه است. ما ضعف‌های زیادی داشتیم. حتما خدمت مدیر و همکاران رسانه حوزه شرفیاب می‌شوم جهت عرض ادب، قدردانی، تشکر و استفاده از منویات شما. خداوند شما را حفظ کند ان‌شاءالله.
[۱]. عنکبوت، ۱۸.
[۲]. مزمل، ۲۰.
[۳]. انعام، ۱۲۱.
[۴]. ابراهیم، ۲۴.
[۵]. صف، ۸.
[۶]. همان.
[۷]. جمعه، ۱.
[۸]. آل‌عمران، ۱۴۰.
[۹]. همان.
[۱۰]. همان.
